چهارشنبه 20 مرداد 1395 - 14:59
پر بازديدهاي اين گروه
  • موردي يافت نشد

مقاله

 

ترجمه: غزال حسين زاده

 

قديمي ترين بناي شهر نيشابور

 

«نگاهي به معماري مسجد جامع نيشابور»

معماري دوره تيموري: بناها در اين دوره ويژگي هاي معماري دوره سلجوقي را دارند. بناها در زمان حکومت مغولان، عظمت ويژه اي يافته و در تزئينات آن توجه خاصي صورت مي گرفته است. بناهاي اين دوره اغلب چهار ايواني با ايوان هاي بلند و سردرهاي مزين به مقرنس کاري هاي بسيار زيباست.

تزئينات عمدتا شامل کاشي کاري هاي زيبا، باشکوه و معرق و هفت رنگ است. گنبدهاي پيازي شکل و شياردار از ويژگي هاي بناهاي خاص دوره تيموريان است.

معماري اين دوره را مي توان حد کمال استفاده از رنگ در معماري دانست که نمونه آن را مي توان در کتيبه هاي کوفي، نسخ و ثلث به رنگ طلايي در زمينه کاشي هاي آبي مشاهده کرد.

از مساجد نمونه و بسيار معروف اين دوره مي توان به مسجد گوهرشاد اشاره کرد. بي اغراق اوج هنر کاشيکاري ايراني را مي توان در اين بنا مشاهده کرد.

در اين بنا مناره در جوار ساختمان قرار دارد، پيش از اين مناره ها روي ديوارها قرار داشتند و اين سبک که مناره ها جدا از ساختمان هستند احتمالا متاثر از سبک معماري هند است.

مسجد جامع نيشابور: مسجد جامع نيشابور، يکي از مساجد قديمي و مهم خراسان؛ در مركز شهر نيشابور (در خيابان امام خميني-نيشابور-)  قرار دارد.

بر اساس كتيبه اي تاريخي كه بر روي يكي از جرزهاي ايوان جنوبي بنا نصب شده، در سال 899 هجري/1493 ميلادي توسط پهلوان علي بن بايزيد( هم عصر سلطان حسين بايقرا) در دوره تيموريان ساخته و بر اساس كتيبه بالاي محراب، در دوره صفوي بازسازي شده است.

مسجد بار ديگر در سال 1126 ه. ق توسط عباسقلي خان بيات (حاکم نيشابور) تعمير و بازسازي شد.

اين مسجد چهار ايواني داراي 3 مدخل و بدون مناره و گنبد است که در سمت شمال، شرق و غرب مسجد به چشم مي خورند و بنا را به محلات قديمي شهر مرتبط مي کند. بر روي دو پايه ايوان ورودي مسجد دو قطعه سنگ داراي کتيبه با تاريخ 1021 هجري قمري قرار دارد. اين اثر در فهرست آثار ملي ايران ثبت گرديده است.

بناي کنوني مسجد با نقشه دو ايواني داراي چهار شبستان در جهات مختلف و سه در در ضلع شمالي، شرقي و غربي مي باشد.

مساحت کل مسجد حدود 7083 و زير بناي آن 4377 متر مربع است. ورودي اصلي مسجد در سمت شمال و پشت ايوان شمالي قرار دارد.

بيرون اين ورودي سردري مقرنس کاري شده به چشم مي خورد که مربوط به تعميرات دوره‌هاي بعدي مي شود. در دو طرف اين سر در، دو سنگ نگاشته از شاه عباس اول مورخ 1021 ه. ق نصب شده ‌است. بعد از اين ورودي، هشتي قرار دارد که در سمت چپ آن، قبر معمار بنا درون زير زمين به چشم مي خورد.

صحن مسجد به ابعاد 45-59 متر در وسط داراي حوض و در سمت شمال و جنوب، ايوان و در جهات ديگر، رواق و شبستان است. در بناي حاضر هيچ اثري از ايوان‌هاي شرقي و غربي ديده نمي‌شود.

ايوان جنوبي 19.5 متر ارتفاع دارد و بزرگترين و اصلي ترين بخش مسجد محسوب مي شود.

اين ايوان در بالا داراي دو گلدسته بوده که در تعميرات بنا برداشته شده است. در ديواره ايوان، هم سطح با بام رواق‌هاي صحن، راهرويي قرار دارد و هم تراز با آن، سه طاقنما در ديواره جنوبي ايوان ساخته شده ‌است.

در وسط ديواره جنوبي ايوان، محراب مسجد در يک طاقنماي عميق با قوس مقرنس کاري شده قرار دارد. طاقنماي محراب فعلي، يک نيم هشت ضلعي با ازاره‌ اي مرکب از کاشي آبي و سفيد است که احتمالا مربوط به دوره صفوي است.

در بالاي محراب بخشي از يک کتيبه قرآني به خط ثلث به چشم مي خورد که قدمت آن به دوره تيموري مي رسد. نماي ايوان ‌ها از طرف صحن، با طاقنماها و تزيينات آجري ساده تزيين و نماسازي شده ‌است.

بررسي معماري ديوارهاي ايوان جنوبي و ارتباط آنها با شبستان‌هاي مجاور، حکايت از چند مرحله ساختماني دارد. در چهار جهت مسجد، شبستان‌هايي با ستون‌ها و سقف‌هاي ضربي آجري قرار دارد که به رغم بازسازي‌ها، اصالت خود را حفظ کرده ‌اند.

شبستان‌ هاي در مجاورت ديوار جنوبي، در سمت راست، شش دهانه در عرض و چهار دهانه به موازات ايوان دارند، با اين تفاوت که دهانه ‌هاي شبستان سمت چپ بسيار بزرگتر از ديگري است.

ابعاد پايه طاق‌ ها در همه جاي مسجد مساوي نيست. بر روي اين پايه ‌ها، قوس ‌هايي با آجرچيني جناغي و بر روي آنها طاق‌هاي گنبدي قرار دارد. ظاهرا بقيه طاق‌ها همگي مربوط به دوره پس از تيموري هستند.

 

 

يكشنبه 10 ارديبهشت 1391 - 9:58


*نام:
*ايميل:
نظر شما:
* اختياری