De premier van Israël, Benjamin Netanyahu, spreekt vanmiddag het Amerikaanse Congres toe. Geen issue zou je denken: Israël en de VS zijn immers trouwe bondgenoten. Maar rond de speech van ‘Bibi’ in Washington is een enorme diplomatieke rel ontstaan. Vier redenen waarom de toespraak zo omstreden is.
1. Obama werd niet ingelicht over bezoek
De rel rond het bezoek van Netanyahu begon eind januari al, toen bleek dat Netanyahu was ingegaan op een uitnodiging van de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden John Boehner om het Congres toe te spreken. Boehner had het Witte Huis niet op de hoogte gebracht van de uitnodiging en Netanyahu had op zijn beurt de regering-Obama niet ingelicht over zijn acceptatie daarvan. Vooral dat laatste is hoogst ongebruikelijk en wordt gezien als een schoffering van president Obama. Daarom ontmoeten Netanyahu en Obama, die toch al geen beste band hadden, elkaar tijdens het bezoek van ‘Bibi’ aan Washington niet. Meer dan vijftig Democratische Congresleden boycotten de toespraak van Netanyahu vandaag, wat de ernst van de diplomatieke rel aangeeft omdat het Amerikaanse parlement sterk pro-Israël is.
Netanyahu’s onomstreden toespraak voor het Congres in 2011, toen hij bijna dertig staande ovaties kreeg:
2. Israël en VS zijn het zeer oneens over Iran
Naast de procedure speelt ook de inhoud een belangrijke rol: Netanyahu komt naar Washington om te spreken over het gevaar van Iran, dat volgens Israël werkt aan kernwapens om het land te kunnen vernietigen. De regering-Obama heeft de laatste jaren ingezet op diplomatie om het conflict rond het nucleaire programma van Iran op te lossen, maar Israël ziet daar niets in en vindt dat de internationale gemeenschap zich veel harder moet opstellen richting de islamitische republiek. Netanyahu zal in zijn toespraak pleiten voor nieuwe sancties tegen het land en die oproep zal in het Republikeinse Congres gehoor vinden. Obama heeft eerder gezegd nieuwe sancties met een veto te zullen treffen, hoewel hij vanochtend wel weer wat harder opstelde door te eisen dat Iran zijn nucleaire activiteiten de komende tien jaar staakt.
Lees ook het achtergrondverhaal ‘Een ongekende diplomatieke rel’ (€) van onze Amerika-correspondent Guus Valk.
Obama kijkt Netanyahu wat bedenkelijk aan tijdens een ontmoeting in maart vorig jaar. Het botert niet tussen de twee leiders. Foto EPA / Andrew Harrer
3. Binnenkort verkiezingen Israël en deadline Iran
Met de timing van het bezoek van Netanyahu zijn veel Amerikaanse politici ook niet gelukkig. De Israëlische premier is vandaag in Washington, terwijl over precies twee weken in Israël parlementsverkiezingen worden gehouden. Netanyahu krijgt nu (dankzij de Republikeinen) de kans om voor het grote Amerikaanse (tv)-publiek over het gevaar van Iran te spreken en zo de publieke opinie in Israël te beïnvloeden. Netanyahu’s partij Likud heeft in de Israëlische campagne tot hét onderwerp gemaakt en die campagne krijgt door dit bezoek extra glans. Andere kwestie: de VS en de andere wereldmachten hebben nog vier weken om in Zwitserland een definitief akkoord met Iran over het nucleaire programma te sluiten. Deze speech maakt dat niet makkelijker, of juist wel, schrijft onze diplomatiek correspondent Caroline de Gruyter vandaag in NRC Handelsblad (€):
Door zijn onwrikbare opstelling lijkt Netanyahu de onderhandelaars juist in elkaars armen te drijven. Hij maakt het makkelijker voor Iran om concessies te doen. Door zich gematigd op te stellen, zorgen de Iraanse onderhandelaars dat Netanyahu – en niet zij – in de rol van boeman terechtkomt. Dit maakt elke deal, hoe pijnlijk ook, makkelijker voor de onderhandelaars te verkopen binnen Iran.
4. Netanyahu zou gevaar Iran overdrijven
Hoewel Netanyahu aanzien heeft bij veel (rechtse) Amerikaanse politici, is het de vraag hoeveel invloed zijn verhaal van vanmiddag wereldwijd heeft. Al in 1992, toen als Knessetlid, zei Netanyahu dat Iran “binnen drie jaar” een bom zou hebben. En sinds 2009, toen hij voor de tweede keer aantrad als premier, waarschuwt hij herhaaldelijk voor de Iraanse kerndreiging. Maar Netanyahu zou die dreiging van Iran hebben overdreven, meldde de Arabische tv-zender Al Jazeera op basis van geheime documenten. In een toespraak voor de VN in 2012 waarschuwde Netanyahu dat Iran zo’n zeventig procent van de weg naar een nucleair wapen had voltooid, terwijl de Israëlische veiligheidsdienst Mossad minder dan een maand later schreef dat Iran “geen activiteiten liet zien die noodzakelijk zijn voor het produceren van wapens”.
Bekijk de toespraak van Netanyahu voor de VN in 2012:
De toespraak van Netanyahu begint vanmiddag om 16.45 uur Nederlandse tijd (10.45 uur lokale tijd) en is rechtstreeks te volgen via deze livestream. Lees ook het profiel ‘Bibi is al zijn hele leven bezig met Iran’ (€) van onze correspondent in Israël Derk Walters.