ปริจเฉทที่ ๑ ชื่อจิตตสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
95 96 97 98 99 100
101 102 103 104
105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115
ค้นหาหัวข้อธรรม

ละความชั่วทั้งปวง ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ใสบริสุทธิ์...

๒. ทุติยฌาน มีองค์ฌานเพียง ๔ โดยละ วิตก ซึ่งเป็นองค์ฌานองค์แรกได้ที่ละวิตกเสียได้เพราะ ผู้ที่ได้ปฐมฌาน จะต้องหัดเข้าปฐมฌานจนชำนิชำนาญแล้วจึงเริ่มทำทุติยฌานได้ เมื่อจะขึ้นทุติยฌาน เห็นว่า วิตก เป็นองค์ฌานที่หยาบกว่าองค์ฌานอีก ๔ คือ วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตา จึงละเสีย แล้วเริ่มต้นด้วยการเพ่งปฏิภาคนิมิตเลยทีเดียว เพ่งปฏิภาคนิมิตตามวิธีการจนทุติยฌานเกิด

อนึ่ง การละวิตกเพราะเห็นว่าเป็นของหยาบตามหลักที่ได้กล่าวแล้วนั้น ยังมีเหตุผลที่น่าจะเป็นดังต่อไปนี้ด้วย

ก. เพราะความชำนาญ มีความคล่องแคล่วว่องไว (มีวสี)ในปฐมฌาน จึงเริ่มทำทุติยฌานด้วยการเพ่งปฏิภาคนิมิตเลยทีเดียว ไม่ต้องเพ่งดวงกสิณเหมือนเมื่อเริ่มทำปฐมฌาน คือไม่ต้องใช้วิตกยกจิตขึ้นเพ่งดวงกสิณ จะเปรียบได้เหมือนเด็กที่เริ่มเรียนบวกเลขว่า ๔ กับ ๓ บวกกันได้เท่าไร ซึ่งอาจจะต้องทำพิธีคิด คือยกมือชูขึ้น ๔ นิ้ว และอีกมือชูขึ้น ๓ นิ้ว แล้วนับจึงตอบได้ว่า ๗ ที่แปลว่ามีพิธีในการคิด คือ มีวิตก ถ้าหากว่าเรียนมาจนคล่องแคล่วชำนาญแล้ว ก็ตอบได้ทันทีที่ถาม ว่าเป็น ๗ โดยไม่ต้องชูนิ้ว ไม่ต้องนับเท่ากับว่าไม่ต้องคิดไม่ต้องใช้วิตก

ข. ผู้เข้าปฐมฌานจนถึงมีวสีแล้ว ย่อมไม่มีความหดหู่ท้อถอย คือปราศจากถีนมิทธะแล้ว จึงไม่ต้องใช้วิตกเผาอีกเพราะปฐมฌานได้ข่มถีนมิทธะมาจนอยู่มือแล้ว

 

สอบถาม ปัญหาธรรมะ ได้ที่ลานธรรมมูลนิธิ ค่ะ...
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
ศีล สมาธิ ปัญญา... หนทางสายเอก...