ปริจเฉทที่ ๑ ชื่อจิตตสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 ค้นหาหัวข้อธรรม

พระอรหันต์ทั่ว ๆ ไป ยังจำแนกได้เป็น ๒ ประเภท คือ ปัญญาวิมุตต และเจโตวิมุตต

ปัญญาวิมุตต หมายถึงพระอรหันต์ผู้ไม่ได้ฌานเลย ไม่ได้เจริญสมถภาวนา ไม่ได้ทำฌาน เจริญวิปัสสนาภาวนาแต่อย่างเดียวจนบรรลุอรหัตต มัคคอรหัตตผล พระอรหันต์ผู้ที่ไม่ได้ณานนี้เรียกว่า สุกขวิปัสสกพระอรหันต์

เจโตวิมุตต หมายถึงพระอรหันต์ผู้ที่ได้ฌานด้วย (ผู้ที่ได้ฌานเรียกว่าฌานลาภีบุคคล) การได้ฌานก็สามารถได้มาด้วย ๒ ประการ คือ

ก. เป็นผู้ที่เจริญสมถภาวนาจนได้ฌานเช่นนี้เรียกว่า ปฏิปทาสิทธิฌาน ได้ฌานด้วยการปฏิบัติ แล้วก็มาเจริญวิปัสสนาภาวนาตามลำดับ จนบรรลุเป็นพระอรหันต์

ข. เป็นผู้ที่แม้จะไม่ได้เจริญสมถภาวนามาก่อนก็ตาม แต่ว่าเมื่อได้เจริญวิปัสสนาภาวนามาตามลำดับ จนบรรลุอรหัตตมัคค อรหัตตผล ด้วยผลแห่งบุญญาธิการแต่ปางก่อน เมื่อบรรลุอรหัตตผล ก็ถึงพร้อมซึ่งฌานด้วย เช่นนี้เรียกว่า มัคคสิทธิฌาน ได้ฌานด้วยอำนาจแห่งมัคค จนถึงได้อภิญญาด้วยก็มี เช่นพระจุฬปัณถก เมื่อสำเร็จพระอรหันต์ ก็มีอภิญญาด้วย คือมีฤทธิสำแดงปาฏิหาริย์ เป็นพระภิกษุหลายรูปจนเต็มพระเชตวัน

พระอรหันต์ประเภทปัญญาวิมุตตไม่ได้ฌานด้วย เรียกว่า สุกข- วิปัสสกพระอรหันต์ พระอรหันต์ประเภทเจโตวิมุตตนั้นเป็นผู้ที่ได้ฌานด้วย เรียกว่าพระอรหันตฌานลาภีบุคคล

พระอรหันต์ผู้เป็นฌานลาภีนั้น ได้ฌานจนถึงได้อภิญญาด้วยก็มี ได้ฌานก็จริงแต่ไม่ถึงได้อภิญญาด้วยก็มี

ฌานลาภีอรหัตตบุคคลได้ถึงอภิญญาด้วยนั้น บางองค์ก็ได้เพียงอภิญญา ๓ บางองค์ก็ได้ถึงอภิญญา ๖

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ