Nazewnictwo geograficzne świata

Nazewnictwo geograficzne świata.

Od 2002 roku Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej prowadzi prace nad wydaniem gazetera (wykazu nazw geograficznych) ważniejszych obiektów geograficznych świata zatytułowanego „Nazewnictwo geograficzne świata”, zawierającego również wszystkie polskie egzonimy. W trakcie postępu prac publikowane są robocze zeszyty tego gazetera. Dotychczasowe robocze zeszyty nie znajdują się w sprzedaży, są za to przekazywane bibliotekom i wydawnictwom geograficznym, a ich wersje w postaci plików PDF można pobrać z niniejszej strony. Ukazało się dwanaście zeszytów tego gazetera: 1. Ameryka, Australia i Oceania; 2. Bliski Wschód; 3. Afryka; 4. Azja Południowa; 5. Azja Środkowa i Zakaukazie; 6. Białoruś, Rosja, Ukraina; 7. Azja Południowo-Wschodnia; 8. Antarktyka; 9. Azja Wschodnia;10. Morza i oceany; 11. Europa, część I; 12. Europa, część II.

Ze względu na roboczy charakter zeszytów, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych będzie wdzięczna za wszelkie uwagi dotyczące tej publikacji, przede wszystkim za uwagi krytyczne. Poszczególne zeszyty były opracowywane zgodnie z różnymi koncepcjami, tak by wybrać tę najwłaściwszą, dlatego część zeszytów ma mniejszą zawartość nazw geograficznych dla poszczególnych państw, a część większą, w niektórych zeszytach podano obok nazw geograficznych również słowniczki terminów geograficznych oraz zasady latynizacji z niełacińskich systemów pisma, w innych tego nie uczyniono. W zeszytach brak jest skorowidza nazw, który ma zostać uwzględniony w wydaniu ostatecznym. Również planowane jest opublikowanie zawartych w publikacji nazw geograficznych w formie ogólnodostępnej internetowej bazy danych.

W wykazach uwzględniane są nazwy dwóch rodzajów – polskie egzonimy oraz endonimy. Egzonimami są tradycyjne polskie nazwy stosowane dla obiektów znajdujących się poza granicami naszego kraju (np. Paryż, Nowy Jork, Bangkok). Endonimami są natomiast nazwy obiektów geograficznych w językach używanych na obszarze, gdzie dany obiekt się znajduje (np. Paris, New York, Krung Thep). Należy podkreślić, że Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych standaryzuje wyłącznie polskie egzonimy, nie zajmuje się zaś standaryzacją endonimów. Dlatego zawarte w wykazach egzonimy są jedynymi zalecanymi przez Komisje polskimi nazwami (brak egzonimu dla danego obiektu jest jednoznaczny ze stwierdzeniem, że Komisja nie zaleca dlań polskiej nazwy, nawet jeżeli taka spotykana jest w niektórych publikacjach, a zalecaną formą jest nazwa oryginalna; wszelkie zmiany wprowadzone przez Komisję w egzonimach, które nastąpiły po publikacji poszczególnych zeszytów, są uwzględniane na stronie internetowej pod zakładką „Zmiany w polskim nazewnictwie świata”). W wykazach starano się podać oficjalne formy endonimów, pochodzące z narodowych wykazów nazewniczych, map topograficznych i innych oficjalnych źródeł. Kiedy okazywało się to niemożliwe, korzystano z najbardziej wiarygodnych publikacji międzynarodowych. Dlatego niekiedy formy nazw urzędowych mogą budzić wątpliwości, bo choć ich ustalanie odbywało się z dużą starannością, to jednak napotykano czasem na trudne do pokonania przeszkody. Mogły one wynikać z braków w materiałach źródłowych, a nawet, bo i to się zdarzało, z różnych, sprzecznych wersji nazewnictwa podawanych w oficjalnych publikacjach instytucji rządowych lub organów ustawodawczych. Z powyższych powodów endonimy zawarte w wykazach nie mogą być traktowane jako „nazwy z pewnością poprawne”, a jedynie jako „nazwy najprawdopodobniej poprawne”.

W przypadku wykazów nazw dla obszarów, na których istnieje kilka języków urzędowych, Komisja kierowała się zasadą, że wszystkie urzędowe języki ogólnopaństwowe są sobie równe. Dlatego fakt umieszczenia w wykazie na pierwszym miejscu nazw w jednym języku, nie oznacza faworyzowania nazw z tego języka. Przykładowo, podanie w wykazie nazw Pakistanu na pierwszym miejscu nazw w języku urdu, a na drugim nazw w języku angielskim wynika jedynie z redakcji tego wykazu – zarówno nazwy angielskie jak i urdu są sobie równoważne. Jeżeli na danym obszarze występują dwa języki, z których jeden jest językiem urzędowym państwowym, a drugi językiem urzędowym lokalnym, to wtedy, jako ważniejsze, na pierwszym miejscu podano nazwy w języku państwowym. Dla niektórych państw podano również nazwy w językach nieurzędowych, lecz powszechnie stosownych na danym obszarze (np. francuskie w Maroku, angielskie na Sri lance) – w takich przypadkach nazwy w tych językach podawano na końcu i nie mają one jakiegokolwiek statusu oficjalnego, a podane zostały wyłącznie w celach informacyjnych, aby ułatwić identyfikacje danego obiektu. Dla nazw w językach posługujących się pismami niełacińskimi podano zapis zlatynizowany zgodnie z zasadami, które Komisja zaleca do stosowania w Polsce dla nazw geograficznych z danego języka. W przypadku większości takich języków podano zapis zarówno w polskiej transkrypcji, jak i w transliteracji. Należy podkreślić, że zapis w polskiej transkrypcji nie oznacza, że mamy do czynienia z egzonimem – pomimo zapisu polskimi literami nazwa pozostaje endonimem. W wykazach zapis w polskiej transkrypcji podano przed zapisem w zalecanej przez Komisję transliteracji, co nie oznacza, że Komisja preferuje nazwy w transkrypcji. Obie formy latynizacji są sobie równoważne. Podobnie w przypadku, gdy Komisja nie zaleca polskiej transkrypcji, lecz dwa rodzaje transliteracji (np. dla języka koreańskiego), to obydwie formy nazw są sobie równoważne. Należy poza tym pamiętać, że jeżeli dopuszczone są dwa sposoby latynizacji nazw z jednego języka, to w publikacjach należy konsekwentnie posługiwać się jednym z nich.

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 1. Ameryka, Australia i Oceania

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Bartosz Fabiszewski, Katarzyna Peńsko-Skoczylas, Maksymilian Skotnicki, Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2004, 146 s.

Wykaz jest podzielony na dwie części. Pierwsza obejmuje Amerykę Północną i Amerykę Południową, druga Australię wraz z Oceanią. W ramach każdej z tych części ułożono alfabetycznie wykazy nazw najważniejszych obiektów geograficznych z 88 państw i terytoriów niesamodzielnych, poprzedzając je wykazem nazw wielkich, kontynentalnych i regionalnych obiektów geograficznych. Dla każdego z wymienionych w wykazie obiektów podano nazwy geograficzne w oficjalnym języku państwa (terytorium), na którym znajduje się dany obiekt, a w przypadku krajów wielojęzycznych starano się podać nazwy we wszystkich oficjalnych językach. W przypadku języków używających alfabetu niełacińskiego, nazwy podano w transkrypcji i w transliteracji. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 5600 obiektów geograficznych (ok. 4200 w części pierwszej wykazu i ok. 1400 w części drugiej).
 

Pobierz zeszyt 1

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 2. Bliski Wschód

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Elżbieta Chudorlińska, Sabina Kacieszczenko, Maciej Tomal, Irena Tsermegas, Bogusław R. Zagórski. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2004, 98 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 19 państw i terytoriów niesamodzielnych Azji i Afryki zaliczanych do Bliskiego Wschodu z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 3900 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem.

Pobierz zeszyt 2

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 3. Afryka

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Sabina Kacieszczenko, Maksymilian Skotnicki, Ewa Wołk, Bogusław R. Zagórski. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2004, 166 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 58 państw i terytoriów niesamodzielnych Afryki z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 7200 obiektów geograficznych.

Pobierz zeszyt 3

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 4. Azja Południowa

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Artur Karp, Joanna Kusio, Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, 140 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 7 państw Azji Południowej (Bangladeszu, Bhutanu, Indii, Malediwów, Nepalu, Pakistanu, Sri Lanki) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 3800 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem.

Pobierz zeszyt 4

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 5. Azja Środkowa i Zakaukazie

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Iwona Nowicka, Andrzej Pisowicz, Jarosław Talacha, Jerzy Tulisow, Bogusław R. Zagórski, Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, 136 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 10 państw Azji (Afganistanu, Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 4300 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem oraz tabele latynizacyjne dla języków urzędowych zapisywanych niełacińskimi systemami pisma.

Pobierz zeszyt 5

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Andrzej Czerny, Sabina Kacieszczenko, Agnieszka Krawczyńska, Elżbieta Rudolf-Ziółkowska, Ewa Wolnicz-Pawłowska. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, 98 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru Białorusi, Rosji i Ukrainy z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 2900 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem oraz tabele latynizacyjne dla języków urzędowych zapisywanych niełacińskimi systemami pisma. Uwaga: zaktualizowane wykazy nazw z obszarów Białorusi, Rosji i Ukrainy zamieszczone zostały w zeszycie 11 z 2009 roku.

Pobierz zeszyt 6

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 7. Azja Południowo-Wschodnia

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Elżbieta Chudorlińska, Teresa Halik, Artur Karp, Seta Long Kucharczyk, Jarosław Pietrow, Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, 122 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 14 państw i terytoriów niesamodzielnych Azji Południowo-Wschodniej (Birmy, Brunei, Filipin, Indonezji, Kambodży, Laosu, Malezji, Singapuru, Tajlandii, Timoru Wschodniego, Wietnamu, Wyspy Bożego Narodzenia, Wysp Kokosowych, Wysp Spratly) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 5100 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem oraz tabele latynizacyjne dla języków urzędowych zapisywanych niełacińskimi systemami pisma.

Pobierz zeszyt 7

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 8. Antarktyka

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, 48 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru Antarktydy i wysp przyległych leżących na południe od 60°S oraz z Francuskich Terytoriów Południowych i Antarktycznych, Georgii Południowej i Sandwicha Południowego, wyspy Gough, wyspy Macquarie, Wyspy Bouveta, Wysp Heard i McDonalda, Wysp Księcia Edwarda z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W dodatku do wykazu umieszczono spis wszystkich nazw geograficznych nadanych przez polskie ekspedycje polarne od 1978 roku. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 1100 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w Antarktyce.

Pobierz zeszyt 8

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 9. Azja Wschodnia

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Romuald Huszcza, Bohdan Kikolski, Jarosław Pietrow, Jan Rogala. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, 109 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 6 państw Azji Wschodniej (Chin, Tajwanu, Japonii, Korei Południowej, Korei Północnej, Mongolii) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 4600 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem oraz tabele latynizacyjne dla języków urzędowych zapisywanych niełacińskimi systemami pisma.

Pobierz zeszyt 9

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 10. Morza i oceany

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Kazimierz Furmańczyk. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2008, 60 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru mórz i oceanów: nazwy oceanów, mórz, zatok, cieśnin, prądów morskich oraz form ukształtowania dna. Nazwy pogrupowano oceanami (wyróżniając pięć oceanów), szczegółowsze wykazy podając dla obszarów Morza Bałtyckiego i Morza Śródziemnego. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 1700 obiektów geograficznych, dołączono doń również słowniczek angielskich terminów stosowanych dla form podmorskich.
 

Pobierz zeszyt 10

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Elżbieta Chudorlińska, Andrzej Czerny, Jerzy Duma, Sabina Kacieszczenko, Agnieszka Pietrzak, Elżbieta Rudolf-Ziółkowska, Irena Tsermegas, Ewa Wolnicz-Pawłowska. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2009, 258 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 21 państw Europy (Albanii, Białorusi, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Czech, Estonii, Grecji, Kosowa, Litwy, Łotwy, Macedonii, Mołdawii, Rosji, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii, Ukrainy, Węgier) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 9200 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem oraz tabele latynizacyjne dla języków urzędowych zapisywanych niełacińskimi systemami pisma.

Pobierz zeszyt 11

Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, oprac.: Elżbieta Chudorlińska, Andrzej Czerny, Jarosław Pietrow, Agnieszka Pietrzak, Maksymilian Skotnicki, Maciej Zych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2010, 266 s.

Wykaz obejmuje najważniejsze nazwy geograficzne z obszaru 30 państw i terytoriów niesamodzielnych Europy (Andory, Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Gibraltaru, Guernsey, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Jan Mayen, Jersey, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako, Niemiec, Norwegii, Portugalii, San Marino, Svalbardu, Szwajcarii, Szwecji, Watykanu, Wielkiej Brytanii, Włoch, Wyspy Man, Wysp Owczych) z zachowaniem układu nazw z zeszytu 1. W wykazie zawarto nazwy dla ok. 8200 obiektów geograficznych. Do wykazu dołączono słowniczki najważniejszych terminów geograficznych stosowanych w językach urzędowych państw objętych wykazem.

Pobierz zeszyt 12