Liechtenstein: tylko dla wybranych

Ostatnia aktualizacja: 
04.07.2015

Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo to chyba jedyny kraj na świecie, w którym liczba miejsc pracy jest taka sama, jak mieszkańców – wliczając w to dzieci, starców i obłożnie chorych. Ponad połowa zatrudnionych mieszka bowiem... poza granicami księstwa. Liechtenstein nie należy do Unii Europejskiej, miejscowi mówią po niemiecku, ale zarabiają we frankach szwajcarskich.

Flaga Liechtensteinu

Najważniejsze formalności

Meldunek. Na podstawie paszportu lub dowodu osobistego możesz przebywać w Liechtensteinie przez 90 dni. W księstwie istnieje jednak obowiązek meldunkowy. W ciągu ośmiu dni od przybycia powinieneś zgłosić się do lokalnego urzędu i zarejestrować swój pobyt.

Legalizacja pobytu powyżej 90 dni. Liechtenstein jest małym księstwem, ściśle limituje więc liczbę obcokrajowców, którym przyznaje prawo do pobytu dłuższego niż 3 miesiące. Procedura i rodzaje pozwoleń uzależnione są od charakteru pracy (zobacz Formalności przy podejmowaniu pracy).

Formalności przy podejmowaniu pracy. Rynek pracy w Liechtensteinie jest zamknięty – konieczne jest zdobycie specjalnych pozwoleń. Istnieje ich kilka: pozwolenie A (dla pracowników sezonowych, ważne przez maksymalnie 9 miesięcy w roku kalendarzowym), pozwolenie B (na pobyt w celach zarobkowych lub w celu zamieszkania przez 5 lat), pozwolenie C (na pobyt stały dla osób, które mieszkały w Liechtensteinie przez 10 lat), pozwolenie L (na pobyt do 12 miesięcy, gdy np. przedłużono umowę o pracę), a także pozwolenie GMB (Grenzgängermeldebestätigung) (dla pracowników przygranicznych, mieszkających np. w Szwajcarii, Austrii lub Niemczech), GDL (na transgraniczne świadczenie usług przez z góry ustalony czas) i GDC (na trwałe świadczenie usług).
Stosunkowo najtrudniej jest zdobyć pozwolenie B. Władze Księstwa wydają rocznie 28 tego rodzaju zezwoleń dla obywateli EOG (choć np. w 2014 r. rząd zdecydował się podwyższyć ten limit do 32 osób). Kolejnych 28 rozdziela Urząd ds. Cudzoziemców i Paszportów (Ausländer-und Passamt - APA) w ramach loterii (Schlussauslosung von Aufenthaltsbewilligungen an EWR-Staatsangehörige), organizowanej dwa razy do roku - wiosną i jesienią. Dodatkowo dla pracowników EOG, którzy są nieaktywni zawodowo przewidziana została pula 16 pozwoleń rocznie (8 wydawanych jest przez rząd, 8 losowanych w loterii). Pozwolenia wydawane przez rząd dotyczą wyłącznie menedżerów, specjalistów lub wykwalifikowanych pracowników z wieloletnią praktyką w zawodzie. Więcej o losowaniach na stronie Urzędu ds. Cudzoziemców i Paszportów.
Nieco łatwiej można uzyskać pozwolenie GMB. By pracodawca mógł cię zatrudnić jako pracownika transgranicznego, musi uzyskać z publicznych służb zatrudnienia potwierdzenie, że na lokalnym rynku pracy nie ma pracowników spełniających określone kryteria. Jeśli zdobędzie taki dokument, może podpisać z tobą umowę, a następnie ma 10 dni na zarejestrowanie cię w Urzędzie ds. Cudzoziemców i Paszportów. Otrzymasz dzięki temu dokument potwierdzający twój status. Dokument ten powinieneś mieć przy sobie przy każdym przekraczaniu granicy (w przypadku pozwolenia GMB codzienny powrót do domu poza granicami Liechtensteinu jest obowiązkowy).
Usługi związane z rynkiem pracy świadczone są przez Służby Zatrudnienia Księstwa Liechtensteinu (Arbeitsmarkt Service Liechtenstein - AMS FL), które zapewniają kompleksową obsługę pracodawców i osób poszukujących pracy. Umowa o pracę może być zawierana w formie pisemnej lub ustnej, choć zalecane jest, by była to forma pisemna. W wielu branżach w Liechtensteinie obowiązują umowy zbiorowe (Gesamtarbeitsverträge – GAV), określające ogólne warunki umów obowiązujących w danym sektorze. Przykłady oraz wzór umowy o pracę można znaleźć na stronie Stowarzyszenia Pracowników Liechtensteinu.

Warunki pracy

Godziny pracy. Maksymalny tygodniowy czas pracy w biurach to 45 godzin. Zatrudnieni w innych sektorach mogą pracować nie więcej niż 48 godzin tygodniowo. W praktyce zwykły tygodniowy wymiar czasu pracy w handlu w Liechtensteinie waha się od 40 do 42 godzin, w większości sektorów przemysłowych wynosi 42-44 godziny. Po 7 godzinach pracy masz prawo do 30 minut przerwy (wliczanej w czas).

Urlop. Osoby zatrudnione na podstawie umowy na okres powyżej trzech miesięcy mają prawo do czterech tygodni urlopu wypoczynkowego w roku. Pracownikom z co najmniej dwudziestoletnim stażem pracy oraz pracownikom poniżej 20. roku życia przysługuje pięć tygodni urlopu wypoczynkowego rocznie. W wielu zbiorowych układach pracy zapisano jednak warunki bardziej korzystne.

Podatki. W Liechtensteinie pracownicy płacą podatek państwowy oraz podatek gminny, zróżnicowany w zależności od miejsca zamieszkania. Stopa podatku państwowego ma osiem progów, a maksymalny wynosi... 8 proc.
Stopa podatku gminnego uzależniona jest od wysokości płaconego podatku państwowego i waha się od 150 proc. do 250 proc. podatku państwowego. Wysokość podatku gminy ustalają corocznie, musi się ona jednak mieścić w granicach wyznaczonych przez rząd. Kwota wolna od podatku sięga 24 tys. franków szwajcarskich. Podstawowa stawka VAT to zaledwie 8 proc., przy czym księstwo objęte jest szwajcarskim systemem podatku VAT. Wszystkie osoby prawne podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od dochodów netto według stawki 12,5 proc.

Zasiłek dla bezrobotnych. Wszyscy pracownicy najemni oraz praktykanci objęci są w Liechtensteinie obowiązkowym ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia (Arbeitslosenversicherung, 0,5% z wynagrodzenia). Wypłata zasiłku (Arbeitslosenentschädigung - ALE) przysługuje osobom, które są gotowe przyjąć każdą ofertę pracy zaproponowaną przez urząd pracy oraz płaciły składki przez co najmniej 12 miesięcy.
Wysokość świadczenia ustalana jest na podstawie wynagrodzenia ubezpieczonego, jego wieku oraz obowiązku utrzymania dzieci – najczęściej stanowi 80 proc. ostatniego wynagrodzenia brutto osoby ubezpieczonej. Długość okresu wypłacania świadczenia uzależniona jest od wieku ubezpieczonego oraz długości opłacania składek. Dodatkowe informacje na stronie Urzędu Spraw Gospodarczych (Amt für Volkswirtschaft - AVW).

Zarobki i koszty życia

Ile można zarobić...
Obywatelom Liechtensteinu zarobków zazdrości cała Europa. Średnia roczna pensja w księstwie wynosi ok. 71 tysięcy franków szwajcarskich, co daje miesięcznie 5,9 tys. franków, czyli 23,6 tys. złotych (2014 r., przy kursie 1 CHF=4 PLN). Znacznie powyżej średniej zarabia się w edukacji (9 tys. franków/mies.), bankowości (8 tys.) i administracji publicznej (7,5 tys.). Najniższe są pensje w hotelarstwie i gastronomii (3,7 tysiąca franków), rolnictwie (4,3 tys.) i usługach (5 tys.). Płaca minimalna nie obowiązuje.

...a ile wydać.
Liechtenstein to jeden z najdroższych krajów w Europie. Wynajęcie kawalerki kosztuje miesięcznie ok. 800 franków, dwupokojowego mieszkania – ok. 1200 franków. Na wyżywienie wydasz minimum 600, ubezpieczenie zdrowotne ok. 120 franków, do tego doliczyć trzeba wydatki na telefon, transport czy przyjemności. W sumie, by przeżyć miesiąc trzeba mieć ok. 2500 franków szwajcarskich.
Szukając mieszkania, warto przejrzeć prasę: Liechtensteiner Vaterland i Liechtensteiner Volksblatt. Najlepszym wyjściem jest jednak znalezienie kwatery po austriackiej stronie granicy – w Feldkirch, Dornbirn czy Bregencji.

Na swoim - czyli jak założyć firmę

Własna działalność. Osoby chcące rozpocząć jednoosobową działalność gospodarczą (Einzelfirma) w Liechtensteinie muszą zarejestrować się w Biurze ds. Cudzoziemców i Paszportów i otrzymać pozwolenie na pobyt typu B. Prowadzenie samodzielnej działalności wymaga rejestracji w Urzędzie Spraw Gospodarczych (Amt für Volkswirtschaft - AVW) i uzyskania pozwolenia (bez specjalnej zgody działać mogą prawnicy, audytorzy, doradcy finansowi oraz pośrednicy finansowi). Szczegółowe procedury różnią się w zależności od branży i charakteru pracy (przepisy rozróżniają działalność prostą i wymagającą kwalifikacji). Zwykle konieczne jest przedstawienie certyfikatów i dyplomów, potwierdzających posiadane kompetencje.
Osoby fizyczne podejmujące działalność w Liechtensteinie nie muszą uzyskiwać wpisu do rejestru handlowego. Prowadzenie księgowości jest obowiązkowe, jeśli dochód brutto przekracza 10 tys. CHF. Więcej informacji na stronie AVW oraz w specjalnej broszurze.
Na terenie Liechtensteinu można też świadczyć usługi, będąc mieszkańcem regionu przygranicznego. Szczegóły na stronie AVW.

Spółki. Do prowadzenia działalności możesz wykorzystać nie tylko spółki osobowe (czyli jednoosobową oraz partnerskie: jawną i komandytową), ale również inne formy: fundację (Stiftung), spółkę akcyjną (Aktiengesellschaft – AG, minimalny kapitał 50 tys. CHF), spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beshrankter Haftung – GmbH, minimalny kapitał 30 tys. CHF), zakład prywatny (Anstalt, minimalny kapitał 30 tys. CHF, zamiast podatku dochodowego płacą co roku 0,1 proc. aktywów), trust (Treuhandschaft) oraz trust rejestrowany jako przedsiębiorstwo (Treuunternehmen).
By założyć firmę, konieczne jest wskazanie siedziby (umowa najmu) i wyznaczenie dyrektora zarządzającego, którym może być wyłącznie osoba fizycznie przebywająca w Księstwie, mówiąca po niemiecku i "godna zaufania". Niezbędne jest również dostarczenie dowodów na to, że posiada się wymagane kwalifikacje. Wszystkie formalności – m.in. wpis do rejestru handlowego - możesz załatwić w punktach kontaktowych (Einheitlichen Ansprechpartner - EAP) prowadzonych przez Urząd Spraw Gospodarczych (AVW). Warto wcześniej sprawdzić, czy wybrana przez ciebie nazwa nie jest już używana – zrobisz to na stronie www.oera.li.
Więcej informacji znajdziesz na stronie AVW i Stowarzyszenia Profesjonalnych Mandatariuszy Liechtensteinu.

Poszukiwany/poszukiwana

Prawie 60 proc. pracowników w Liechtensteinie zatrudnionych jest w sektorze usług, reszta to pracownicy sektora przemysłowego. To czyni z Liechtensteinu jedno z najbardziej uprzemysłowionych państw świata. W rolnictwie i leśnictwie zatrudnionych jest około 0,8 proc. pracowników, jest więc oczywiste, że do zbioru malin czy ziemniaków raczej się w księstwie nie najmiesz.
Najwięcej ofert skierowanych jest do fachowców z branży metalowej i budowlanej, wakaty pojawiają się również w  gastronomii, hotelarstwie oraz usługach bankowych. Stopa bezrobocia w księstwie jest wyjątkowo niska – nie sięga 3 proc., co w praktyce oznacza, że pracuje każdy, kto ma na to ochotę.

Praca dla małolata

Pracodawcy mogą zatrudniać osoby, które ukończyły 15. rok życia. Do lekkich prac można jednak zatrudniać również 14-latków – nie dłużej jednak niż przez 9 godzin tygodniowo w trakcie roku szkolnego oraz 15 godzin tygodniowo w trakcie wakacji. Osoby w wieku 15-18 lat mogą pracować nie dłużej niż 40 godzin tygodniowo.

Ciekawostki

→ W Liechtensteinie wypłacane są dodatki rodzinne – wynoszą one od 280 franków (na dzieci do 10. roku życia) do 330 franków (na starsze) miesięcznie.
CV w formacie EUROPASS nie jest tu powszechnie stosowane i akceptowane. Lepiej skorzystaj z lokalnych wzorów, dostępnych na stronie AMS.
Jeszcze w 2014 r. Księstwo Liechtensteinu znajdowało się na publikowanej przez polskiego Ministra Finansów liście państw i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Prowadzenie interesów z podmiotami z Liechtensteinu wiązało się z koniecznością sporządzania szczegółowych raportów lub dokumentacji.