Η περιορισμένη έκταση καλλιεργήσιμης γης και η δυσκολία άντλησης των υπόγειων νερών δικαιολογεί το χαμηλό αριθμό οικισμών ανά περίοδο. Τα νέα ευρήματα στον χώρο Νησί που αφορούν την ανακάλυψη προ-νεολιθικής θέσης, εισηγούνται την πρώτη παρουσία ανθρώπων γύρω στο 8.500 – 10.500 π.Χ. Τότε, για πρώτη φορά έφταναν στο νησί τροφοσυλέκτες για πρόσκαιρη διαμονή μέσω της θάλασσας της ανατολικής Μεσογείου. Οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι της Νεολιθικής εποχής εγκαταστάθηκαν, για μικρό χρονικό διάστημα στη φυσικά οχυρωμένη κορυφή του λόφου Τηγάνι προτού μετακινηθούν στην ενδοχώρα. Φαίνεται ότι για πέντε χιλιετίες η περιοχή δεν ήταν κατοικημένη, αφού μέχρι τώρα δεν έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα της Χαλκολιθικής περιόδου, της εποχής του Χαλκού και της Γεωμετρικής περιόδου.
Κατάλοιπα της Κύπρο-αρχαϊκής και Κύπρο-κλασικής περιόδου έχουν εντοπιστεί σε παράλια θέση που βρίσκεται στο μικρό ακρωτήριο της Μακρονήσου και περιορίζονται σε μερικά θραύσματα ειδωλίων από ένα πρόχειρο ιερό, που βρισκόταν στην ακτή. Η Ελληνιστική περίοδος αντιπροσωπεύεται, από το ιερό της Αφροδίτης, το οποίο βρίσκεται στο τραπεζοειδές πλάτωμα του λόφου, που αναφέρει ο Στράβωνας και περιγράφει ο Ohnefalsch-Richter, καθώς και από τα αποτελέσματα των ανασκαφών στη Μακρόνησο. Τα ταφικά έθιμα είναι στην ουσία ελληνικά και αντιστοιχούν με αυτά που γνωρίζουμε από άλλες νεκροπόλεις στην Κύπρο ιδιαίτερα της Σαλαμίνας και της Πάφου. Η κεραμική που βρέθηκε μέσα στους τάφους υπονοεί επαφές με τον έξω κόσμο -ιδιαίτερα με την ελληνική Ανατολή – συμπεριλαμβανομένης της Συρίας και της Ανατολίας, της Βορείου Αφρικής και της Ιταλίας. Σε αρκετές θέσεις της ρωμαϊκής εποχής βρέθηκαν όστρακα λεπτής κεραμικής της Ελληνιστικής περιόδου, ενώ η ταφική αρχιτεκτονική είναι τυπική της ίδιας περιόδου. Φαίνεται ότι οι περισσότερες ρωμαϊκές θέσεις που εντοπίστηκαν εδώ κατοικήθηκαν και κατά την ελληνιστική περίοδο.
Η μελέτη των πήλινων σαρκοφάγων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν στενές σχέσεις μεταξύ της περιοχής της Αγίας Νάπας, και γενικότερα της Κύπρου, και των γειτονικών περιοχών της ανατολικής Μεσογείου. Παρ’ όλο που τα περισσότερα εισηγμένα ευρήματα που βρέθηκαν στους τάφους της Μακρονήσου μπορούσαν να αποκτηθούν και από την εγχώρια αγορά, μερικοί αμφορείς εμπορίου υπονοούν απευθείας επαφές με τον έξω κόσμο. Σε αυτό θα βοηθούσε το αγκυροβόλιο που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του κόλπου, που περικλείεται από το ακρωτήριο της Μακρονήσου. Η ανακάλυψη θραυσμάτων αμφορέων στον κόλπο αυτό, όχι μακριά από την ακτή, είναι σύμφωνη με την πιο πάνω άποψη. Η αρχιτεκτονική των τάφων που ανασκάφηκαν δεν φανερώνει ταξική διαφοροποίηση, μια και είναι όλοι περίπου ίδιοι. Η χρήση πήλινων σαρκοφάγων, ντόπιων ή εισηγμένων, ενδέχεται να υπονοεί ένα είδος ταξικής διαστρωμάτωσης που σίγουρα υπήρχε κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο.
Η ρωμαϊκή περίοδος χαρακτηρίζεται από την ανέγερση αγροικιών, που σημειώθηκε ως αποτέλεσμα της επιβολής της Pax Romana (Ρωμαϊκής Ειρήνης). Διάφοροι οχυρωμένοι οικισμοί, όπως αυτός στη θέση Παλιό Χωρκό συνεχίζουν να υπάρχουν, όμως η οργάνωση της οικονομίας της περιοχής βασίζεται τώρα σε μεμονωμένα αγροκτήματα. Γενικά για την οργάνωση της ευρύτερης περιοχής λίγα είναι γνωστά, υπάρχουν όμως στοιχεία για την ύπαρξη μιας σημαντικής πόλης κατά την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο. Ο Στράβωνας την ονομάζει «Θρόνους» και ο Πτολεμαίος την αναφέρει ως «πόλις και ακρωτήριον». Τα κατάλοιπα της εντοπίστηκαν στη θέση Τόρνος. Οι Θρόνοι ήταν ο σημαντικότερος οικισμός, ενώ μικρότεροι οικισμοί, όπως αυτοί στις θέσεις Ζυγάτζιην και Καούνιν σχετίζονταν με τον πρώτο. Τα εκτεταμένα υδρευτικά έργα στη θέση Φιλίνα θα πρέπει να θεωρηθούν ως τμήμα μιας οργανωμένης κοινότητας που κατοικούσε στους Θρόνους. Οι περισσότεροι από τους οικισμούς της ρωμαϊκής εποχής συνεχίζουν να υπάρχουν και κατά την παλαιοχριστιανική εποχή. Ο σημαντικότερος οικισμός της παλαιοχριστιανικής εποχής βρίσκεται στη θέση Καταλύματα. Φαίνεται ότι το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού της ευρύτερης περιοχής μετοίκησε στα Καταλύματα, όπου δεν υπήρχαν ειδωλολατρικά στοιχεία. Κρίνοντας από τα κατάλοιπά του, ο οικισμός ήκμασε κατά την παλαιοχριστιανική εποχή. Εγκαταλείφθηκε κι’ αυτός – μαζί με άλλους, μικρότερους οικισμούς- κατά την περίοδο των αραβικών επιδρομών του 7ου αιώνα. Η περιοχή εγκαταλείφθηκε για αιώνες και πιθανότατα μόνο βοσκοί περιπλανούνταν στα βοσκοτόπια της, μέχρι το 14ο αιώνα οπότε οι Λουζινιανοί ανέγειραν το μοναστήρι της Αγίας Νάπας και ανακατασκεύασαν το Υδραγωγείο. Έτσι, μετά το κτίσιμο του μοναστηριού άρχισαν να έρχονται άνθρωποι στην περιοχή για να εργαστούν, άλλοι ως προμηθευτές των μοναχών και πολλοί ως απλοί επισκέπτες. Το χωριό της Αγίας Νάπας άρχισε να δημιουργείται γύρω από τη Μονή και συνέχισε να υπάρχει μέχρι σήμερα. Μια μικρή κοινότητα γεωργών και ψαράδων που μετατράπηκε σε πόλη κατά τα τέλη του 20ου αιώνα.

Τοποθεσία
Η Αμμόχωστος είναι μια από τις έξι πόλεις της Κύπρου και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Κτισμένη στον ομώνυμο κόλπο με την εξαιρετικής ομορφιάς αμμουδιά, πήρε το όνομα Αμμόχωστος ως πόλη χωμένη στην άμμο. Η γεωγραφική της θέση με τα πολλά πλεονεκτήματα συνέτεινε στο να εξελιχθεί η πόλη σε σπουδαίο λιμάνι και κέντρο εμπορίου καθώς και κέντρο γενικότερων σχέσεων της Κύπρου με τη Μέση Ανατολή.

Η ιστορία της πόλης
Έγκωμη (16^ος – 12^ος αιώνας π.Χ.)
Στις αρχές του 16^ου αιώνα π.Χ. στην ανατολική Κύπρο, στις εκβολές του Πεδιαίου ποταμού δημιουργείται η Έγκωμη, μια μικρή πολιτεία η οποία εξυπηρετεί τις ανάγκες του κοντινού λιμανιού που ασχολείται με την εξαγωγή του χαλκού. Λειτουργούν εργαστήρια επεξεργασίας του χαλκού. Τη φήμη και τη ζωή της Έγκωμης εξιστορούν τόσο οι αρχαιολογικές ανασκαφές όσο και οι ιστορικές πηγές. Η Έγκωμη εγκαταλείπεται σταδιακά στο τέλος του 12^ου αιώνα π.Χ.
Σαλαμίνα (11^ος – 3^ος αιώνας π.Χ.)
Η Σαλαμίνα, η πόλη του Τεύκρου, είναι η ενδοξότερη κυπριακή πόλη. Είναι η απόδειξη της ύπαρξης και της εγκατάστασης των Αχαιών στην Κύπρο, αλλά και η περίοδος των τριών αιώνων κατά την οποία διαμορφώθηκαν τα πρώτα κυπριακά βασίλεια.
Μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της αρχαιότητας στο νησί ήταν ο βασιλιάς της Σαλαμίνας Ευαγόρας ο οποίος σύμφωνα με τον Ισοκράτη, ήταν «άξιος να βασιλεύει όχι μόνο της Σαλαμίνας αλλά και της Ασίας όλης».
Επαναστάτησε ενάντια στους Πέρσες και αποκατέστησε την ελληνική εξουσία στη Σαλαμίνα το 411 π.Χ., ενώ έντονη ήταν η προσπάθειά του να ενώσει όλα τα κυπριακά βασίλεια. Ακολούθησε μια πολιτική εξελληνισμού του νησιού και ήταν ο Ευαγόρας που εισήγαγε στην Κύπρο το ελληνικό αλφάβητο. Το βασίλειο της Σαλαμίνας που ιδρύθηκε τον 11^ο αιώνα έπαψε να υφίσταται τον 3^ο αιώνα, όταν η Κύπρος προσαρτήστηκε στο Πτολεμαϊκό βασίλειο της Αιγύπτου.
Αρσινόη
Μετά την καταστροφή της Σαλαμίνας από σεισμούς, ο Πτολεμαίος Β΄ ο Φιλάδελφος ίδρυσε μετά το 274 π.Χ. στην Κύπρο τρεις πόλεις που έφεραν το όνομα της αδελφής του Αρσινόης εκ των οποίων η μια στα νότια τις Σαλαμίνας.
Κωνσταντία
Η ολοκληρωτική καταστροφή της χριστιανικής πια Σαλαμίνας από σεισμούς ήλθε το 332 και το 342 μ.Χ. Ο Κωνστάντιος, ένας από τους τρεις γιους του Μεγάλου Κωνσταντίνου, αναστήλωσε και πάλι την πόλη και τη μετονόμασε σε Κωνσταντία, η οποία αναπτύχθηκε σε πολιτική και εκκλησιαστική πρωτεύουσα της Κύπρου.
Στα μέσα του 7^ου αιώνα αρχίζουν οι αραβικές επιδρομές που επιφέρουν την καταστροφή της Κωνσταντίας και την ολοκληρωτική εγκατάλειψή της και μετοίκηση του πληθυσμού προς ασφαλέστερη περιοχή νοτιότερα της Αρσινόης.
Αμμόχωστος
Λίγα γνωρίζουμε για την ίδρυση της πόλης. Από τον 3^ο αιώνα μέχρι περίπου το 1200 μ.Χ. υπάρχει ένα κενό  στις ιστορικές γνώσεις για την ίδρυση και τη δημιουργία της Αμμοχώστου. Δεν γνωρίζουμε, επίσης για τη Βυζαντινή Αμμόχωστο.
Η Φραγκοκρατία (1191 – 1489)
Η ιστορία της πόλης αρχίζει να γίνεται σαφέστερη, κυρίως μετά τη φραγκική κατοχή. Σ’ αυτό το διάστημα η Αμμόχωστος γίνεται η βάση της οικονομίας του κράτους των Λουζινιανών, ο κυριότερος διαμετακομιστικός σταθμός για όλο το εμπόριο της Ευρώπης με την Ανατολή και το κυριότερο λιμάνι.
Ως αποτέλεσμα της διαμάχης ανάμεσα στους Λουζινιανούς και τους Γενουάτες, το 1374 η Γένουα έστειλε το στόλο της στην Αμμόχωστο, ο οποίος κατέστρεψε και λεηλάτησε την πόλη. Η Αμμόχωστος έμεινε υπό γενουάτικη κατοχή για 90 χρόνια και κατά την περίοδο αυτή οδηγήθηκε σε γρήγορη παρακμή.
Η Ενετοκρατία (1489 – 1571)
Οι ενετοί παρέλαβαν το 1489 τη διακυβέρνηση του νησιού κάτω από τις απειλές των Τούρκων. Ως η κυριότερη ναυτική δύναμη της Μεσογείου, η Βενετία είχε αναλάβει να αναχαιτίσει την τουρκική επέλαση. Η Αμμόχωστος ήταν ήδη μια διαλυμένη πόλη εξαιτίας της πολύχρονης διαμάχης ανάμεσα στους Λουζινιανούς και τους Γενουάτες. Οι Ενετοί έφεραν στο νησί μηχανικούς από τη Βενετία στους οποίους ανέθεσαν την περαιτέρω ενίσχυση και ενδυνάμωση των οχυρώσεων της πόλης.
Η Τουρκοκρατία (1571 –  1878)
Μετά από πολιορκία ενός χρόνου και παρόλη τη γενναία αντίσταση των υπερασπιστών της, έπεσε η Αμμόχωστος στα χέρια των Τούρκων τον Αύγουστο του 1571. Οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν σε χριστιανούς να κατοικούν στην εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου. Έτσι, από τότε οι Έλληνες κάτοικοι άρχισαν αναγκαστικά να κατοικούν έξω από την εντός των τειχών Αμμόχωστο, στα προάστεια,  γνωστά ως Βαρώσια.
Επακόλουθο αυτής της πορείας ήταν η δημιουργία της νέας πόλης της Αμμοχώστου.
Η Αγγλοκρατία (1878 – 1960)
Οι Άγγλοι, οι οποίοι παρέλαβαν μιαν ανατολίτικη πόλη σε άθλια κατάσταση, γρήγορα κατάλαβαν τη σημασία του λιμανιού της Αμμοχώστου. Όταν οι Άγγλοι έφθασαν στην Αμμόχωστο, είχε πληθυσμό 2.000 ανθρώπων. Στις αρχές του αιώνα, το 1904, γίνονται κάποια βελτιωτικά έργα στο λιμάνι, ενώ εγκαινιάζεται η σιδηροδρομική σύνδεση της Αμμοχώστου με τη Λευκωσία. Αυτό δίνει κάποιες ελπίδες και κάποια ώθηση στην εμπορικότητα της πόλης.
Η ανάπτυξη της Αμμοχώστου πριν από το 1974
Ο πληθυσμός της πόλης πριν από την τουρκική εισβολή και το βίαιο εκτοπισμό των νομίμων Ελληνοκυπρίων κατοίκων της ανερχόταν στους 45.000. Η Αμμόχωστος ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου.
Η ύπαρξη του λιμανιού και η προσέλευση εργατικού δυναμικού από τις αγροτικές περιοχές ήταν ο κυριότερος συντελεστής  αύξησης του πληθυσμού.
Μέχρι το 1974 το λιμάνι της Αμμοχώστου ήταν το κύριο λιμάνι του νησιού, τόσο από απόψεως χωρητικότητας, όσο και από απόψεως διακίνησης εμπορευμάτων και επιβατών.
Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη στην πόλη, στους τομείς της βιομηχανίας και του εμπορίου.
Αλματώδης όμως ανάπτυξη ήταν αυτή στον τομέα του τουρισμού. Το 1973 ποσοστό 31.5% των ξενοδοχείων της Κύπρου βρίσκονταν και λειτουργούσαν στην Αμμόχωστο, και είχαν δυναμικότητα 45% του συνόλου των κλινών.
Η Αμμόχωστος πριν από το 1974 ήταν μια πόλη όνειρο. Μια πόλη που έσφυζε από ζωή. Ήταν μια πόλη με τα περιβόλια και τις ευωδίες των ανθών των εσπεριδοειδών της. Μια πόλη με τη χρυσή αμμουδιά. Μια πόλη γεμάτη ζωή. Η ραγδαία ανάπτυξη της πόλης οφειλόταν τόσο στο εμπνευσμένο Δημοτικό Συμβούλιο, όσο και στους φιλοπρόοδους κατοίκους της.
Η πρόοδος σε όλους τους τομείς σε συνδυασμό με τις φυσικές ομορφιές της, συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της Αμμοχώστου σε κέντρο πολιτιστικής ανάπτυξης. Η ζωγραφική, η ποίηση, η μουσική, το θέατρο, ο αθλητισμός, τα Ανθεστήρια, η Γιορτή του Πορτοκαλιού, η Γιορτή του Κατακλυσμού, αποτελούσαν μέρος της πολυσήμαντης πολιτιστικής και πνευματικής ζωής της Αμμοχώστου.
Ο τομέας όμως, στον οποίο κυριολεκτικά η Αμμόχωστος σημείωσε αλματώδη πρόοδο ήταν ο τουρισμός, με αποτέλεσμα πριν το 1974 να αποτελεί το πιο σημαντικό τουριστικό κέντρο του νησιού. Τα μνημεία της μεσαιωνικής εντός των τειχών πόλης κι οι αρχαιότητες της γειτονικής Σαλαμίνας και της Έγκωμης καθώς και οι όμορφες ακρογιαλιές της, έκαναν την πόλη περιζήτητο τουριστικό προορισμό.
Αγώνες για επιστροφή
Ολόκληρη η πόλη είναι σήμερα σκλαβωμένη. Ένα μέρος της πόλης, με το εμπορικό κέντρο και τα περισσότερα ξενοδοχεία της, είναι σήμερα περίκλειστο με συρματοπλέγματα. Στο υπόλοιπο μέρος της κατοικούν σήμερα Τούρκοι έποικοι και Τουρκοκύπριοι.
Η ερημιά και η βουβαμάρα κυριαρχούν στο περίκλειστο μέρος της πόλης, που αποκαλείται «πόλη φάντασμα».
Σαράντα πέντε χιλιάδες Αμμοχωστιανοί ζούν σήμερα πρόσφυγες στην ελεύθερη Κύπρο, αλλά και σε όλα τα πέρατα της οικουμένης.
Το εκλεγμένο Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου, που εκπροσωπεί τους Αμμοχωστιανούς πρόσφυγες, αγωνίζεται τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό για προβολή του θέματος της Αμμοχώστου.
Η συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή της πόλης της Αμμοχώστου από τα τουρκικά στρατεύματα από το 1974, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των αρχών και αξιών του διεθνούς δικαίου και παραβιάζει ξεκάθαρα όχι μόνο τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τα δεσμευτικά ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992) του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθώς και τη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου Κυπριανού – Ντεγκτάς του 1979 ,  που προνοούν την επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου με τις ποικίλες δραστηριότητές του αγωνίζεται για επιστροφή στη γενέθλια γη. Το 2007, μετά από μια μεγάλη εκστρατεία του Δήμου Αμμοχώστου, περίπου 30.000 Αμμοχωστιανοί υπέγραψαν τη Διακήρυξη με αίτημα την επιστροφή.
Για σκοπούς διαφώτισης πραγματοποιούνται αποστολές αντιπροσωπιών του Δημοτικού Συμβουλίου και εκθέσεις φωτογραφιών της Αμμοχώστου στις Η.Π.Α.,  στις Βρυξέλλες, αλλά και σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Δήμος Αμμοχώστου διοργανώνει επίσης διάφορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες για Αμμοχωστιανούς κάθε ηλικίας, με σκοπό τη διατήρηση άσβεστης της μνήμης της κατεχόμενης πόλης μας.
Πολύ σημαντική είναι η λειτουργία του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Αμμοχώστου στην ελεύθερη περιοχή στη Δερύνεια, λίγα μόνο μέτρα από το συρματόπλεγμα. Το Πολιτιστικό αυτό Κέντρο είναι ο χώρος όπου χιλιάδες ξένοι και Κύπριοι τον επισκέπτονται κάθε χρόνο και ενημερώνονται σχετικά με το θέμα της Αμμοχώστου, αλλά και όπου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις πολιτιστικού κυρίως περιεχομένου.
Εξήντα και πλέον σωματεία της Αμμοχώστου που ανήκουν στη Συντονιστική Επιτροπή Αμμοχώστου και έχουν δραστηριοποιηθεί στην προσφυγιά, είναι σε αγαστή συνεργασία με το Δήμο Αμμοχώστου.
Απώτερος σκοπός του Δημοτικού Συμβουλίου Αμμοχώστου είναι η ευαισθητοποίηση Κυπρίων και ξένων μέχρις ότου σημάνει η ώρα της πολυπόθητης ελευθερίας και επιστροφής στη γη που μας γέννησε.

Ιστορική Αναδρομή
Σύμφωνα με στοιχεία και πληροφορίες που υπάρχουν η Δερύνεια βρίσκεται στη θέση αυτή για 700 περίπου χρόνια.  Αποδεικνύεται όμως από τους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία που βρίσκονται στην κατεχόμενη περιοχή και στη Νεκρή Ζώνη ότι η ιστορία της Δερύνειας είναι πολύ μεγαλύτερη.
Δεν γνωρίζουμε με στοιχεία από πού πήρε το όνομά της η Δερύνεια.  Ο Σίμος Μενάρδος καθώς και ο J. Goodwin στο βιβλίο του «An historical toponymy of Cyprus» Τρίτη έκδοση 1978 σελίδα 264, ισχυρίζονται ότι εδώ εγκαταστάθηκαν έποικοι, ίσως μετά τον Τρωικό πόλεμο, από την αρχαία πόλη Γερήνεια που ήταν κοντά στην Πύλο της Πελλοπονήσυ και ήταν πρωτεύουσα στο Βασίλειο του περίφημου και συνετού βασιλιά Νέστορα τον οποίο ο ΄Ομηρος ονομάζει ΓΕΡΗΝΙΟΝ διότι καταγόταν από τη Γερήνια. Τα πιο πάνω ασπάζεται και ο Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του «Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου».΄Αλλη εκδοχή είναι ότι το όνομα προήλθε από το όνομα κάποιου ΄Αγγλου ή Φράγκου Στρατηγού που στρατοπέδευσε κάποτε στην περιοχή «Βουνός» της Δερύνειας. Τα πιο πάνω και άλλες εκδοχές περιλαμβάνονται και σε μελέτη του Δερυνειώτη μουσικοσυνθέτη – ερευνητή Αδάμου Κ. Κατσαντώνη που εκδόθηκε το 1991.
Αυτό που σήμερα μπορούμε να θεωρήσουμε σαν μαρτυρία για στήριξη του ισχυρισμού για την ονομασία της Δερύνειας είναι ότι στα νοτιοανατολικά και ανάμεσα Δερύνειας και παραλίας υπάρχει τοποθεσία με αρχαίο οικισμό που ονομάζεται Θεριμειό ή Θερινειό.  Μεταγενέστερα έγινε «Δρυνιό», «Δρύνεια» και τέλος «Δερύνεια».

Σημερινή μορφή
Στην αγκαλιά του κόλπου της Αμμοχώστου στα ανατολικά παράλια της Κύπρου, πλάι στην ιστορική και άλλοτε κοσμοπολίτικη πόλη του Ευαγόρα, την ξακουστή Αμμόχωστο, βρίσκεται η όμορφη θαλασσοφίλητη και φιλοπρόοδη Δερύνεια.
Απέχει μόνο 5 χιλιόμετρα από την Αμμόχωστο και 2 χιλιόμετρα από την καταγάλανη θάλασσα με τη χρυσή αμμουδιά της.
Το συρματόπλεγμα του Αττίλα στερεί από το 1974 τη Δερύνεια από την επαφή και επικοινωνία της τόσο με την Αμμόχωστο όσο και τη θάλασσα της.  Το 70% της περιοχής του Δήμου είναι κατεχόμενο και όλοι οι κάτοικοι έχουν χάσει τις περιουσίες τους.
Ο πληθυσμός του Δήμου είναι περίπου 7.500.  Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται οι 1.000 πρόσφυγες που ζουν στον οικισμό προσφύγων της Δερύνειας ενώ δεν περιλαμβάνονται οι 3.000 πρόσφυγες κάτοικοι της κατεχόμενης ενορίας της «Κάτω Δερύνειας» που βρίσκονται όπως όλοι οι πρόσφυγες σκορπισμένοι σ’ ολόκληρη την Κύπρο και στο εξωτερικό.
Παρόλο που οι επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής παρεμπόδισαν την πρόοδο και ανάπτυξη του Δήμου τόσο οικονομικά, όσο εμπορικά και τουριστικά, εντούτοις χάρη στην προοδευτικότητα και εργατικότητα των κατοίκων της και τις προσπάθειες των εκάστοτε Τοπικών Αρχών και Οργανωμένων Φορέων του Δήμου έγινε κατορθωτό η Δερύνεια να αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό.
Οι κάτοικοι του Δήμου είναι αγρότες ή απασχολούνται στην τουριστική βιομηχανία της Αγίας Νάπας και του Πρωταρά, το εμπόριο, τη μεταποίηση και τη βιοτεχνία.
Οι αγρότες ασχολούνται με την καλλιέργεια πρώιμων λαχανικών και κυρίως με την καλλιέργεια της φράουλας.  Η Δερύνεια έχει δημιουργήσει παράδοση, κατέχει την πρώτη θέση στην παραγωγή φράουλας και καλύπτει το 60% της παγκύπριας παραγωγής.  Στο γεγονός αυτό δίδεται μεγάλη σημασία και κάθε 2 χρόνια, περί τα μέσα Μαΐου, διοργανώνεται με μεγάλη επιτυχία Παγκύπριο Φεστιβάλ Φράουλας που προκαλεί το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών, ντόπιων και ξένων.
Στον τομέα του Πολιτισμού η Δερύνεια έχει δημιουργήσει και διατηρεί μεγάλη παράδοση.  Κατατάσσεται ανάμεσα στις πρώτες Κοινότητες που ίδρυσαν χορευτικά, θεατρικά και μουσικά σχήματα.
Στον τομέα επίσης του αθλητισμού η Δερύνεια έχει να επιδείξει μεγάλες επιτυχίες.  Το Αθλητικό Σωματείο «Αναγέννηση» που ιδρύθηκε το 1920, κατατάσσετε ανάμεσα στα ιστορικότερα σωματεία της Κύπρου, διατηρεί τμήματα ποδοσφαίρου και πετόσφαιρας ανδρών και γυναικών.  Ο Εθνικός Σύλλογος «Δημητράκης Χριστοδούλου» διατηρεί ομάδα futsal. Η Δερύνεια έχει αναδείξει αθλητές παγκύπριας και παγκόσμιας εμβέλειας με μεγάλες επιτυχίες σε αγώνες στίβου και σκοποβολής.
Η προσφορά της Δερύνειας είναι επίσης μεγάλη στους Εθνικούς Αγώνες.  Γαλουχημένοι με τα ιδανικά της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας νέοι της, ανταποκρινόμενοι στις προσκλήσεις της μικρής μας πατρίδας έχουν προσφέρει τη ζωή τους στους αγώνες για την ελευθερία της.
Η Δερύνεια διαθέτει αρκετά μνημεία, αξιοθέατα και σημεία αναφοράς, όπως Βυζαντινές Εκκλησίες, Λαογραφικό Μουσείο, Μνημεία Ηρώων, Υπαίθριο Αμφιθέατρο, Αθλητικό Κέντρο, Δημοτικό Πάρκο, Δημοτικό Μέγαρο, το Πολιτιστικό Κέντρο Κατεχόμενης Αμμοχώστου.
Παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Δερυνειώτες με την ημικατοχή και τον ημιεγκλωβισμό η αγωνιστικότητα τους για πρόοδο και ανάπτυξη τους ώθησε στην αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.  Από Συμβούλιο Βελτιώσεως που λειτουργούσε μέχρι την 6η Ιανουαρίου 1994 αναβαθμίστηκε σε Δήμο ύστερα από δημοψήφισμα που έγινε στις 6 Ιουνίου 1993 και ποσοστό 74,70% των κατοίκων ψήφισε υπέρ της αναβάθμισης της Κοινότητας σε Δήμο.

ΛΕΥΚΟΝΟΙΚΟ, της Μεσαρκάς καμάρι

Τι να πρωτοθυμηθώ από σένα,
 αγαπημένο μου Λευκόνοικο;

Τα κάτασπρά σου σπίτια, τις πεντακάθαρες αυλές σου
τον απέραντο κάμπο της Μεσαορίας
που ήταν πηγή κάθε αγαθού;

Κι όπως πολύ εύστοχα διαζωγραφίζει τη ζωή μας στο Λευκόνοικο με τη γραφίδα της η ποιήτριά μας και αγαπημένη μας φιλόλογος Πρεσβυτέρα Κούλα Παρασκευά:

«Στα απλωτά σεντόνια του
πλούσιος ο αμητός.
Κάθε σπίτι και «ευφορία» αγαθών.
Και «ευφορία» χαράς και πραότητας και ιλαρότητας.
Και προπαντός «ευφορία» αυτάρκειας.
 Όλα τα είχαν. Παράπονο κανένα.
Και «δόξα τω Θεώ».
Κιτρινόχρωμες αχτίδες να θερμαίνουν τη γη και τους ανθρώπους».

Κάτασπρο ήταν το πρώτο σπίτι, γι’ αυτό ονομάστηκε Λευκόνοικο.

Λευκόνοικο πολυαγαπημένο!
«Εσού που τ’ άλλα τα χωρκά
είχιες μιαν άλλην χάριν
ήσουν μια αμματόπετρα
της Μεσαρκάς καμάριν!» Α. Αντωνίου

Ευλογημένη γη του Λευκονοίκου μας!
Γη ελληνική, των Αχαιών, των Μυκηναίων, των ηρώων του Ομήρου. Από τον 7^ο π.Χ. αιώνα η σκαπάνη των αρχαιολόγων έφερε στο φως Ιερό, αφιερωμένο στον Θεό του φωτός, τον Απόλλωνα!
Αψευδείς μάρτυρες τα αγάλματα που κοσμούν το Κυπριακό Μουσείο.
Εδώ οι άνθρωποι ανέπτυξαν πολιτισμό για 3,000 χρόνια! Μάρτυρές μας οι πέτρες, τα χώματα, τα αγάλματα, οι κρυμμένοι θησαυροί της γης μας, η γλώσσα, το πατροπαράδοτον ήθος και έθος, οι εικόνες, θαυμάσια δείγματα βυζαντινής τέχνης. Ευτυχώς, Θεία Προνοία, τα καλύτερα έργα βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο στη Λευκωσία.
Το Λευκόνοικο, τον καιρό της Φραγκιάς, έκανε για έδρα του ο επαναστάτης Ρε Αλέξης!
Τον καιρό της Τουρκοκρατίας το Λευκόνοικο ήταν, στις αρχές του 19^ου αιώνα, το πιο μεγάλο και το πιο πλούσιο σε παραγωγή χωριό της Κύπρου! Για να καταλάβουμε τη διαφορά του Λευκονοίκου από τα άλλα χωριά ως προς το μέγεθος της παραγωγής φτάνει να πούμε ότι «το Λευκόνοικο είχε 215 μόδια Κυπριώτικα σιτάρι, η Αθηαίνου 114 μόδια, η Αραδίππου 94, η Άχχια 139, η Μόρφου 25, το Ιδάλιο 82, η Λύσις 59, το Τρίκωμο 16, το Πραστειόν 41».

Κι ύστερα σαν ήρθαν στο νησί μας οι μεγαλόσχημοι της Γηραιάς Αλβιώνος, ο πρώτος Άγγλος διοικητής της Αμμοχώστου, ο λοχαγός Swaine, σταμάτησε κατά την περιοδεία του στο Λευκόνοικό μας. Ήταν το πιο σπουδαίο χωριό (most important) της επαρχίας, γι’ αυτό ο Διοικητής προτιμά να διανυκτερεύσει σ’ αυτό.

Γη σιταρομάνα, γη παχιά, πλούσια, ευλογημένη.

Άνθρωποι τίμιοι, εργατικοί και φιλόπονοι, εραστές της γης τους που τους αντάμειβε με το παραπάνω σαν ερχόταν καλοχρονιά. Γέμιζαν οι Αποθήκες Σιτηρών που ήταν, και ακόμη είναι, οι πιο μεγάλες στο νησί μας!
Τα τελευταία χρόνια στον Άγιο Φωκά, στα βόρεια του Λευκονοίκου, άρχισαν τα περιβόλια με τα χρυσόμηλα και τα καϊσιά, που ήταν πρώιμα.

Άνθρωποι χορτάτοι, φιλόξενοι, άνθρωποι του ήθους, του μέτρου και της αρχοντιάς, της ευπρέπειας, της λεβεντιάς και της πίστης στον Θεό.
Είχαμε δυο εκκλησίες, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Σωτήρος, και έξη ξωκκλήσια: του Σταυρού, του Προφήτη Ηλία, των Αγίων Θεοδώρων, της Αγίας Ζώνης, του Αγίου Φωκά και του Αγίου Γεωργίου στη Μελούντα.

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ μας κινδύνευε να καταρρεύσει, και χάρη στις προσπάθειες της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό και του Δήμου μας, αναστηλώθηκε, και σήμερα ο ναός μας στέκει αγέρωχος και μεγαλόπρεπος.

Άνθρωποι του καθήκοντος και του χρέους, με αξίες αγέραστες και ιδανικά απαράμιλλα.
Παρόντες σε κάθε κάλεσμα της πατρίδας.
Πολλά τα παλληκάρια που έδωσαν το άλικο αίμα τους για τη λευτεριά τούτης της γης. Από τα Οκτωβριανά του 1931, το 1945, τον αγώνα της ΕΟΚΑ, τις διακοινοτικές ταραχές, τις μάχες της Τηλλυρίας και την εισβολή του 1974.
Δεν θα μπορούσα να παραλείψω τη συμμετοχή του Λευκονοίκου στον Απελευθερωτικό Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Το Γυμνάσιο Λευκονοίκου, ιδιαίτερα, αποτέλεσε φυτώριο αγωνιστών με πλούσια δράση.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει την καταδρομική επιχείρηση της πενταμελούς ομάδας Αυξεντίου στις 4 Νοεμβρίου 1955 εναντίον του Αστυνομικού Σταθμού Λευκονοίκου, απ’ όπου απέσπασαν όλο τον οπλισμό του;
Ένα άλλο γεγονός που σημάδεψε τη ζωή του Λευκονοίκου ήταν και το κάψιμο του Ταχυδρομείου μας στις 3 Δεκεμβρίου του 1955 κατά τη διάρκεια διαδήλωσης των μαθητών του Γυμνασίου μας ενάντια στα μέτρα του Κυβερνήτη Σερ Τζων Χάρντιγκ. Ακολούθησε πενθήμερο κέρφιου και οι συνδημότες μας αναγκάστηκαν να πληρώσουν 2000 λίρες πρόστιμο.
Αξίζει να αναφέρουμε και τα γεγονότα στη διάρκεια της παρέλασης της 25^ης Μαρτίου του 1945, όταν οι αστυνομικές δυνάμεις στο κέντρο του Λευκονοίκου άνοιξαν πυρ εναντίον μελών των Λαϊκών Οργανώσεων που επέμεναν να φτάσουν στο σωματείο τους και να διαλυθούν. Αυτή τη μέρα έχασαν τη ζωή τους τρία άτομα. Μια μελανή σελίδα στη ζωή της κωμόπολής μας.

Άνθρωποι της γνώσης!
Κορώνα στο κεφάλι τους η μόρφωση.
Στο Λευκόνοικο λειτουργούσε κοινοτική Σχολή από το 1840 που τη συντηρούσαν οι γονείς των μαθητών.

Καμάρι του Λευκονοίκου, αλλά και  όλης της γύρω περιοχής, ήταν το Γυμνάσιό μας. Το 1938 ιδρύθηκε από έναν φιλοπρόοδο εκπαιδευτικό, τον Ανδρέα Λοϊζίδη, ένα ιδιωτικό σχολείο με την επωνυμία «Εμπορικόν Κολλέγιον Λευκονοίκου».

Το 1940 το σχολείο έγινε κοινοτικό και μετονομάστηκε σε «Ανωτέρα Σχολή Λευκονοίκου» η οποία το 1947 θα μεταφερθεί σε νέο σχολικό κτήριο στον λόφο του Προφήτη Ηλία και θα πάρει το όνομα του ευεργέτη της, του Γεωργίου Καμιντζή. Η «Καμίντζειος Ανωτέρα Σχολή Λευκονοίκου» το 1960, με την ανεξαρτησία, θα ονομαστεί «Ελληνικόν Γυμνάσιον Λευκονοίκου» κι αργότερα «Γυμνάσιον Λευκονοίκου».

Με τα Ιωνικού Ρυθμού Προπύλαιά του,
μεγαλόπρεπα, επιβλητικά, αρχαιοπρεπή,
το αέτωμα, το γείσο, τους κίονες.
Με τα γιασεμιά να μεθούν ακόμα την ψυχή μας.

Καύχημα του Γυμνασίου μας η μεγαλοπρεπής Αίθουσα Τελετών, την οποία εγκαινίασε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στις 26 Μαΐου του 1968, μια από τις λίγες στο νησί μας, επιβλητική και μεγαλόπρεπη, που ανεγέρθηκε πάλι με δωρεά του ευεργέτη μας Γεώργιου Καμιντζή!

Αξίζει να αναφέρουμε το Α΄ Περιφερειακό Φεστιβάλ Λευκονοίκου το 1959 με τις αρχαιοελληνικές στολές,  με τα κορίτσια με τους ολόλευκους χιτώνες και  με τα κάνιστρα στο κεφάλι, με τα διαδήματα, και τις κοπέλες που ενσάρκωναν τη Θεά των Όφεων, τη μινωική θεά της Γονιμότητας, τη γυμνόστηθη, με τον μικρό πάνθηρα στο κεφάλι, που κρατά από ένα φίδι σε κάθε χέρι. Το φεστιβάλ καταχειροκροτήθηκε και στο ΓΣΠ, όπου το παρουσίασαν, και απέσπασε άριστες κριτικές.
Τελευταίος Γυμνασιάρχης μας ο αείμνηστος Λυκούργος Κάππας ο οποίος χρημάτισε και Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, ένας αξιόλογος πνευματικός άνθρωπος, ένας αξιαγάπητος άνθρωπος, ένας ευπατρίδης.

Άνθρωποι που πίστευαν στην κοινωνική δικαιοσύνη και τον Ουμανισμό!
Γι’ αυτό και στην κωμόπολή μας γεννήθηκε ο Συνεργατισμός το 1909, στις 22 Νοεμβρίου.
Ως Λευκονοικιάτες σεμνυνόμαστε για τους προγόνους μας που υπήρξαν οι σκαπανείς του Συνεργατισμού στο νησί μας. Τους μακαρίζουμε, γιατί το Λευκόνοικο στις πρώτες δεκαετίες του 20^ουαιώνα μεσουρανούσε στο στερέωμα της κυπριακής υπαίθρου. Εκεί γίνονταν παγκύπρια αγροτικά συνέδρια, εκεί γεννήθηκε η πρώτη ελληνική Συνεταιριστική Αγροτική Τράπεζα που απάλλαξε τους αγρότες από τον βραχνά της τοκογλυφίας, η «Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου». Οι δυο σκαπανείς ήταν ο δάσκαλος Μάρκος Χαραλάμπους και ο Ιωάννης Οικονομίδης, δικηγόρος, βουλευτής, Διευθυντής της Τράπεζας Κύπρου, που εισηγήθηκε τον νόμο περί Συνεργατικών Εταιρειών ο οποίος ψηφίστηκε από τη Βουλή το 1914.

 Άνθρωποι που διακρίνονταν για τη χαρά της ζωής, το γέλιο, την αγάπη για τη διασκέδαση.
Θερινό και χειμερινό σινεμά του Φυρίλλα, το θερινό κέντρο και σινεμά Πανόραμα, του Παναγιώτη Χαραλάμπους, το κέντρο-ζαχαροπλαστείο Ακρόπολις, το «Αγροτόσπιτο» του Πανίκκου Χατζηκακού.

Άνθρωποι φιλοπρόοδοι, της κοινωνικής προσφοράς, της ενασχόλησης με τα κοινά.
Ο Δήμος Λευκονοίκου ιδρύθηκε την 1^η Απριλίου του 1939. Πρώτος Δήμαρχος ο γιατρός Χρίστος Μιχαλόπουλος.
Οι γυναίκες του Λευκονοίκου διακρίνονταν για την εξυπνάδα, τον δυναμισμό, την πάστρα, την τιμή, τη νοικοκυροσύνη  και την αξιοσύνη τους.

«Όπου τζ’ αν πάω οι στράτες σου μπροστά μου,
τ’ άσπρα σου σπίθκια,
οι αυλάες σου ανοικτές.
Τζιαι οι καλές Λευκονοιτζιάτισσες
να παραβκαίνουν στο νοικοτζυρκόν
τζιαι στη φιλοξενίαν». Κ. Παρασκευά

Οι πιο πολλές γεύτηκαν από τα μέσα του περασμένου αιώνα, το αγαθό της μόρφωσης. Πολλές οι καθηγήτριες και οι δασκάλες από τον περασμένο αιώνα.

Οι Λευκονοικιάτισσες, επίσης, ήταν ξακουστές υφάντρες. Ύφαιναν τα πολύχρωμα λευκονοικιάτικα υφαντά τους, που ετοίμαζαν με γούστο και μεράκι.

«Τι χρώματα, σε αρμονία! Ήταν ένα θαύμα εκείνα τα χρώματα!
Το λευκό του Λευκόνοικου
Το κόκκινο της φωτιάς
Το μπλε του ουρανού του βαθυγάλανου
Το πράσινο της χλόης του Μεσαρίτικου κάμπου
Το κιτρινωπό του χρυσού σταριού
Και πολλά ξόμπλια. Πόσα ξόμπλια…» Κ. Παρασκευά.

Οι χρυσοχέρες νοικοκυρές του Λευκονοίκου, όπως και της γύρω περιοχής, ήταν αξεπέραστες στην κατασκευή κάθε λογής ζυμαρικών, με κορυφαία τα τουμάτσια, τα διπλοπουρέκκια, τις διπλοπισιήδες και την τσιπόπιτα. Επίσης, διακρίνονταν και στην παρασκευή των λουκουμιών του γάμου
Το Λευκόνοικο ήταν επίσης φημισμένο για το οφτόν που το έφτιαχναν με αρκετή μαεστρία, όπως και για το γιαούρτι.
Αναντίλεκτα, το Λευκόνοικο σεμνύνεται και για τον ποιητή της 9^ης  Ιουλίου 1821,  τον Βασίλη Μιχαηλίδη, τον Μητροπολίτη Κιτίου Κυπριανό, τον
Άρχοντα Πρωτοψάλτη Θεόδουλο Καλλίνικο κ.ά.

Καταληκτικά, το Λευκόνοικο είχε Δικαστήριο, Νοσοκομείο, Φαρμακεία, ιδιωτικά ιατρεία, Οδοντιατρείο, Αστυνομικό Σταθμό, Κτηνοτροφικό Σταθμό, Υγειονομικό Σταθμό, Κυβερνητικό Γραφείο Γεωπόνου, Φυτώριο, κοινοτικό νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Συλλόγους, αρτοποιεία, αλευρόμυλους, βιοτεχνία-εργοστάσιο κατασκευής αναψυκτικών, επιπλοποιεία, σταθμούς βενζίνης, πολλά εμπορικά καταστήματα, χρυσοχοείο,  μηχανουργεία, ελαιοτριβείο, ζαχαροπλαστεία, Δημοτικό Σφαγείο, εργοστάσιο έτοιμων ενδυμάτων, Ηλεκτροπαραγωγικό Σταθμό. Ανάμεσα στους εξαίρετους τεχνίτες ήταν και αυτοί που εφηύραν την πρώτη αλωνιστική στο νησί μας.

Τότε, το Λευκόνοικο μεσουρανούσε. Δημιουργούσε. Πρόκοβε. Έγραφε Ιστορία.
Σήμερα, τα παιδιά του Λευκονοίκου μεγαλώνουν μακριά του, στης προσφυγιάς τις στράτες. Είθε να δώσει ο Θεός να ζήσουν στη γη των προγόνων τους. Εμείς έχουμε χρέος να τους μάθουμε την Ιστορία μας και τον Πολιτισμό που κουβαλήσαμε μαζί μας. Για να τον μεταλαμπαδεύσουν στις επόμενες γενιές. Μέχρι την άγια ώρα της επιστροφής.

«Σε πήρε ο Τούρκος τζ’ αλυσώθης
μα’ γιω σε κουβαλώ μες στην καρκιάν μου»
Κούλα Παρασκευά

Ζήνα Λυσάνδρου Παναγίδη
Δήμαρχος Λευκονοίκου
(Λήφθηκαν στοιχεία από το έργο του π. Κυριάκου Ρήγα)

Ιστορικό
Είναι επώδυνη αλλά συνάμα και παρήγορη η αναψηλάφηση της ιστορίας ενός αγαπημένου τόπου ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται μετά από μια ασύλληπτη τραγωδία που οδήγησε στην κατάκτηση του
και στο βίαιο ξεριζωμό των ανθρώπων του.
Είναι επώδυνη, γιατί σαράντα χρόνια μετά η ελπίδα της επιστροφής ακολουθεί τη μοίρα των Λυσιωτών που τους τέλειωσαν τα χρόνια στην προσφυγιά και φύγανε παίρνοντας μαζί τους στο μνήμα ολοζώντανες τις μνήμες που λαχταρούσαν απεγνωσμένα τον τόπο τους έτοιμες για τη συνέχεια. Είναι επώδυνη ακόμα, γιατί αγώνες και θυσίες αιώνων, κόποι και μόχθοι γενεών άξιων, φιλόπονων, φιλότιμων, φιλήσυχων και προοδευτικών ανθρώπων, αγρυπνίες, προσευχές, ψαλμοί  και δεήσεις αγίων και οσίων, εξαίσιες μουσικές, στίχοι, χοροί, θέατρα και αθλήματα και άλλα πολλά ωραία και σημαντικά που ήταν αλληλένδετα με το χώρο και την κοινότητα των ανθρώπων του κινδυνεύουν να χαθούν για πάντα.
Είναι παρήγορη από την άλλη, γιατί στη μακραίωνη μας ιστορία σιδερόφρακτοι κατακτητές ήλθαν και απήλθαν, τραγωδίες και καταστροφές ήλθαν και παρήλθαν, δικαιώνοντας τον ποιητή για τη Ρωμιοσύνη.  Η πεποίθηση αυτή θα μας κρατήσει ζωντανούς στον αγώνα για δικαίωση και επιστροφή.

Ιστορία
Το Παραλίμνι είναι η μεγαλύτερη κοινότητα της πλούσιας πεδιάδας της Επαρχίας Αμμόχωστου και βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Κύπρου, σημείο από το οποίο μπορεί κανείς να απολαύσει την πρώτη ανατολή του ήλιου σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι ρίζες του χωριού είναι πολύ μακρινές. Από τα ελληνιστικά χρόνια ήταν κτισμένη στη περιοχή η αρχαία πόλη Λεύκολλα. Σήμερα δεν διατηρείται τίποτε από την πόλη αυτή. Τα βυζαντινά χρόνια το Παραλίμνι ήταν μικρότερος οικισμός ή μάλλον αποτελείτο από πολλούς μικρότερους αγροτικούς οικισμούς. Ο μεγαλύτερος απ’ αυτούς πρέπει να ήταν κτισμένος στην περιοχή ανάμεσα στο παλιό χωριό και το σημερινό Λύκειο, εκεί που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Αυτό είναι φανερό από τα απομεινάρια του οικισμού που είναι σκορπισμένα στα χωράφια της περιοχής με τη μορφή πολλών μικρών λιθαριών. Στην περιοχή, οι γεωργοί έτυχε πολλές φορές να ανακαλύψουν με το αλέτρι τους διάφορα άλλα αντικείμενα, που μαρτυρούν την ύπαρξη του οικισμού. Τα σημαντικότερα ευρήματα είναι διάφορα βυζαντινά νομίσματα.
Η περιοχή του οικισμού αυτού έχει πανοραμική θέα προς τη θάλασσα. Αυτό ίσως να είναι και η αιτία της εγκατάλειψης και της καταστροφής του. Τον 7^ο αιώνα άρχισαν στην Κύπρο οι αραβικές επιδρομές. Οι άραβες κουρσάροι ήταν ο φόβος και ο τρόμος των κατοίκων της Κύπρου. Οι κουρσάροι έφταναν με τα πλοία τους στα παράλια της Κύπρου και κούρσευαν τις κοινότητες που έβρισκαν στις παραλιακές περιοχές. Οι Κύπριοι τότε πήραν διάφορα μέτρα για να αμυνθούν. Σπουδαιότερο και ασφαλέστερο μέτρο ήταν η μετακίνηση του χωριού σε μέρος που είναι αθέατο από τη θάλασσα. Αυτή φαίνεται να είναι η αιτία που εγκαταλείφθηκε ο οικισμός στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου και οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στη θέση που είναι σήμερα το κεντρικό τμήμα του Δήμου Παραλιμνίου η οποία που είναι αθέατη από τη θάλασσα.
Στην περιοχή φαίνεται ότι υπήρχαν κι άλλοι μικροί αγροτικοί οικισμοί, που σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκαν ή ενώθηκαν και σχηματίστηκε το νεότερο χωριό, το Παραλίμνι. Ένδειξη για την υπόθεση αυτή, αποτελούν τα πολλά ξωκλήσια που βρίσκονται γύρω από το Παραλίμνι. Μερικά από τα ξωκλήσια βρίσκονται σήμερα μέσα στην κατοικημένη περιοχή του παλιού χωριού.
Αναφορικά με την προέλευση του ονόματος του Δήμου μας, το Παραλίμνι πήρε το όνομα του από μια εποχιακή λίμνη «Παρά τη λίμνη» η οποία συγκαταλέγεται στους προστατευόμενους βιότοπους του Δικτύου NATURA2000 και σχηματίζεται στα δυτικά της κοινότητας, μεταξύ Παραλιμνίου και Σωτήρας. Λόγω της θέσης του χωριού, υιοθετήθηκε το όνομα «Παρά τη λίμνη», το οποίο με τη χρήση τροποποιήθηκε και έγινε ουδέτερο και έτσι το χωριό ονομάστηκε Παραλίμνι. Το 1963, η περιοχή του χωριού ανακηρύχθηκε περιοχή Συμβουλίου Βελτιώσεως Παραλιμνίου, δηλαδή σε επιτροπή αυτοδιοίκησης των χωριών και το 1986, μετά από δημοψήφισμα το Παραλίμνι ανακηρύχθηκε σε Δήμο, με την ονομασία «ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ» και έκτοτε είναι ο μεγαλύτερος δήμος του ελεύθερου τμήματος της επαρχίας Αμμοχώστου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μάιο του 1986, έγιναν οι πρώτες εκλογές για ανάδειξη Δημάρχου και Δημοτικού Συμβουλίου, με πρώτο δήμαρχο τον κ. Νίκο Βλίττη.Σήμερα, έχει περίπου 15.000 κατοίκους και είναι χωρισμένο σε αστική και τουριστική ζώνη. Η τουριστική ζώνη αποτελείται από τον Πρωταρά ο οποίος είναι παραθαλάσσιο προάστιο του Παραλιμνίου με όμορφες αμμώδεις παραλίες, με καθαρά και καταγάλανα νερά και πολλά ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Το Παραλίμνι είναι μια πλούσια μικρή πόλη που αναπτύσσεται ραγδαία σ’ όλους τους τομείς της οικονομικής, της κοινωνικής και της πολιτιστικής ζωής.