Krystyn Zieliński. 1929 – 2007

Sztuka bez granic
Miejsce wystawy: Muzeum Miasta Łodzi.
Czas trwania ekspozycji: 22 I – 28 II 2010.

Prof. Krystyn Zieliński był wybitnym twórcą, przedstawicielem powojennej awangardy polskiej oraz wielce zasłużonym pedagogiem PWSSP w Łodzi (późniejszej ASP); w latach 1981 – 1987 był rektorem tejże uczelni wybranym na to stanowisko jednogłośnie w pierwszych demokratycznych wyborach.
Był także postacią wielce zasłużoną dla środowiska plastycznego, ale przede wszystkim dla polskich uczelni artystycznych jako członek i przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego (1988 – 1999).

Laureat licznych nagród i wyróżnień w konkursach plastycznych i na wystawach, a także nagród oraz odznaczeń resortowych i państwowych. Za dokonania twórcze, dydaktyczne i wychowawcze otrzymał szereg nagród Ministra Kultury i Sztuki (1971, 1974, 1982, 1987, 1992, 1997); Nagrody Ministra Edukacji Narodowej za wkład pracy i zaangażowanie w działalność Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego (1993, 1996, 1998, 1999). Za całokształt dokonań twórczych, działalność dydaktyczną i organizacyjną otrzymał wysokie odznaczenia państwowe i resortowe m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej. Odznaczony także został Orderem Odrodzenia Polski POLONIA RESTITUTA. Otrzymał ponadto: Medal Komisji Edukacji Narodowej / Rzeczpospolita Polska; pośmiertnie uhonorowany został Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis za szczególne osiągnięcia w twórczości artystycznej i pedagogicznej.

Krystyn Zieliński urodził się w miejscowości Szczebletowo k. Radziejowa Kujawskiego. Był absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi, którą ukończył w 1954 r. W tym samym roku podjął pracę w tejże uczelni jako asystent i był z nią związany do czasu odejścia na emeryturę jako profesor zwyczajny w 2000 roku.
Krystyn Zieliński, już w latach pięćdziesiątych XX w. związał się z awangardową grupą artystyczną Piąte Koło w Łodzi. Jako młody twórca dostrzegany był też na forum ogólnopolskim i zapraszany do udziału w licznych sympozjach, wystawach i plenerach z udziałem innych, wybitnych przedstawicieli awangardy z Polski i ze świata oraz równie wybitnych krytyków i teoretyków sztuki (m.in. I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, 1965; I Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców oraz wystawie „Sztuka w zmieniającym się świecie” w Puławach,1966 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki oraz I Nagroda Publiczności; IV Plener Koszaliński. Międzynarodowe Spotkania Malarzy, Rzeźbiarzy i Architektów w Osiekach, 1966; Sympozjum plastyczne „Wrocław 70” we Wrocławiu, 1970).
W pierwszych latach po studiach tworzył malarstwo i grafikę o charakterze przedstawiającym. Lata sześćdziesiąte i początek lat siedemdziesiątych XX w. to w twórczości Krystyna Zielińskiego okres niezwykle oryginalny kiedy to tworzył metalowe reliefy, które traktował nie jak płaskorzeźby, ale jak obrazy – malowane obrazy, wykorzystując w tym celu różnorodność materii z jakiej powstawały, poddając ją zabiegom mechanicznego odkształcania, a także zabiegom chemicznym. Jego nowatorskie pomysły i możliwości intelektualne skłoniły go do dalszych poszukiwań. Wraz z Andrzejem Łobodzińskim stworzyli słynne wówczas utwory czasoprzestrzenne: Audycję I, II, III, które odtworzyli podczas Warszawskiej Jesieni (1968 – Audycja II) oraz podczas międzynarodowego colloquium ICOM w Muzeum Sztuki w Łodzi (1972 – Audycja III).

Artysta wpisał się też w nurt konceptualizmu tworząc gry w kości i w karty, dla których punktem wyjścia oraz efektem finalnym było słowo SZTUKA, ARS, ART, KUNST. Słowo to transformował na wiele sposobów. W 1977 roku zaproszony został do Dłuska na sympozjum o konceptualnym zabarwieniu, gdzie zaprezentował prace pt. „relARTacje” i przedstawił swój punkt widzenia na temat sztuki.
W tym czasie tworzył wykonane precyzyjnie rysunki, a następnie obrazy (akryl) o charakterze geometrycznym, o zmiennej kompozycji i kolorystyce, dla których bardzo ważną cechą była estetyka tworzonego dzieła. Nurtowi temu poświęcił dalsze lata swej twórczości rozwijając w malarstwie układ kompozycyjny, tworząc serię dyptyków.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku powstał nieoczekiwanie cykl prac z papieru czerpanego wytworzonego przez artystę (collage), nawiązujących do uprzednio tworzonych dzieł, również komponowanych na bazie form i podziałów geometrycznych, ale o miękkim konturze i wysmakowanych, subtelnych kolorach.
W ostatnich latach życia artysta tworzył kamienne obrazy łączone z metalem, które w swym zapisie zawierają słowo SZTUKA przy użyciu alfabetu Braill`a. Powstały one z myślą o dzieciach ociemniałych. Krystyn Zieliński pozostawił po sobie wielki dorobek twórczy: liczne obrazy (tak właśnie nazywał zarówno metalowe reliefy jak i prace malowane akrylem, także collage z czerpanego papieru po ostatnie dzieła z kamienia i metalu) oraz - równie ważne w jego twórczości - rysunki.

Wystawa prezentowana w Muzeum Miasta Łodzi ma charakter retrospektywny. Zaprezentowana została na niej twórczość Profesora począwszy od lat pięćdziesiątych po dzieła ostatnie. Na ekspozycję składają się prace z wielu muzeów w Polsce: Muzeów Narodowych (w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu), Muzeum Architektury we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum w Koszalinie, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Lubelskiego w Lublinie oraz Muzeum Miasta Łodzi, Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi, a także z kolekcji prof. Marii Zielińskiej (żony artysty) oraz rodziny i osób prywatnych.

Wystawie towarzyszy wydawnictwo opracowane przez Muzeum Miasta Łodzi w formie biografii. Zawiera ono m.in. tekst krytyczny dr Bożeny Kowalskiej – wybitnego znawcy przedmiotu, ponadto kalendarium życia i twórczości artysty, bibliografię, katalog dzieł po raz pierwszy dokumentujący większość dokonań twórcy wraz z bibliografią dla poszczególnych prac oraz liczne reprodukcje

Maria Filipowska
Kurator wystawy