И.Гаспринский адына Джумхуриет къырымтатар китапханеси

Библиографик болюги

Номан Челебиджихан

(1885 - 1918)

Акъмесджит 2004 г.


Номан Челебиджиханнынъ Хатира кунюне багъышлана

Номан Челебиджихан Джанкой дживарларындаки Сонакъ коюнде 1885 сенеси дюньягъа кельди. Бабасы Ибраим Челеби, анасы Джиханшахдир.Кой мектебинде, сонъра Акъчора ве Зынджырлы медреселеринде тасиль алды. Медресе тасилинден къанатленмеген Номан, Истанбул дарульфунунынынъ укъукъ факультетинде девам эттире. Истанбулда тасиль алыркен, Тюркиеде кенъ къулач алгъан «Генч тюрклер» арекетининъ уриетчилик гъаелеринен меракълана, оларны теренден ве эр тарафлы огренмеге тырыша.

1912 сенеси тасилини битирген Челебиджихан Къырымгъа къайтып келе.Бир къач вакъыттан сонъ Русиени даа да якъындан огренмек ичюн Санкт-Петербурггъа кете.Джафер Сейдаметнен берабер Къырымда алынып барыладжакъ миллий къуртулыш арекетининъ программасыны азырлай.

1917 сенеси Къырым Мусульман Иджра Комитетининъ реиси сайлана.Къырымтатар халкъынынъ I Къурултайыны азырлав ве отькерюв ишлерине етекчилик япа, Къырым Миллий укюметининъ реиси ола, къырымтатар классик эдебиятынынъ айдын сималарындандыр.Онынъ «Карылгъачлар дуасы» адлы икяеси къырымтатар несирининъ алтын фондуны тешкиль эткен эсерлерден биридир.Номан Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири исе къырымтатар халкъынынъ миллий гимнине чевирильди ве бугуньде-бугунь озь миллий мустакъиллиги ичюн амансыз куреш алып баргъан миллетимизнинъ рухуна рух, къуветине къувет къоша.

1918 сенеси февраль 23 куню большевиклер тарафындан кийик- джесине къатиль этильди. Яш омюрини миллетнинъ айдын, сербест келеджеги ичюн феда эткен Номан Челебиджихан большевиклернинъ богъазына келип тыкъылгъан бир кемик киби эди.

Антлы къурбанымыз, улу шеитимиз Номан Челебиджиханнынъ: «Къырымны къангъа богъа билирлер, юртны атешке бере билирлер, эр шейимизни махв эте билирлер…Факъат бутюн булар къырымлыларнынъ истикълял иманларыны йыкъмагъа дегиль,оны къуветлендирмеге ярайджакътырлар.Тарихнынъ эрте-кеч яшайджакъ шейи – мустакъиль ве месут

Къырымдыр…», деген сёзлерини ич бир вакъыт, ич бир вазиетте унутмамалымыз.

Аяты ве фаалиеты акъкъында:

О жизни и деятельности:

Къандым Ю. Куреш мейданыны от басмаз…(Монография).-Акъмесджит, 2002.-256 с.

* Сейдамет Джафер(Къырымэр).Баъзы хатиралар Воспоминания.-Истамбул: Матбуат тесирлери,1993.-329 с.

Джамаллы Ш. Номан Челебиджиханнынъ рухуна // Къырым.-1998.-Февр.28.

Зарубин А. А он мятежный…:[Н.Челебиджихан: Политический портрет] // Авдет.-1998.-24 февр.

Абдуллаев Н. В память о незабвенном народном герое:[Н.Челебиджихан] // Голос Крыма.-1999.-26 февр.

Абдураман Иса. Анткъа садакъат: Номан Челебиджиханны хатырлап // Йылдыз.-1999.-№4.

Сейдамет Джафер(Къырымэр). Баъзы хатиралар. // Къырым.-2000.-Майыс 6.

Абідов І. Пам*яті просвітителя:[О Дне памяти Номана Челебиджихана] // Кримська світлиця.-2001.-23 березня.

Асанов Риза. Номан Челебиджихан акїкїінда сёз // Янїі дюнья.-2002.-Март 2.

Аметова Н. Къуран Меджлиске такъдим этильди:[Антлы шеитимиз Номан Челебиджиханнынъ Къураны Миллий меджлиске такъдим этильген акъкъында] // Къырым.-2003.-Февр.21.

* В книгу включен ряд статей о Н.Челебиджихане.

Эсерлери:

Произведения:

Челебиджихан Н. Молитва ласточек:[Рассказ] // “Я никогда не забуду!..”-Симферополь, 2001.-С.63-70.

Челебиджихан Н. “Я поклялся за свой народ умереть…”/ Пер. с крым.-тат. Л.Буджуровой // Авдет.-1993.-25 февр.

Челебиджихан Н. Ёлджу гъарип // Къырым.-1995.-Февраль 25.

Челебиджихан Н. Бастырыкъ. Айгиди!: Шиирлер // Йылдыз.-1995.-№2.-С.3

Челебиджихан Н. Этрафымызда дешет уяндырыджы бошлукъ // Янъы дюнья.-1997.-Февр.21.

Челебиджихан Н. Сары тюльпан: Шиир=Стихотворение// Йылдыз.-1998.- №2.-С.22.

Челебиджихан Н. Къурткъа къадын // Янъы дюнья.-1999.-Апр.3.

Челебиджихан Н. Анълая бидьсейдик…:[И.Гаспринскийнинъ вефатына 1 йыл толувы мунасебетинен язылгъан макъаледен парчалар] // Янъы дюнья.-2000.-Март 25.

Челебиджихан Н. Чолбаш: Этимологические этюды // Къырым.-2000.-Июнь 3.

Номан Челебиджихан миллет огърунда шеит кетти, лякин «о, ольмеди, къыямет кунюне къадар халкънынъ къальбинде яшайджакътыр».

Погиб великий человек, но в сердце каждого он вечно будет жить.


Ант эткенмен (Я поклялся…)

Ант эткенмен татарларнынъ ярасыны сармагъа,

Насыл болсун бу заваллы къардашларым чюрюсин?

Онлар ичюн окюнмесем, къайгъырмасам, яшасам,

Юрегимде къара къанлар къайнамасын, къурусын.


Ант эткенмен шу къарангъы юрткъа шавле серпмеге,

Насыл болсун ики къардаш бир-бирини корьмесин!

Буны корип бувсанмасам, мугъаймасам, янмасам,

Козьлеримден акъкъан яшлар дерья-денъиз къан болсун.


Ант эткенмен, сёз бергенмен бильмек ичюн ольмеге,

Билип, корип, миллетимнинъ козьяшыны сильмеге.

Бильмей, корьмей бинъ яшасам, къурултайлы хан болсам,

Кене бир кунь мезарджылар келир мени коммеге.


Айгиди, татар яшлары! (Увы!..)

Айгиди, татар яшлары, окъумайлар!

Эренлерге эш болуп ёл къувмайлар.

Башта акъыл бар экен, козьде къарув,

Корьмей, бильмей юрьмектен утанмайлар!


Айгиди, татар яшлары, окъумайлар!

Окъусалар кимседен кем къалмайлар.

Истанбулда, Парижде биринджи бола,

Японлар да оларгъа еталмайлар.

Айгиди, татар яшлары, ёкъ башлары,

Тёрелермен тёрде оськен ёлбашлары.

Ёлбашлары болмагъанда хорлукъ корип,

Къайда барса тёкелер козьяшлары!


Сары тюльпан (Желтый тюльпан)

Илькбаарьни мужделеген сары тюльпан,

Бари, бойле солмасайдынъ ич бир заман.

Гузель ёсма, гъондженъ иле эндамынъны

Эр кунь север, опер эдим сайгъыларман.


Гонълюмизни хошландырдынъ, сары тюльпан,

Мен де сени эльден къыскъанам.

Узакълардан, коктен, ерден чокъ суемен,-

Кунешлернинъ, йылдызларнынъ козю яман.


Сары тюльпан, багъчамызны шенълендирдинъ,

Пек аз заман къырыкъ гонълюм эглендирдинъ,

Ярын сен де къырыладжакъ, оледжексинъ,

Оледжексинъ, бу джихангъа нечюн кельдинъ?


Ёлджу гъарип (Бедный странник)

Ай! Мунарынъ силь юзюнден, менден ышыкъ къыскъанма!

Мен бир гъарип ёлджу эдим, къалдым къара дагъларда.

Ёл шашырдым, кунь ашырдым, санъа бакъып агълар да –

Ах чекемен, ач юзюнъни, мени яман козь санма.


Ач юзюнъни, сач нурунъны. Учурымлар, къаялар

Ышыкъ алсын, айдынласын, кольгелери силинсин.

Топракъ-топман къардаш исенъ, коксюнъдеки кок ташлар

Гъыранитлер къара ерге айна болып корюнсин!


Юрегиме сырдаш исенъ, козюмдеки шу яшлар

Чечеклерге тёкеджегинъ о чыкъларгъа къарышсын.

Танъ йылдызы догъар икен, эльбет, мени о беклер.

Сач нурунъны, ёлджу гъарип асретине къавушсын!