Της Iστορίας το περιθώριο

– Ά-γιαγιά, εδούλευκες που ήσουν μιτσιά ή εμίνησκες έσσω με την μάνα σου;

– Όϊ αγάπη μου, εν εδουλέφκα. Τότες οι γενέτζιες εμινίσκαν έσσω. Μετά που ήθελε ο παππού σου βοήθεια στα παναήρκα επήενα μαζί του να του τανίσω. Έντζαι ‘δούλεψα ποττέ μου αλλού, εκτός που πηέναμε με άλλες κορούες, κάποτε τα καλοτζαίρκα, στες πατάτες.

– Μα που;

– Στο Ξυλοφάου.

– Ίντα ποιος σε έπαιρνε τζιηκάτω;

– Επαίρναν μας με το αυτοκίνητο. Εμινήσκαμε 2-3 μέρες στο σπίτι του παπά του χωρκού τζαι εφέρναν μας πίσω. Ύστερις που μας εθέλασιν ξανά, εξαναπέρνα μας.

– Τζαι εμινίσκετε τζιαμέ στον παπά του χωρκού; Ούλλοι; Ίντα εφόρεσας ούλλες το σπίτι να τζιμάστε να τρώτε να λούνεστε τζαι ξέρω ‘γιω;

– Μάνα μου, μια κάμαρι ήταν τζαι μινίσκαμε ούλλες μέσα. Εστρώναμεν τζαι πέφταμε χαμέ. Φαί έκαμνα μας τζιαμέ τζαι ετρώαμεν αλλά μπάνιο ένε κάμναμεν.

– Ένε κάμνετε; Μα εμινήσκετε άλουτες;

– Έ ίντα γιε μου εννα λουθείς στο σπίτι το ξένο. Ελουνούμαστε που μας εφέρναν έσσω. Έτσι ήταν οι τζαιροί τότες.

Η φωτογραφική μηχανή, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, ανακαλύφθηκε το 1839 μετά από σειρά πολλών προσπαθειών. Η φωτογράφηση, τα πρώτα 50 χρόνια, ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη, αλλά και πολυέξοδη, μέχρι που φτάσαμε το 1888 όταν έγινε η ανακάλυψη της μηχανής Kodak από τον George Eastman (1854-1932).

Αυτή η κάμερα άλλαξε για πάντα τον τρόπο βλέπαμε τις φωτογραφικές μηχανές, μέχρι τότε, αφού όπως ήταν το σλόγκαν της “You press the button, we do the rest” (πάτησε το κουμπί και εμείς θα κάνουμε τα υπόλοιπα).

Η κάμερα ήταν όντως πολύ απλή και έδινε στον χρήστη μια νέα πνοή στον όρο φωτογραφία αφού μπορούσε να την κουβαλήσει πολύ εύκολα παντού αποτυπώνοντας ο καθένας τις δικές του προσωπικές στιγμές.

Η μηχανή ήταν ένα μικρό κουτί, καλυμμένο με δέρμα, όπου είχε ενσωματωμένο ένα φιλμ για 100 φωτογραφίες. Όταν το φιλμ τελείωνε, έστελνες ολόκληρη την φωτογραφική στο εργοστάσιο όπου σου τύπωνε τις φωτογραφίες και σου ξαναγέμιζε την φωτογραφική με φιλμ.

Κλείνοντας να αναφέρω πως η φωτογραφική κόστιζε 25 δολάρια. Η επιστροφή στο εργοστάσιο, το τύπωμα και η αποστολή της στον χρήστη κόστιζε 10 δολάρια, ενώ η αγορά ενός φιλμ κόστιζε μόνο 2 δολάρια.

* Το κείμενο είναι αφιερωμένο στον πολύ καλό μου φίλο Χρίστο (γείτος) που γνωριστήκαμε τυχαία στο μπαλκόνι στις 24 Ιουνίου 2012.

Ένα πρωτότυπο δια τα Κυπριακά χρονικά επεισόδιον απασχολεί τας τελευταίας ημέρας τους κατοίκους του χωριού Κλήρου της επαρχίας Λευκωσίας: Οι αρραβώνες δύο ανήλικων, του μνηστήρος 11 ετών και της μνηστής 13 ετών.

Επειδή είναι ανήλικοι, οι αρραβώνες δεν ηυλογήθηκαν υπό της εκκλησίας αλλά κατεχωρήθησαν τα ονόματα εις τα βιβλία του Μουκτάρου και εδεσμεύθησαν δια συμβολαίου. Όταν ο νεαρός μνηστήρ, ηρωτήθη τι απαιτήσεις έχει από την εκλεκτήν του εζήτησε “μονόν 100 ππιριλιά!”.

*Εφημερίδα Ανεξάρτητος, 18/2/1942

Μίλησα χθες, μετά από πάρα πολύ καιρό, με τον συμφοιτητή μου τον Κωνσταντίνο. Το θέμα βέβαια δεν ήταν άλλο από τις πυρκαγιές. Μου είπε “γάμα τα ρε, εμαύρινε η ψυσιή μου…”. Μα πώς να μην γίνει κατάμαυρη με αυτά που βλέπουμε και ζούμε. Αλήθεια, πώς να μην γίνει;

Στην Κύπρο συνηθίζουμε να λέμε ότι ο θάνατος με τους πολλούς εν γλυτζιής… Μα είναι γλυτζιής αυτός ο θάνατος που βλέπουμε. Υπάρχει έστω και κάτι το θετικό, κάτι το ελαφρυντικό σ’ όλα αυτά που είδαμε και ακούσαμε; Αν όντως αληθεύουν οι φήμες  στο διαδίκτυο, ότι οι πυρκαγιές είναι σκόπιμες, για να κοπούν οικόπεδα και να χτιστούν σπίτια ή για να γίνει το ορυχείο, έχουμε αποτύχει σαν άνθρωποι, σαν γένος. Δεν αξίζει να πατάμε το ιερό χώμα της Μητέρας Γης. Είμαστε άξιοι της τύχης μας. Ότι τζαι να μας κάμουν χαλάλι μας.

Και μέσα σ’ αυτούς τους θανάτους, τις καταστροφές, τα κλάματα και τους πόνους, υπήρξαν και κάποιοι που έμπαιναν σε σπίτια και έκλεβαν αντικείμενα ή ότι άλλο είχε απομείνει από τον πύρινο χείμαρρο.

Ότι και να πεις, όσα τρόφιμα και αν προσφέρεις, όσα λεφτά και να δώσεις τίποτα δεν μπορείς να φέρεις πίσω. Απολύτως τίποτα. Είναι όπως τα είπε ο φίλος μου ο Κωνσταντίνος. “Γάμα τα ρε, εμαύρινε η ψυσιή μου…”

Το νησί μας είχε πανάρχαιους ιστορικούς δεσμούς με την γειτονική Αίγυπτο όπου έγιναν εντονότεροι την σύγχρονη εποχή. Εμείς σήμερα δεν θα αναφερθούμε ιδιαίτερα στους δεσμούς των 2 κρατών αλλά στην κυπριακή αδελφότητα της Αιγύπτου που εν μέρει αποδεικνύει και πάλι τις στενές σχέσεις των 2 κρατών.

Κατά τις τελευταίες περιόδους της Τουρκοκρατίας, πάρα πολλοί κύπριοι μετανάστευσαν στην Αίγυπτο για μια καλύτερη ζωή. Οι μεταναστεύσεις συνεχίστηκαν, ακόμη περισσότερο, όταν ξεκίνησαν οι διεργασίες για τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ όπου ένωνε τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα. Από την αντίπερα όχθη, πάρα πολλοί Αιγύπτιοι, πλούσιοι κυρίως, ήταν συνεχείς πελάτες των θέρετρων του Τροόδους.

Η πρώτη οργάνωση των Κυπρίων στην Αίγυπτο, ιδρύθηκε το 1861 με την ονομασία “Κυπριακή Αδελφότης ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων” έχοντας ως πρωτεργάτη τον Γεώργιο Κηπιάδη. Η εν λόγω αδελφότητα ανασυστάθηκε εκ νέου το 1870, υπό την επωνυμία “Ελληνική Αδελφότης των εν Αιγύπτω Κυπρίων” έχοντας ως σκοπούς την βοήθεια των άπορων οικογενειών αλλά και την παροχή οικονομικής βοήθειας στην κυπριακή εκπαίδευση.

Η αδελφότητα της Αιγύπτου υπήρξε ένας από τους βασικούς χρηματοδότες της ίδρυσης του Παγκυπρίου γυμνασίου το 1893, ενώ για πολλά χρόνια συντηρούσε πολλά σχολεία, σε διάφορες πόλεις, όπως της Βατυλής, του Αγίου Τύχωνα, της Δρούσιας, του Πύργου Τυλληρίας κ.ά. Η κυπριακή παροικία της Αιγύπτου ανέδειξε πάρα πολλούς επιφανείς ανθρώπους όπου βοήθησαν ιδιαίτερα το νησί μας, όπως τον Γεώργιο Κηπιάδη (1834 – 1910) όπου υπήρξε από τους ιδρυτές της κυπριακής αδελφότητας αλλά και έγραψε πολλά συγγράμματα, όπως το “Έλληνες εν Αιγύπτω” ( (1892), τον Δημοσθένη Μιτσή (1848-1923) που ίδρυσε στην γενέτειρά του, Λεμύθου, την εμπορική σχολή Μιτσή, τον Ευθύμιο Οράτη (1822-1885) που ίδρυσε στην γενέτειρά του, Ορά, την Οράτειο σχολή αλλά και τον Νικόλαο Χριστοφίδη που ίδρυσε την Χριστοφίδειο Σχολή που λειτουργούσε ως παρθεναγωγείο για τα κορίτσια της κοινότητας της Πέρας Ορεινής και των περιχώρων μέχρι το 1934 και μικτό σχολείο μέχρι το 1964.

Η κυπριακή παρουσία στην γειτονική χώρα άρχισε να ξεθωριάζει προς το τέλος της δεκαετίας του 50’ και αρχές του 60’, όταν ο πρόεδρος της χώρας Gamal Abdel Nasser, κατά την διάρκεια των μεταρρυθμίσεων του για τον εκσυγχρονισμό της Αιγύπτου, ήθελε να διώξει το “ξένο” στοιχείο από την χώρα. Πέραν όμως της φυγής η κυπριακή παρουσία είναι μέχρι σήμερα αισθητή στην Αίγυπτο.

* Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες αφορούν γενικότερα την Ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο.

Σήμερα που γιορτάζει η Αγία Μαρίνα θα παρουσιάσουμε 2 νανουρίσματα που τραγουδούσαν οι παλαιότεροι ώστε να κοιμίσουν τα μωρά τους. Προσωπικά θυμάμαι την μακαρισμένη την γιαγιά μου και την μάνα μου να το τραγουδά προκειμένου να με κοιμήση. Παρακάτω παραθέτω 2 εκδοχές του νανουρίσματος που βρήκα.

Αγιά Μαρίνα τζιαι κυρά
που ποτζοιμίζεις τα μωρά
ποτζοίμησ’ το κορούδιν μου
το πκιο γλυτζύν τραούδιν μου

τζ ύπνε που παίρνεις τα μωρά
πάρε τζι’ εμέναν τούτο
Μικρόν-μικρόν σου το ‘δωκα
μεάλον φέρε μου το

Αγιά Μαρίνα τζιαι Τζιυρά,
που ποτζιοιμίζεις τα μωρά,
ποτζιοίμισ’ μου τούντο μωρόν
τζι’ η μάνα του΄νει στον γιαλόν.
Να φέρει δάφνες τζιαι νερό,
να πλείννει τα ρουχούδκια του,
τζιαι τα τουλουππιστρούδκια του.
Να τα απλώσει στες νοδκιές,
στες κότζινες μουσκοκαρκές.

Έπαρ’ το πέρα γύρισ’ το
να δει τα δέντρη πώς αθκιούν
τζιαι τα πουλιά πώς τζιηλαδούν
τζιαι τα πεζούνια πώς πετούν
πώς σσιαίρουνται πώς πέτουνται
τζιαι πάσιν πέραν τζι΄έρκουνται
να δει του Μα΄τραντάφυλλα
τ’ Αούστου μήλα κότσινα.
Έπαρ’ το πέρα γύρισ’ το
τζιαι στράφου πάλαι φέρ’ μου το
γιατ’ εν μωρόν τζιαι τρυφερόν
τζιαι θέλω το να το θωρώ
να το θωρώ να το φιλώ
γιατί εν εγιώ που τ’ αγαπώ.

Ο τομέας της δημοσιογραφίας και γενικότερα της ενημέρωσης των κατοίκων του νησιού ήταν σχεδόν ανύπαρχτος κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας δεδομένου ότι οι Οθωμανοί δεν επέτρεπαν να τυπωθεί οτιδήποτε ελληνικό έντυπο. Η δημοσιογραφία άρχισε να αναπνέει και να προοδεύει μετά την ολοκλήρωση της κατάληψης της Κύπρου από την Βρετανία το 1878.

Η φιλελεύθερη βρετανική κυβέρνηση, επέτρεψε στους κάτοικους του νησιού να εκδώσουν τις πρώτες εφημερίδες αλλά και να εκφράζουν άφοβα τις γνώμες τους μέσα απ’ αυτές. Η πρώτη εφημερίδα είχε τον τίτλο “Νέον Κίτιον” και εκδόθηκε από τον Θεόδουλο Κωνσταντινίδη στις 23 Μάιου 1879 με την οικονομική βοήθεια της κυπριακής αδελφότητας της Αιγύπτου. Παρακάτω παρουσιάζω ένα απόσπασμα από τα πρώτα φύλλα της εφημερίδας.

“Μετά καρδιάς πλήρους ευγνωμοσύνης προς τους φιλομούσους εκείνους πατριώτας, τους ενθαρρύνοντας  με εις την έκδοσιν τυο νέου φύλλου εν Κύπρω, τανύω πάλιν τας χορδάς της δημοσιογραφικής λύρας, έχων ως πρόγραμμα τα εν τω πρώτω φύλλω της πρώτης εν Κύπρο εκδοθείσης εφημερίδος δημοσιευθέντα, ήτοι την πρόοδον της φίλτατης Πατρίδος μου. Ο τύπος, έγγραφον εν τω πρώτω φύλλω, τότε μόνον καθίσταται μοχλός και ελατήριον πολιτισμού, ότε ό,τι χαμερπές, ό,τι δούλον, ό,τι τυραννικόν, ό,τι εκπέμπον κατ’ αυτών ως ευστόχον βολήν την χρυσοφαή της αλήθειας ακτίνα, ου μόνον αποδιώκει και διαλύει, αλλά και καθίστησεν αυτά αποτρόπαια και ειδεχθή παντί έχοντι καρδιάν και αισθανομένων ότι εστί φως εν τω κόσμω. Η Αυτού Εξοχότης ο Μέγας της Κύπρου Αρμοστής ευηρεστήθη πριν της εντεύθεν αναχωρήσεως του να μοι χορηγήσην την προς έκδοσιν ανεηαρτήτου εφημερίδος άδεια. Ευχαριστώ κατά καθήκον σήμερον Αυτόν, ποιούμαι έκκλησιν εις άπαντας τους εν Κύπρω λόγιους, ίνα προσέλθωσιν αρωγοί μου, διαβεβαιών αυτούς ότι πάσα διατριβή ή αλληλογραφία των, σκοπόν έχουσα την διόρθωσιν των κακώς εχόντων, θα γίγγηται μετ’ ευγνωμοσύνης παρ’ εμού αποδεκτή και θα δημοσιεύεται όπως έχει δια των στηλών του Νέου Κιτίου.”

Από τα πρώτα φύλλα που εκδόθηκαν φαίνεται ξεκάθαρα ο πόθος των κυπρίων για απελευθέρωση αλλά και ένωση με την Ελλάδα. Επίσης οι κάτοικοι του νησιού, εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία που τους δόθηκε, αναφορικά με την ελευθερία γνώμης, έτσι συνεχώς ασκούσαν οξεία κριτική στους αποικιοκράτες για πολλά ζητήματα που έθιγαν τα συμφέρονταν των κατοίκων της Κύπρου.

Συνοψίζοντας να αναφέρω ακόμη κάποιες εφημερίδες που εκδόθηκαν την εποχή εκείνη. Το 1881, κυκλοφόρησε ο “Στασίνος” (Λάρνακα, μετά Λευκωσία) του Θεμιστοκλή Θεοχαρίδη που το 1882 μετονομάστηκε σε “Φωνή της Κύπρου”. Το 1881 ιδρύθηκε επίσης η εφημερίδα “Αλήθεια” (Λεμεσός) από τον Κ. Παλαιολόγο που αργότερα την ανέλαβε ο Μ.Δ. Φρακούδης. Το 1910, αφού ιδρύθηκαν οι εφημερίδες “Έθνος” (Λάρνακα – 1893) από τον Κλ. Ν. Μεσολλογίτη και η “Ελευθερία” (Λευκωσία – 1905) από τον Κ.Θ. Σταυρινίδη κυκλοφόρησε και η πρώτη σατιρική εφημερίδα με τον τίτλο “Μαστίγιο” (Λευκωσία) όπου εκδιδόταν από τον Ι. Περδίο κάθε 15 μέρες.

Ο Joseph Roger “Joe” O’Donnell (07/05/1922 – 09/08/2007) ήταν ένας αμερικανός φωτογράφος ο οποίος κατέγραψε με την φωτογραφική του τις εκρήξεις των ατομικών βόμβων στην Hiroshima και Nagasaki της Ιαπωνίας.

Τα πιο κάτω λόγια τα είχε αναφέρει σε συνέντευξη για την εν λόγω φωτογραφία. Τα σχόλια δικά σας.

“Είχα δει ένα αγόρι να περπατάει ξυπόλητο, περίπου 10 χρονών, κουβαλώντας ένα μικρότερο παιδί στην πλάτη του. Τότε, στην Ιαπωνία, είχαμε δει πολλά παιδιά να παίζουν κουβαλώντας μ’ αυτόν τον τρόπο μικρότερα παιδιά αλλά αυτό ήταν κάτι το διαφορετικό…

Κοντοστάθηκε για 2-3 λεπτά μέχρι που ήρθαν οι άνθρωποι με τις μάσκες και πήραν τον μικρό που είχε στις πλάτες του. Τότε κατάλαβα ότι ήταν νεκρός αυτός που κουβαλούσε. Αυτοί πέταξαν τον πτώμα του μικρού στην φωτιά και το ξυπόλυτο αγόρι έμεινε ακίνητος βλέποντας το πτώμα να γίνεται στάχτες. Μετά από 10 λεπτά γύρισε και έφυγε σιωπηλός.

Μετέπειτα μάθαμε πως ήταν ο μικρός του αδελφός”.

Η σημερινή μέρα είναι βαθιά χαραγμένη στην ιστορία του νησιού μας λόγω των τραγικών συμβάντων της 9ης Ιουλίου 1821. Τα γεγονότα εκείνης της αποφράδας μέρας ταξίδεψαν και σε άλλες χώρες, με διάφορους τρόπους. Εμείς σήμερα θα παραθέσουμε  τις 2 ανώνυμες επιστολές που στάλθηκαν από την Ζάκυνθο, σε μια Ιταλική εφημερίδα, όπου μαρτυρά τις σφαγές και τα δεινά που πέρασε το νησί εκείνες τις μέρες.

Σύμφωνα με το Θεόδωρο Παπαδόπουλο, διαπρεπή κύπριο ιστορικό, η αρχαιότερη και πλέον αυθεντική μαρτυρία για τα γεγονότα της 9^ης Ιουλίου 1821 είναι δύο ανταποκρίσεις από την Κύπρο στην Ιταλική εφημερίδα Notizie del Giorno, στις οποίες καταγράφονται επακριβώς τα γεγονότα.

Παραθέτουμε πιο κάτω τις ανταποκρίσεις αυτές όπως μεταφράστηκαν από το Γ. Χατζηκωστή.

Εφημερίδα της Ρώμης, αρ. φύλλου 43, 25 Οκτωβρίου 1821

Ζάκυνθος, 8 Οκτωβρίου. Λεπτομέρειες της οικτρής θέσης των κατοίκων της Κύπρου, προερχόμενες από αυθεντικές επιστολές σταλμένες από τη Λάρνακα στις 16 και 22 Αυγούστου.

Μετά τα αποτρόπαια γεγονότα, τα οποία συνέβησαν στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έφθασε και στην Κύπρο το διάταγμα να αφοπλιστούν οι εκεί κάτοικοι. Όντως ο γενικός διοικητής της απαγόρευσε αμέσως την κατοχή και τη χρήση οποιουδήποτε είδους πυροβόλου όπλου ή τέμνοντος οργάνου. Αυτά αφαιρέθηκαν και από τους δυτικούς, τους αρμένιους και τους μαρωνίτες^. στερήθηκαν επίσης των εργαλείων τέχνης του ο καθένας, και οι κρεοπώλες, αλλαντοπώλες, οι γεωργοί και όλοι οι άλλοι. Τα πυρομαχικά, τα οποία επωλούντο στα καταστήματα χωρίς να καταβληθεί η τιμή τους μεταφέρθηκαν και αποθηκεύτηκαν στο φρούριο.

Κάποιος λεγόμενος Σάββας, είχε κρύψει ένα βαρέλι με μπαρούτι σε ένα δωμάτιο της ενοριακής εκκλησίας της Λευκωσίας που ονομάζεται Φανερωμένη. Όταν το πληροφορήθηκε αυτό ο προαναφερθείς διοικητής έσπευσε εκεί και όταν βρέθηκε το μπαρούτι, διέταξε να μεταφερθεί στο φρούριο. Ευτυχώς ο Σάββας βρισκόταν στη Λάρνακα και μόλις άκουσε αυτό που συνέβη θεώρησε καλό να κρυφτεί. Έτσι μια και δεν κατέστη δυνατό να τον βρουν, συνελήφθη στη θέση του ο παπά Λεόντιος, εφημέριος αυτής της εκκλησίας, άνθρωπος αγαπητός σε όλους και οι σωματοφύλακες τους έκοψαν το κεφάλι στη μέση της αγοράς. Ανικανοποίητοι απ’ αυτό αποκεφάλισαν άλλους πέντε έλληνες, δύο μοναχούς και τρεις λαϊκούς, που θεωρήθηκαν ένοχοι όχι για τίποτα άλλο αλλά γιατί έκρυψαν μερικά όπλα ή γιατί παλαιότερα είχαν κάποια αντιπαράθεση με τους τούρκους. Όταν έγιναν γνωστές αυτού του είδους οι σφαγές, όχι μόνο ο Σάββας αλλά και οι προύχοντες Χατζή Λοής και Χατζή Πετράκης, από την Κυθρέα, αναχώρησαν με πλοίο για να αποφύγουν την οργή του Διοικητή. Με την άφιξη όμως δύο χιλιάδων στρατιωτών από τον Άγιο Ιωάννη της Άκκρας και άλλων χιλίων που ζητήθηκαν από τις 3 του περασμένου Μαΐου, τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν πιο φρικτή όψη.

Μια Κυριακή ένα απόσπασμα 80 τούρκων στρατιωτών, ενώ βάδιζε προς τον Άγιο Παντελεήμονα για να προστατεύσει την παραλία, πέρασε μπροστά από τη λατινική εκκλησία, την οποία λειτουργούσαν οι μοναχοί του Τάγματος των Ταπεινών Φραγκισκανών. Ενώ ακόμα ετελείτο η θεία λειτουργία, είχαν το θράσος να πυροβολήσουν προς τα κει με τα όπλα τους, με αποτέλεσμα ο πολύς καπνός να καλύψει τον ναό με σκοτάδι, προκαλώντας φρικτό τρόμο στο εκκλησίασμα και κυρίως στις καθολικές κυρίες, που έπεσαν ημιθανείς στο πάτωμα. Συνεχίζοντας την πορεία τους οι στρατιώτες αυτοί, όταν έφθασαν στην κατοικία του προξένου της S. M. Cristianissima (της Α.Μ. του αυτοκράτορα της Γαλλίας), με τους πυροβολισμούς τους καταξέσχισαν τη σημαία της. Η προσβολή αυτή και η επίθεση που έγινε δυσαρέστησε πάρα πολύ όλους τους έντιμους προξένους των ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν στο Διοικητή στη Λευκωσία. Εκείνος όμως δεν τους έδωσε καμία σημασία, με αποτέλεσμα να μείνει ιδιαίτερα προσβεβλημένος ο έντιμος πρόξενος της Γαλλίας, γιατί δεν μπόρεσε να πάρει καμία ικανοποίηση. Τότε μαζί με τους άλλους προξένους ναύλωσαν ένα πλοίο για μεταφέρει τα μηνύματα τους στους εντιμότατους πρέσβεις και τους άλλους εκπροσώπους παρά την Υψηλή Πύλη^. κατά την επιστροφή όμως του πλοίου οι απαντητικές επιστολές κατασχέθηκαν από τους Υδραίους. Στο μεταξύ ο Διοικητής, ο οποίος προέβλεπε τις συνέπειες της βάρβαρης συμπεριφοράς του, έγραψε στον μεγάλο ναύαρχο καπουδάν πασά, υπό την προστασία και τις διαταγές του οποίου βρίσκεται το νησί αυτό, κατηγορώντας τους κυπρίους ότι ήσαν επαναστάτες και διατηρούσαν μυστική αλληλογραφία με τους Υδραίους. Ο εν λόγω πασάς περιορίστηκε να τον διατάξει να εξετάσει καλά το πράγμα, ο Διοικητής όμως, αντιθέτως, συμπεριφέρθηκε κατά εντελώς διαφορετικό τρόπο^. και ταυτόχρονα έδειξε και ένα πιο ωμό χαρακτήρα.

Έγραψε σε όλους τους επισκόπους του νησιού να μεταβούν στη Λευκωσία μαζί με τους κοτζαμπάσηδες, δηλαδή τους προκρίτους και τους άλλους αξιωματούχους, γιατί έπρεπε να τους ανακοινώσει ένα φιρμάνι. Εκείνοι έφθασαν στην πρωτεύουσα στις 7 του περασμένου Ιουλίου και στις 9 Ιουλίου τους υποχρέωσε να πάνε στο Σεράγιο, που ήταν η έδρα του. Αφού έδωσε εντολή να κλειστούν οι πύλες της πόλης και του Σεραγίου, αρχίζοντας τους αποκεφαλισμούς από τον επίσκοπο της Λάρνακας, διέταξε το ίδιο και για τους επισκόπους της Πάφου και της Κερύνειας και απαγχόνισε τον μακαριότατο αρχιεπίσκοπο όλου του νησιού Κυπριανό μαζί με τον αρχιδιάκονο του. Μόνο ο επίσκοπος Τριμυθούντος κατάφερε να φύγει κρυφά από το νησί φθάνοντας τελικά στην Ανκόνα, στο λοιμοκαθαρτήριο της οποίας βρίσκεται τώρα με δύο ανεψιούς του. Μη αρκούμενος στο αίμα που χύθηκε μέχρι τότε, θέλησε ακόμα να αποκεφαλισθούν οι Μασούρηδες, ο γιός του Γλυκύ και ένας ιερέας. Για κείνη την ημέρα έδωσε διαταγή να σταματήσει η σφαγή, γιατί έπρεπε να ασχοληθεί με τη σύγκληση του Διβανίου για την εκλογή νέων επισκόπων, εκείνων που κατείχαν τις σημαντικότερες θέσεις.

Στις 10 του ίδιου μήνα επανήλθε στη διάπραξη και άλλων σφαγών. Διέταξε να κόψουν τα κεφάλια όλων των προκρίτων της πόλης και των άλλων περιοχών, ανάμεσα στους οποίους οι προύχοντες Σολομωνίδης, Οιικονομίδης, Αντωνόπουλλος, Πιεράκης, Ζωγράφος, Κουρτελλάρης και άλλοι. Παρομοίως διέταξε να απαγχονισθούν όλοι οι ηγούμενοι των μοναστηριών, προβαίνοντας και σε κατάσχεση της περιουσίας των, ειδικότερα εκείνης του λαμπρού μοναστηριού του Κύκκου, αφού διέταξε να κόψουν το κεφάλι του αρχιμανδρίτη, διαρπάζοντας πρώτα κτήματα, ασημικά, ακόμα και ιερά σκεύη. Στην ίδια αποστέρηση υπέβαλε και μερικούς έλληνες, που βρίσκονταν στην υπηρεσία των ανώτερων αξιωματούχων του Σεραγίου και του Μεκκεμί ή της κατοικίας του Μουφτή, και τους υποχρέωσε διά της βίας να γίνουν τούρκοι. Την ίδια τύχη υποχρεώθηκαν να ακολουθήσουν και τα παιδιά των σφαγιασθνέντων προκρίτων και πολλοί άλλοι.

Αρ. φύλλου 44, 2 Νοεμβρίου 1821

Ζάκυνθος, 8 Οκτωβρίου. Τέλος των λεπτομερειών για την οικτρή κατάσταση των κατοίκων της Κύπρου

Στις 11 του προαναφερθέντος Ιουλίου εξεδόθη η μοιραία δικαστική θανατική απόφαση να αποκεφαλισθούν, ενώπιον των δικαστηριακών υπαλλήλων, δύο ενεψιοί του αρχιεπισκόπου και τρία άλλα άτομα. Την ίδια ποινή υπέστησαν οι έλληνες μεγαλέμποροι της Λευκωσίας, της Λάρνακας, της Λεμεσού και άλλων, οι πρωθιερείς και άλλοι έλληνες πρόκριτοι. Τι περισσότερο να πει κανείς! Το ίδιο έγινε και στις 12 του μηνός στους προκρίτους της Λεμεσού και σε άλλους τρεις κατοίκους εκείνης της πόλης, και σε πολλούς κληρικούς και λαϊκούς. Καθημερινά ο εν λόγω Διοικητής δεν επεδίωκε τίποτε άλλο παρά να φέρνει από όλα τα μέρη της νήσου αθώα και δυστυχισμένα πλάσματα^. με σκοπό να χύνεται ολοένα και περισσότερο το αίμα των χριστιανών, των μοναχών, των ιερών, υποβάλλοντος τους στις πιο εξαντλητικές ανακρίσεις και επιτηρώντας αυστηρά τους ανακριτές, για να τους έχει κάτω από τον έλεγχο του. Μετά απ’ αυτό έφθασε στην αξεπέραστη ωμότητα να βάζει να σφάζουν μεταξύ ιερέων και κληρικών άλλοτε 10, άλλοτε 15 και άλλοτε 20 κάθε μέρα. Κι’ αν περνούσε κάποια μέρα χωρίς κανένα απ’ αυτά τα θύματα, την επόμενη τα διπλασίαζε, για να τα ξαναφέρνει στον ίδιο αριθμό.

Με παρόμοιο απαίσιο σύστημα αφάνισε τους προκρίτους, τους ηγούμενους, τους πρωθιερείς^. για να διαφύγουν τον θάνατο, μερικοί, μεταμφιεζόμενοι σε δυτικούς, επιβιβάζονταν σε πλοία είτε για τη Γένοβα είτε για τη Μασσαλία και το Λιβόρνο. Μεταξύ τους φάνηκαν πολύ τυχεροί ο επίσκοπος Τριμυθούντος, ο αρχιμανδρίτης και έξαρχος του θανατωθέντος αρχιεπισκόπου Κυπριανού, οι οποίοι αφού έκοψαν τα μαλλιά τους και ξύρισαν τα γένια, ντυμένοι φράγκικα, αναχώρησαν με πλοία για την Ευρώπη. Αυτό όμως δεν τελεσφόρησε σε δύο άλλους, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν, καθώς διέφευγαν, συνελήφθησαν και ακολούθως αποκεφαλίστηκαν. Εξ’ αιτίας αυτού προκλήθηκε μεγάλος τρόμος στις ψυχές εκείνων που ήλπιζαν να λυτρωθούν με τη φυγή. Ωστόσο για να ξεπεράσουν τα έσχατα αυτά δεινά, αντιμετωπίζουν τον κάθε κίνδυνο με τόλμη: έτσι πολυάριθμες οικογένειες, ακόμα και με τα ρούχα που φορούν, ετοιμάζονται να γλυτώσουν από κει με τη φυγή. Κανένας, τέλος, δεν θέλει πια να μείνει σ’ εκείνο το νησί, με τους ίδιους τους ευρωπαίους να διευκολύνουν την αναχώρηση τους, η οποία από πολλούς ήδη πραγματοποιείται, ενώ άλλοι ετοιμάζονται, με αποτέλεσμα σε λίγο το νησί να αποβεί μια έρημος.

Ανάμεσα στις τόσες βαρβαρότητες του τούρκου Διοικητή αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι διατάσσει να κατεδαφιστούν όλα τα αρχοντικά των ελλήνων και αρμενίων νοικοκυραίων, αφήνοντας μόνο το ισόγειο, έτσι που εκείνοι που θα επιβιώσουν να μη μπορούν πια να κατοικούν σε ψηλές κατοικίες και μεγαλοπρεπή σπίτια, αλλά σε κείνα που τώρα παρουσιάζουν την εικόνα ευτελών αγροτικών χαμόσπιτων. Οικτίροντας οι πρόξενοι και οι ευρωπαίοι έμποροι την αξιοθρήνητη κατάσταση των πολυάριθμων αυτών πολιτών, ιδίως των αγοριών και των κοριτσιών, δέχονται να τους κρύβουν στις κατοικίες τους. Και μολονότι ο τούρκος Διοικητής δεν επιτρέπεται να κάνει να κάνει έρευνες σ’ αυτές, επιχειρεί να τους δελεάσει να γίνουν τούρκοι, επιμένει στους πρόξενους να του τους παραδώσουν, είτε με παρακλήσεις είτε με απειλές, διακηρύσσοντας ότι διαφορετικά θα πάει ο ίδιος να τους συλλάβει στα σπίτια τους. Βλέποντας στη συνέχεια ότι οι πρόξενοι για να σώσουν από βέβαιο θάνατο τόσους δυστυχισμένους, δεν κάμπτονται στα σχέδια του, θέλει να γράψει στην Κωνσταντινούπολη για να πάρει έγκριση ότι είναι ανάγκη να μπει στα σπίτια των προξένων. Συνέβη ακόμα πολλές έγκυες γυναίκες, στη θλιβερή αγγελία του βάρβαρου θανάτου των συζύγων τους, αφού έφεραν στο φως τα πρόωρα έμβρυα τους, να πεθάνουν κι’ αυτές από τον καημό.

Για όλα αυτά ακούονται παντού στεναγμοί, και όλα είναι γεμάτα τρόμο και ταραχή: γιατί και οι χωρικοί είτε υφίστανται το τεράστιο βάρος των φόρων είτε μη μπορώντας να τους καταβάλουν, σύρονται στη φυλακή μέσα σε βαριά δεσμά και σε ασιτία. Σε ποιον δεν θα έπρεπε να γεννιέται ευσπλαχνία βλέποντας εκείνο το νησί να ερημώνεται από τους ντόπιους έλληνες, οι οποίοι σφάζονται ή τρέπονται σε φυγή ή υποχρεώνονται να σπασθούν τη μωαμεθανική θρησκεία ή τέλος να είναι βαθιά βουτηγμένοι μέσα στον τρόμο, στις βαρβαρότητες και στους φόρους, εξ’ αιτίας των οποίων σβήνουν μισοπεθαμένοι;

Σε πολλούς δυστυχισμένους προστίθεται ως αποκορύφωμα, το γεγονός ότι εδώ και πολλά χρόνια δεν θυμούνται στον τόπο πιο μεγάλη συγκομιδή όλων των προϊόντων όσο αυτόν τον χρόνο: κανένας από τους κατοίκους, εξ’ αιτίας αυτών των θλιβερότατων γεγονότων δεν μπόρεσε να ευχαριστηθεί ή να επωφεληθεί απ’ αυτά. Κανένας έμπορος, πραγματικά δεν υπάρχει, ο οποίος να ενδιαφέρεται για τα προϊόντα, παρά τις εξευτελιστικές τιμές τους^. μολονότι ένας τράγος μπορεί να βρεθεί στην τιμή των δύο λιρεττών, 40 κιλά σιτάρι για μια και μισή λιρέττα και 40 κιλά κριθάρι για μια λιρέττα και, με τον ίδιο τρόπο, αντιστοίχως κάθε άλλο είδος προμηθειών. Οι έμποροι έχοντας εμπιστευθεί τα εμπορεύματα τους και χρήματα σε άτομα που έχουν ήδη σφαγεί ή διαφύγει ή τους κατασχέθηκαν οι περιουσίες ή εξαθλιώθηκαν οικονομικά ξε’ αιτίας του πλήθους των φόρων καταντούν να πτωχεύσουν. Όλοι οι ναοί και τα μοναστήρια των ελλήνων, πλούσια από ακίνητη περιουσία από δωρεές, από συνδρομές και από άφθονα ιερά σκευή, έχουν πια εντελώς ξεγυμνωθεί με τον ίδιο τρόπο που οι αγροί έχουν ερημωθεί, η γεωργία παντελώς καταστραφεί και οποιαδήποτε δοσοληψία και εμπόριο έχουν ανασταλεί.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο τούρκος αυτός Διοικητής έχει κάνει όρκο να καταστρέψει και να εξολοθρεύσει όλο τον ελληνικό πληθυσμό. Όμως και οι οικογένειες των προξένων της Γαλλίας, της Νεάπολης, της Ρωσσίας και άλλων έχουν ήδη αναχωρήσει με πλοία για την Ευρώπη  και το ίδιο ετοιμάζονται να κάνουν και άλλες οικογένειες των ευκατάστατων ευρωπαίων που διέμεναν εδώ. Παραμένουν επί του παρόντος μόνο οι πρόξενοι για να καταγίνονται με τα διπλωματικά τους καθήκοντα. Ακολούθως αναχώρησε από την Κύπρο ένα ναπολιτάνικο πλοίο κατευθυνόμενο στο Λιβόρνο, φορτωμένο με ελληνικές και ευρωπαϊκές οικογένειες. Άλλα πλοία, γαλλικά, σαρδηνιακά και αυστριακά εκμισθώνονται για να μεταφέρουν τις απομένουσες ευρωπαϊκές οικογένειες και εκείνους τους έλληνες που θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν τη διαφυγή τους μεταμφιεζόμενοι^. και τώρα το νησί αυτό θα παραμείνει πιο πολύ ένα καταφύγιο αγριμιών παρά ένα ενδιαίτημα ανθρώπων.

* Το κείμενο δημοσιεύθηκε πρώτα στην εφημερίδα Ξυλότυμβος.