"Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής". Μνήμη Γιώργου Ιωάννου

Ο λόγος είναι αναντικατάστατος... Η επίδρασή του είναι πολύ μεγάλη...  Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. Πιστεύω ότι ο λόγος εξακολουθεί να ενδιαφέρει τους ανθρώπους περισσότερο από κάθε τι άλλο. 

Συνομιλία με τον Σωτήρη Κακίση, εφημ. Ελευθεροτυπία, 10 Ιανουαρίου 1985

Ο ποιητής και πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου, που πέθανε στις 16 Φεβρουαρίου 1985 σε ηλικία 58 ετών, μας άφησε το ζωντανό του λόγο, τις 28  συνεντεύξεις του που παραχώρησε από το 1974 μέχρι το 1985 σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. "Φύλλα κισσού" χαρακτηρίζει τα κείμενα αυτά ο Γιώργος Αναστασιάδης, στον οποίο οφείλεται ο πρόλογος και η όλη επιμέλεια του τόμου.

Το 1979 ο Γιώργος Ιωάννου τιμήθηκε με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το βιβλίο του Το δικό μας αίμα, που περιλαμβάνει το δικό του λόγο με τον οποίο μίλησε "απευθείας για τη Θεσσαλονίκη ή με τη Θεσσαλονίκη". "Εκείνο που θέλω να εκπολιορκήσω είναι το ανθρώπινο μυστήριο αυτής της πόλης... Αυτό το πράγμα, αυτή την ανθρώπινη σύνθεση, αυτές τις μεταμορφώσεις, αυτές τις δυσάρεστες, συχνά, εξελίξεις, τρελαίνομαι να αναλύσω, να περιγράψω και να ανασυνθέσω".

Συνομιλία με τον Ι. Μυλαράκη, εφημ. Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 9 Ιανουαρίου 1980

Στη μνήμη του Γιώργου Ιωάννου ακούμε το πεζογράφημα "Το ξεκλήρισμα των Εβραίων", από τη συλλογή πεζογραφημάτων του  "Το δικό μας αίμα" .  Το αρχείο ηχογραφήθηκε από την εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος «Τα "πι" της Αγάπης». Επιμέλεια - Παραγωγή: Γιώργος Ευσταθίου.

Παρουσίαση της νέας ποιητικής σύνθεσης του Τίτου Πατρίκιου "Σε βρίσκει η ποίηση", στα Γιάννενα

Πηγή εικόνας

Κριτικές - Παρουσιάσεις

Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου 2013, στις 8:30 μ.μ.
στην Αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος
Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας
Ελεύθερη είσοδος 

Ομιλητές: Μωυσής Ελισάφ, Πρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Ιωαννίνων,

                 Παναγιώτης Νούτσος, Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διοργάνωση: Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Ιωαννίνων – Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών

Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης σήμερα;

Ο Τίτος Πατρίκιος απαντά: "Η ποίηση μπορεί να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Την αποκατάσταση της ανθρώπινης επικοινωνίας, της ανθρώπινης συνεπαφής, της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Να φύγουμε από τη μοναξιά στην οποία μας είχε ρίξει η περίοδος της ευμάρειας και μέσω της ποίησης να αναγνωρίσει ξανά ο καθένας το διπλανό του και τον εαυτό του".

Ένα ποίημα του Τίτου Πατρίκιου που γράφτηκε το 1957 -όταν ήταν 29 χρονών- αλλά είναι εξαιρετικά επίκαιρο είναι το Στίχοι, 2  από τη συλλογή "Μαθητεία 1952-1962".

Στίχοι που κραυγάζουν
στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχες
στίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη
και μέσα στους λίγους πόδες τους
κάνουν η ανατρέπουν την επανάσταση,
άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,
γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα
κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες…
(Π ο ι ε ς  μ ά ζ ε ς;… Μεταξύ μας τώρα
π ο ι ο ι σκέφτονται τις μάζες;…
Το πολύ: μια λύτρωση ατομική -αν όχι ανάδειξη!...)
Γι` αυτό κι εγώ δεν γράφω πια
για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια,
όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια!
Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω
να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή-
όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω!...

"Α, Τίτο μου, ένα μεγάλο κομμάτι φως λυώνει έξω απ` τη λύπη των ανθρώπων - καθώς ένα κομμάτι πάγος αφημένο στην πόρτα του εργένη που πέθανε. Και γράφουμε, Τίτο μου, έτσι για να μη λυώνει άχρηστο τούτο το φως..."

"Μα τι τα θέλεις, Τίτο μου, μας χρειάζεται η φωνή -ναι, ναι η φωνή- η ορισμένη, η συγκεκριμένη φωνή. Όσο τέλεια κι αν είναι η συνεννόηση μες στη σιωπή, όσο κι αν η συνεννόηση εξαντλεί τη σιωπή, δεν πρέπει να το ξεχνάμε πως η σιωπή συχνά εξαντλεί τη συνεννόηση..."

Αυτά του έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος σε ταχυδρονικά δελτάρια το 1953 μετά την επιστροφή του από το στρατόπεδο του Αη-Στράτη στην Αθήνα. Ο Τίτος Πατρίκιος ήταν ακόμα στον Αη-Στράτη. Δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, τ. 169-170, άνοιξη - καλοκαίρι 2009.

Σημείωση: Τα ηχογραφημένα αρχεία προέρχονται από την εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος "Απόστροφος", που επιμελείται και παρουσιάζει ο δημοσιογράφος Ζαχαρίας Σώκος.

Μάρκος Μέσκος, "Μήγαρις έχω στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;"

Ο ποιητής Μάρκος Μέσκος διαβάζει κείμενό του με το οποίο αναφέρεται στην τρέχουσα κατάσταση και τις αγωνίες της. Το κείμενο ηχογραφήθηκε από την εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος "Απόστροφος", που επιμελείται και παρουσιάζει ο δημοσιογράφος Ζαχαρίας Σώκος.

"Μήγαρις έχω στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;"
(ακούστε)
Iσχυρίζεται ο λαμπρός Διονύσιος Σολωμός κι από τότε η παρακαταθήκη του, "σαν της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι", εκείνο μας προσεγγίζει φως και παρουσία και πράξη μαζί. Κάπου εδώ, σαν κάποιο είδος προσωπικής αυτογνωσίας και πιθανόν συνολικής αυτοκριτικής, να πούμε δυο λόγια:
Σχεδόν τα πάντα στον κόσμο και στη χώρα μας ορατά. Δύσκολο να μπούνε στη σειρά δεν είναι. Να ταξινομηθούν με το πνεύμα της καθημερινής συνείδησης και στον απόηχό τους. Κοινή διαπίστωση και κατά εξακολούθηση, η μετατόπιση των αξιών. Η παράνοια σχεδόν ολάκερου του πολιτικού φάσματος των νεοελλήνων, των κυβερνώντων κυρίως. Λιγότερο υπεύθυνη, αλλά υπεύθυνη και η άλλη πλευρά, των ευκολόπιστων και πάντα προδομένων, δηλαδή των επαγγελματιών πατριωτών, των ρουσφετολόγων, των κομματόσκυλων και πλείστων όσων σωτήρων. Μακριά δεν είναι κι ο Βαρνακιώτης του Ανδρέα Κάλβου. Ας με συγχωρήσουν ωστόσο οι μόνοι δικαιωμένοι, δηλαδή οι νεκροί και οι μύριοι ανώνυμοι αγωνιστές.

Ο ζόφος γενικός. Κάθε είδος επιφύλαξης δικαιολογείται. Γύρω-γύρω οι επιλήσμονες, οι ανιστόρητοι υστερόφημοι και άπληστοι φαγάδες. Πώς να σωπάσεις; Ανάλογα με την περίσταση οι πάμπολλοι συνοδοιπόροι του καπιταλιστικού κυβερνοχώρου απειλούν και φοβερίζουν την κάθε οντότητα. Φυσική λοιπόν απόληξη και των εξεγερμένων το μετερίζι. Με τον τρόπο και τη δυνατότητα του σπαθιού του ο καθείς. 

"Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά", υπενθυμίζει ο Ρήγας ο Βελεστινλής. Κοντά του και ο Διονύσιος Σολωμός και ειδικότερα στο πρόταγμά του, Ελευθερία και Γλώσσα. Προϋπόθεση της ζωής η Ελευθερία. Αξιοποίηση των ονείρων της ζωής η Γλώσσα. Η ελευθερία, όχι σαν επιπόλαιο πρωινό της Κυριακής, αλλά σαν κατασταλαγμένο διέξοδο του απογεύματός της. Και η γλώσσα ωσάν αποκαλυπτόμενη, ανακαλυπτόμενη, κατακτημένη ποίηση. Χοϊκό άστρο της πολιτείας. 

Ανάγκη λοιπόν το σπάσιμο των εκάστοτε δεσμών της αιχμαλωσίας και της καταπίεσης κάθε ανθρώπινης κοινότητας. Σύμβολο, σήμα και σήμερα, στην κρίση των κατεξοχήν πολιτιστικών αξιών, η εξακρίβωση της ελευθερίας διά της ελευθερίας. Η ολοκλήρωση του νοήματος της ελευθερίας μέσα στη γλώσσα και στο ποίημά της που κυριολεκτώντας γράφει την ποίηση.

"Μήγαρις έχω στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;"

Ας εντρυφήσουμε όλοι σαστισμένοι, οι αμήχανοι και άπραγοι σήμερα, στο λόγο του λαμπρού Διονυσίου Σολωμού. Φυσικά, δεν είναι η μόνη προσέγγισή του.

Ο ποιητής Διονύσης Καρατζάς

Ο Διονύσης Καρατζάς γεννήθηκε το 1950 στην Πάτρα, στην οποία ζει και εργάστηκε ως καθηγητής φιλόλογος. Υπήρξε βασικός συνεργάτης του πατρινού λογοτεχνικού περιοδικού «υδρία» (1973-1985) και ιδρυτικό μέλος καθώς και μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συμποσίου Ποίησης στην Πάτρα (1981-1985). Έχει χρησιμοποιήσει κατά καιρούς τα ψευδώνυμα Ζώσιμος Ανδριάς, Στόνης Δίψης και Γιάννης Καρράς. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Ένωσης Μουσικοσυνθετών-Στιχουργών Ελλάδας (ΕΜΣΕ). Έχει εκπροσωπήσει τη χώρα μας σε διεθνείς ποιητικές συναντήσεις στη Γαλλία, Γερμανία, Κύπρο και Ελλάδα. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, αλβανικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και ολλανδικά.

πηγή

ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΒΓΗΚΑ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΑ, άγνωστος να δουλεύω ακούραστα, δένοντας στα κύματα αφρό. Τέτοια τύχη δεν την έχουν πολλοί. Δεν έχω να ζηλέψω κανέναν. Πλάθω τις ελευθερίες των σχημάτων για κάθε επιθυμία.
Μόνο που δεν έμαθα ακόμη να απολαμβάνω τον πλούτο μου. Και να, τώρα που ανοίγουν πάλι οι φλέβες μου και αγγίζομαι αδύναμος, επιστρέφω στα σκοτάδια και στα παραμύθι. Μέσα τους σκαλίζω τον χρόνο και το φως. Έτσι κι αλλιώς, η Άνοιξη έρχεται. Την ακούω που τρίζει σαν παράπονο και σαν απόφαση.
Όσο μεγαλώνω, τόσος ονειρεύομαι.

Από την ποιητική συλλογή «Χωρίς εδώ» 

 

Γράφοντας ποίηση, θα πει ο Διονύσης Καρατζάς, διεκδικώ το δικαίωμά μου να πάρω από τη γλώσσα αποζημίωση ψυχικής οδύνης και ηδονής. Νιώθω ελεύθερος να ασκώ το καθήκον μου. Να διεγείρω έρωτες αιώνιους ή μάταιους, αδιάφορο. Θέλω να ζω, δηλαδή, να πάλλομαι στο ρυθμό του κόσμου. Για τούτο, εξασκούμαι στις τέσσερις πράξεις της συγκίνησης. Διαίρεση για να διασώζω τη μοναδικότητα, Αφαίρεση για να βρίσκω την ουσία, Πρόσθεση για να πλουτίζω από τον Όμηρο στους Προσωκρατικούς κι από το δημοτικό τραγούδι στο Σολωμό και στον Ελύτη. Τέλος, Πολλαπλασιασμό για να προσφέρω τη βαθιά χαρά ή τον καθαρό πόνο της συμμετοχής. Να γιατί μιλώ για έρωτα και για ταξίδι στο άλλο με το λόγο. Να γιατί εμπιστέυομαι τη δημοκρατία των συναισθημάτων ή αλλιώς την εσωτερική αρμονία και προσπαθώ να τηρώ το θεμελιώδες άρθρο του Συντάγματος της Αληθείας. «Όποιος θέλει να λάμψει, πρώτα καίγεται». Το ταξίδι της γλώσσας δεν τελειώνει κι αυτό είναι η χαρά της ποίησης.

πηγή

Από την τέχνη ποτέ μην περιμένουμε απαντήσεις, επισημαίνει ο Διονύσης Καρατζάς σε πρόσφατη συνέντευξή του. Θεωρώ ότι κάνουμε μεγάλα λάθη, επενδύοντας στην τέχνη είτε μεταφυσική είτε κοινωνική διάσταση, να ζητάμε ευθύνες από τους καλλιτέχνες. Ο καθένας με τον τρόπο του πολεμάει. Εγώ πολεμάω με το χαρτί και το στυλό, ο άλλος πολεμάει με τα οικονομικά του, ο άλλος με τα πολιτικά. Η ποίηση, ειδικά, επειδή έχει το λεκτικό στοιχείο, και επομένως συνειρμικά συνδέεται περισσότερο με το δίδυμο ερώτημα - απάντημα, δηλαδή γλωσσικά, λέω ότι ο ποιητής προσεγγίζει τα πράγματα με την απορία του παιδιού. Όπως το παιδί που απορεί για κάθε τι. Κι όταν ακόμα το μάθει, εν τούτοις το θέλει άγνωστο, για να το χαίρεται μ' αυτό το πολύχρωμο βλέμμα του παιχνιδιού και της επιθυμίας. Ο ποιητής τριγυρίζει τα πράγματα της ζωής δεν απαντάει, απορεί διαρκώς για να έχει τη δυνατότητα και να το ερευνά και να το χαίρεται και να το κατακτά αλλά και να κατακτιέται από αυτό. Η τέχνη είναι μια σταθερή παράμετρος, όπως είπα πριν. Δεν περιμένεις να έρθει η κρίση για να προστρέξεις σ' αυτήν. Νιώθεις ότι έχεις την ανάγκη να είσαι σε μια εγρήγορση διαρκή, οπότε η τέχνη είναι μόνιμη συνοδός.

Η μέρα του Νερού

πηγή

Η μοναξιά χωρίς ποίηση είναι ο εγωισμός της άγνοιας του εαυτού μας και η άφιλη, απάνθρωπη προστασία του δήθεν συμφέροντος, υποστηρίζει ο Διονύσης Καρατζάς. Η μοναξιά της ποίησης, είτε ως χώρος δημιουργίας, είτε ως χρόνος μέθεξης του αναγνώστη με το ποίημα, είναι η φωτεινή σιωπή μιας πνευματικής πληρότητας, μέσα στην οποία ο ποιητής και ο αναγνώστης –ο καθένας με τον τρόπο και τον χρόνο του– βιώνει την αξία της συμπαντικής σχέσης του εαυτού του με άλλα ως εμπειρία ή ως όνειρο και αναζήτηση. Αρκούμαι σ’ ό,τι αγαπάω, προσπαθώντας να προεκτείνω μέσα μου ελευθερίες και να συντηρώ το μικρό κήπο των ονείρων μου. Βγαίνω στο παράθυρο και στην πόρτα και στους δρόμους, και χαίρομαι τα πουλιά και τους ανθρώπους. Βιολογικά είμαι στον κύκλο της μνήμης. Και σωπαίνω για να προλάβω... Όλο και περισσότερο θεωρώ ότι πρέπει να κοιτάζω πολύ και βαθιά για να μπορέσω να μιλήσω. Όλο και περισσότερο εμπιστεύομαι τα μάτια μου.

Όταν Φύγεις

πηγή

Εργογραφία του Διονύση Καρατζά

• Ξημέρωμα στη γη, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1972.
• Μέρες βροχής ή τα χαλασμένα παιχνίδια, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1973.
• Απ' το νερό κι από την πέτρα, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1975.
• Αντιόπη, εκδ. Όστρακα, Πάτρα,1982.
• Κατερίνα, εκδ. Μικρά Όστρακα, Πάτρα, 1984, 2η 1986.
• Χρώματα φωνήεντα, εκδ. Παράθυρο, Πάτρα, 1986, 2η 1987, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα.
• Ως αρχαίος άνεμος, εκδ. Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα, 1987.
• Ανάμεσα νερό και μαύρο αποφασίζω το κόκκινο, εκδ. Διάττων, Αθήνα, 1989.
• Τέσσερα ποιήματα, με δύο λιθογραφίες του Αριστοτέλη Σολούνια, εκδ. Αντήνωρ, Αθήνα, 1989, εκτός εμπορίου.
• Ποιήματα, με μια ξυλογραφία του Χρήστου Σαρακατσιάνου, εκδ. Δέλτα, Αθήνα, 1989, εκτός εμπορίου.
• Τα δέντρα κράτησαν βροχή, τ' αστέρια την καρδιά μου, Τιμητική έκδοση του Δήμου Πατρέων, 1995.
• Παραμύθια και όνειρα, με δύο χαρακτικά του Χέρμαν Μπλάουτ, εκδ. Δήμου Αμαρουσίου, 1995, εκτός εμπορίου.
• Ανθοφορία της νύχτας, εκδ. Δελφίνι, Αθήνα, 1997.
• Ποιήματα 1972-1997, εκδ. Διάττων, Αθήνα 1999.
• Στα νερά βαθαίνει ο ουρανός, εκδ. Διάττων, Αθήνα 2001.
• Πότε μίλα πότε φίλα, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2002.  
• Απ’ το μισό παράθυρο. Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2006 (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών).
• Ταξίδια εσωτερικού. Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2009. 
• Χωρίς εδώ, Αθήνα 2011, εκδ. Το Δόντι.

Πηγή: Τρίτο Πρόγραμμα, εκπομπή: ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ, που επιμελήθηκε και παρουσίασε ο Κώστας Φασουλάς.
Τα ποιήματα που ακούγονται διαβάζει ο ίδιος ο Διονύσης Καρατζάς.

ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

Από το τρίτο πρόγραμμα του ελληνικού ραδιοφώνου μεταδίδονται κάθε μέρα τρίλεπτα αφιερώματα (στις 10.00, 13.00, 17.00 και 20.30),  βασισμένα στο έργο λογοτεχνών που σφράγισαν με το έργο τους την ελληνική ποίηση. Σπάνια ηχογραφήματα αλλά και πρωτότυπες ηχογραφήσεις, καταγράφουν τον ποιητικό λόγο ξεχωριστών ποιητών από όλο το φάσμα του ελληνικού ποιητικού κόσμου. Από τον Γεώργιο Σουρή, τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, τον Γεώργιο Δροσίνη και τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, μέχρι τους νεότερους Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου, Θωμά Γκόρμπα και Γιώργο Μπλάνα, ο αφιερωματικός αυτός κύκλος εστιάζεται στο έργο λογοτεχνών που σφράγισαν με το έργο τους την ελληνική ποίηση.

Ξεχωριστή θέση στο όλο εγχείρημα κατέχει το Κυριακάτικο ωριαίο αφιέρωμα (στις 16.00) στον ποιητή της εβδομάδας που προηγήθηκε. Ένα ραδιοφωνικό ταξίδι που συστήνει με τρόπο εύστοχο τον τιμώμενο ποιητή, μέσα από κείμενα, κριτικές, μελέτες και αναφορές, που συνοδεύουν το έργο του.

Την επιμέλεια, την παραγωγή και την παρουσίαση των Εβδομάδων αυτών, αλλά και του ωριαίου αφιερώματος, έχει ο παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος Κώστας Φασουλάς.
ΠΗΓΗ: Τρίτο Πρόγραμμα

Η εβδομάδα 9 Ιουλίου – 15 Ιουλίου 2012 ήταν αφιερωμένη στον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη. 
Ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη διάβασε ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος και ο ίδιος ο ποιητής. 

Ακούγεται ηχογραφημένο το ωριαίο αφιέρωμα της Κυριακής, 15-07-2012.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΤΑ "Ο Μανόλης Αναγνωστάκης στο σχολείο"
Περιοδικό  «ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ»,  τεύχος 121 (Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2005), σελ. 443-454. 

Γιάννης Παρίσης, Μ. Αναγνωστάκης, "Στο Νίκο Ε...1949". Ερμηνευτικές παρατηρήσεις.