Eco is logisch

Het klimaat geeft alarmsignalen: we overschrijden de draagkracht van de planeet. We moeten onze economie terug in handen nemen en inzetten op kwaliteit en hernieuwbaarheid. Van onderuit groeien tal van initiatieven die tonen dat het anders kan. Maar ook structurele veranderingen blijven nodig, met een internationale planning en bindende afspraken. Omdat zuurstof fijner ademt dan fijn stof.

Eco is logisch

Het klimaat is op drift en geeft ons alarmsignalen: we overschrijden de draagkracht van de planeet. Dat bedreigt de levenskwaliteit van iedereen, vandaag al. De druk op grondstoffen en energievoorraden wordt zo hoog dat mens en natuur afstevenen op een burn-out. We kunnen niet alles overlaten aan de markt, die wikt en beschikt in functie van winst op de korte termijn. Basisbehoeften als water, energie en mobiliteit zijn al te belangrijk en te grootschalig om af te stoten naar private bedrijven. We moeten de economie terug in handen nemen en inzetten op kwaliteit en hernieuwbaarheid. Dat is de omschakeling, de ‘transitie’ die nodig is: in de industrie, de voedingssector, het onderzoek, de bouw… Waarom blijft het beleid jaarlijks 3,5 miljard fiscaal voordeel geven aan vervuilende bedrijfswagens – evenveel als alle investeringen in trein, tram en bus samen? Van onderuit groeien tal van initiatieven die tonen dat het anders kan. Heel wat steden maken hun vervoer, hun woon- en energiebeleid duurzamer. Tegelijk blijven structurele veranderingen nodig, op basis van een internationale planning met heldere doelstellingen en bindende afspraken. Omdat zuurstof fijner ademt dan fijn stof. Er is wel een alternatief!

Elke dag nemen we meer van de aarde weg dan ze zelf aanmaakt: mineralen en fossiele brandstoffen, bodem en natuur. Dat zorgt voor een te snelle klimaatverandering, de uitroeiing van veel diersoorten en dalende reserves van eindige voorraden. Als een land financiële problemen heeft, kan de bank geld bijdrukken, maar bij een acuut gebrek aan bodem, zoet water of zuurstof kan de aarde niet zomaar ‘bijdrukken’. Ook in 2015 viel Earth Overschoot Day al op 13 augustus: toen was opgebruikt wat de aarde jaarlijks kan aanmaken.

Een grondige metamorfose van onze economie is nodig om in te zetten op kwaliteit en hernieuwbaarheid. Een duurzame samenleving vraagt geen kleine aanpassingen, maar een ware transitie. De rol van overheden is hierbij cruciaal.

Duurzame keuzes zijn vandaag de dag niet logisch, toegankelijk en betaalbaar voor iedereen. Waarom staan supermarkten vol schoonmaakproducten die schadelijk zijn voor het milieu en moet je als burger al een specialist ter zake zijn – en een goedgevulde portemonnee hebben – om de niet-schadelijke producten te vinden en te kunnen kopen? Dat geldt overigens ook voor duurzame voeding, duurzame kleding en zoveel andere producten. Waarom is het vaak onmogelijk toestellen nog te herstellen en worden we gestimuleerd om te consumeren in plaats van te consuminderen en anders te consumeren door herstel- en deelsystemen?

Een Klimaatsbeleidsplan, die naam waardig

De bescheiden Kyoto-verbintenissen om de CO2-uitstoot terug te dringen, zijn niet nagekomen. Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) moeten geïndustrialiseerde landen als België tegen 2020 minstens 30%, maar beter nog 45% minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990. Alleen zo kunnen we de opwarming van de aarde tot 2°C beperken. Tegen 2050 moeten onze emissies 95% lager liggen dan in 1990. De verbintenissen die België aanging, liggen daar ver onder.

Het Vlaamse Klimaatbeleidsplan 2013-2020 is nog poverder. Vlaanderen staat aan de top voor wetenschap en technologie maar het Vlaamse beleid sluit uit dat het zelfs de bescheiden Europese doelstelling kan halen. Daarom plant het de aankoop van buitenlandse ‘schone lucht’ (uitstootrechten) en schuift zo de vergroening van de economie en investeringen in hernieuwbare energie op de lange baan.

Het Vlaams Klimaatbeleidsplan beperkt de rol van het beleid tot het ‘creëren van de juiste stimulansen om te investeren in innovatie en het gebruik van koolstofarme technologieën, processen en systemen.’ Er komen alleen economische ‘stimulansen’. Het blijft allemaal vrijblijvend, zonder harde afspraken om jaarlijks de uitstoot te verlagen. Het beleid blijft rekenen op individuele inspanningen en op de blinde hand van de markt, maar die brengt geen oplossing. Om de doelstellingen van het IPCC te halen is een écht klimaatplan nodig, met een strikte timing en met duidelijke tussentijdse doelen.

Energiewende

Van onderuit groeien overal in Europa initiatieven op het vlak van energie die tonen dat het anders en duurzamer kan. De Deense hoofdstad Kopenhagen is de voorbije jaren vrijwel volledig overgeschakeld op stadsverwarming, met warmtenetwerken voor huisverwarming. In Duitsland bouwen stadsbedrijven aan een groene revolutie. Niet de multinationals – die wekken in Duitsland nauwelijks 6,5% van de groene energie op – maar openbare stadsbedrijven en lokale burgercoöperaties zijn de speerpunt van de Energiewende.

We wensen de transitie te maken, op grote schaal, naar groene warmte en duurzame stroomproductie. Daarom kunnen we onze energievoorziening niet zomaar overlaten aan buitenlandse multinationals. We wensen de kerncentrales effectief dicht, zoals voorzien in de wet op de kernuitstap. Technologisch kan de energiewende perfect, zeker als we op Europese schaal samenwerken. Ook in eigen land zijn de mogelijkheden veel groter dan de schamele 7% groene energieproductie van vandaag. De transitie is technisch mogelijk, en snel. Daar ligt de barrière niet.

Wij wensen de kerncentrales effectief dicht, zoals voorzien in de wet op de kernuitstap. ‘De regering is het slaafje van Electrabel,’ schrijven Greenpeace en de Bond Beter Leefmilieu bij het langer openhouden van Doel 1 en 2. Het plan om deze oude gedrochten langer open te houden is een Russische roulette.

In een eerste fase zullen energiezuinige gascentrales nodig zijn om het tekort aan groene stroom op te vangen. Het Planbureau ziet volop mogelijkheden om tegen 2050 volledig over te schakelen op duurzame energie. Als we voorbij de Vlaamse kerktorens durven kijken, doemen de contouren op van een duurzaam energiesysteem op de schaal van ons continent. Met zonnecentrales aan de Méditerranée, windparken in de Noordzee en de waterkrachtcentrales van Scandinavië en de Alpen als batterij. Als we samenwerken in één Europees energienet, kunnen we het redden.