ปริจเฉทที่ ๒ เจตสิกสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 ค้นหาหัวข้อธรรม

ปีติเจตสิก

๕. ปีติเจตสิก คือความปลาบปลื้ม หรืออิ่มใจในอารมณ์ มีลักขณาทิจตุกะ ดังนี้

สมฺปิยายนลกฺขณา มีความอิ่มใจ เป็นลักษณะ

กายจิตฺตปีฬนรสา มีการทำให้กายและใจอิ่มเอิบ เป็นกิจ

โอทคฺยปจฺจุปฏฺฐานา มีกายและใจเฟื่องฟู เป็นผล

เสสขนฺธตฺตยปทฏฺฐานา มีนามขันธ์ทั้ง ๓ ที่เหลือ (เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ วิญญาณขันธ์) เป็นเหตุใกล้

ปีติเจตสิก คือความปลาบปลื้มใจ อิ่มใจในอารมณ์นั้นมี ๕ ประการ

๑. ขุทฺทกาปีติ ปลาบปลื้มใจเล็กน้อยพอรู้สึกขนลุก

๒. ขณิกาปีติ ปลาบปลื้มใจชั่วขณะเกิดขึ้นบ่อย ๆ

๓. โอกฺกนฺติกาปีติ ปลาบปลื้มใจจนถึงกับตัวโยกตัวโคลง

๔. อุพฺเพงฺคาปีติ ปลาบปลื้มใจจนถึงกับตัวลอย

๕. ผรณาปีติ ปลาบปลื้มใจจนอิ่มเอิบซาบซ่านไปทั่วทั้งกายและใจ

ปีติ ที่เป็นองค์ฌานนั้น ต้องถึงผรณาปีติ ส่วนปีติอีก ๔ ไม่นับเป็นองค์ฌาน เพราะยังเป็นของหยาบอยู่

อนึ่ง ปีติ กับ สุข ต่างกัน คือ ปีติ เป็นสังขารขันธ์ สุขเป็นเวทนาขันธ์ และเมื่อมีปีติ จะต้องมีสุขเสมอแน่นอน แต่ว่าเมื่อมีสุข อาจจะไม่มีปีติด้วยก็ได้

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ