Gewricht
| Gewrichtensysteem | ||||
| Juncturae, systema articulare | ||||
 |
||||
| Naslagwerken | ||||
| TA | A03.0.00.000 | |||
|
||||
Een gewricht (Latijn: articulatio, vaak afgekort als 'art.') is een verbinding tussen twee botten waarbij beweging mogelijk is. Dit wordt een discontinue verbinding genoemd.
Botten kunnen op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn. Het kan zijn dat botten aan elkaar vast zitten door middel van kraakbeen, bindweefsel of een botverbinding. Gewrichten in de vorm van een kraakbeenverbinding (Latijn: synchondrosis) wordt onder meer aangetroffen in de tussenwervelschijven in de wervelkolom. Tussen het spaakbeen (Latijn: radius) en de ellepijp (Latijn: ulna) in de onderarm bevinden zich de membrana interossea, een gewricht in de vorm van een bindweefselverbinding (Latijn: syndesmosis). Gewrichten in de vorm van botverbindingen (Latijn: synostosis) worden onder meer aangetroffen in het heiligbeen (Latijn: sacrum). In dit laatste geval wordt ook wel gesproken van een continue verbinding, omdat de botuiteinden helemaal met elkaar vergroeid zijn.
De meest ingewikkelde vorm van een gewricht is een synoviaal gewricht (Latijn: art. synovialis). Kenmerkend voor dit gewricht is dat er een gewrichtsholte aanwezig is die gevuld is met een stroperige vloeistof: het synoviaal vocht. Dit vocht is bedoeld om de beweging tussen de botten soepel te laten verlopen. In een synoviaal gewricht komen de botuiteinden bij elkaar in de vorm van een gewrichtskop en een gewrichtskom; de botuiteinden zijn bedekt met kraakbeen. Een synoviaal gewricht wordt bij elkaar gehouden door omliggende structuren, die bestaan uit een gewrichtskapsel, gewrichtsbanden, spieren en pezen.
De gewrichtsbanden (ligamenten) bestaat uit zeer stug bindweefsel, waarmee krachten kunnen worden opgevangen. Andere hulpstructuren die ter versteviging en bescherming in een synoviaal gewricht kunnen voorkomen zijn een meniscus (knie), een kraakbeenring (Latijn: labrum, bijvoorbeeld in het schoudergewricht) en een slijmbeurs (Latijn: bursa, in het bijzonder in de schouder, de elleboog en de knie).
Blessures ontstaan vaak omdat een bepaalde hulpstructuur beschadigd raakt bij overbelasting van een gewricht. Voorbeelden zijn het scheuren van een gewrichtsband (bijvoorbeeld de kruisband of de enkelband), de beschadiging van de meniscus of het ontsteken van een slijmbeurs.
Inhoud
Indeling synoviale gewrichten[bewerken]
Synoviale gewrichten zijn zowel in te delen naar de wijze waarop de verschillende structuren in de gewrichtsholte samenkomen, als naar de bewegingsrichting(en) van de gewrichten.
– naar structuur[bewerken]
Enkelvoudige gewrichten[bewerken]
In enkelvoudige gewrichten (Latijn: art. simplex) komen twee botuiteinden samen in één gewrichtsholte. Een voorbeeld van enkelvoudige gewrichten zijn de vingergewrichtjes (Latijn: art. interphalangeae).
Meervoudige gewrichten[bewerken]
In meervoudige gewrichten (Latijn: art. composita) komen meer dan twee botuiteinden samen in één gewrichtsholte. Een voorbeeld van een meervoudig gewricht is het ellebooggewricht (Latijn: art. cubiti).
Complexe gewrichten[bewerken]
In complexe gewrichten (Latijn: art. complexa) komen ook andere elementen in de gewrichtsholte samen, zoals een meniscus of een labrum. Een voorbeeld van een complex gewricht is het kniegewricht (Latijn: art. genus).
– naar bewegingsrichting[bewerken]
Eenassige gewrichten[bewerken]
Scharniergewricht – Een scharniergewricht (Latijn: art. ginglymus) werkt net als een scharnier in bijvoorbeeld een deur. Er is in dit gewricht maar beweging in één richting mogelijk. Een voorbeeld van een scharniergewricht is het ellebooggewricht (Latijn: art. cubiti).
Rolgewricht – Een rolgewricht (Latijn: art. trochoidea) is een gewricht met één as die in het verlengde van een botstuk loopt. Ook in dit gewricht is beweging maar in één richting mogelijk. Een voorbeeld van een rolgewricht is het bovenste spaakbeen-ellepijpgewricht (Latijn: art. radio-ulnaris proximalis).
Tweeassige gewrichten[bewerken]
Zadelgewricht – Bij een zadelgewricht (Latijn: art. sellaris) liggen twee zadelvormige botdelen op elkaar. Er kan hier om twee assen bewogen worden. Elk oppervlak heeft een bolle en holle kromming. Een voorbeeld van een zadelgewricht is het gewricht tussen de handwortel en het middenhandsbeentje van de duim (Latijn: art. carpometacarpale I).
Eigewricht – Een eigewricht Latijn: art. ellipsoidea) heeft een bol en een hol ellipsvormig gewrichtsvlak. Er zijn meer assen (twee hoofdassen) en twee bewegingsmogelijkheden. Als samengestelde beweging is ronddraaiing moeilijk. Een voorbeeld van een eigewricht is het polsgewricht (Latijn: art. radiocarpea).
Drieassige gewrichten[bewerken]
Kogelgewricht – Een kogelgewricht (Latijn: art. sphaeroidea) is een gewricht dat bestaat uit een kop en een kom. Dit gewricht heeft veel bewegingsvrijheid, er kan om drie assen bewogen worden. Een voorbeeld van een kogelgewricht is het schoudergewricht (Latijn: art. humeri). Door het schoudergewricht kan een arm voor-, achter- en zijwaarts worden bewogen. Daarnaast kan de bovenarm in zijn eigen lengterichting roteren. Een nootgewricht (Latijn: enarthrosis) is een kogelgewricht waarbij de (gewrichts)kom het grootste deel van de (gewrichts)kop omvat. Een voorbeeld van een nootgewricht is het heupgewricht (Latijn: art. coxae).
Bewegingsmogelijkheden[bewerken]
De bewegingsmogelijkheden van de verschillende gewrichten zijn afhankelijk van de vorm en functionaliteit. Alle bewegingsmogelijkheden worden beschreven vanuit de anatomische houding.
Bewegingsmogelijkheden in het heup- en schoudergewricht:
Bewegingen in het knie- en ellebooggewricht:
Bewegingen in het elleboog- en enkelgewricht:
Bewegingen alleen in het polsgewricht:
Bewegingen in het pols- en enkelgewricht:
Bewegingen in de schoudergordel:
Bewegingen in de wervelkolom:
Algemeen[bewerken]
Artroplastiek is een plastische chirurgische behandeling van een gewricht om de functie te verbeteren. Artrodese is het operatief vastzetten van een onbruikbaar gewricht. Dit wordt soms gedaan om de stabiliteit te herstellen, pijn op te heffen of om verwijdering van (kwaadaardig) tumorweefsel mogelijk te maken zonder amputatie.
| Skelet |
|---|
|
schedel · wervelkolom · borstkas · borstbeen · schoudergordel · arm · bekkengordel · been |
 |
Zie de categorie Joints van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
