Ludolph van Ceulen
en de berekening van het getal PI
Tentoonstelling in de Leidse Universiteitsbibliotheek van 4 - 18 juli 2000
Samengesteld door R.M.Th.E.Oomes
Inleiding
Om te herdenken dat 400 jaar geleden Ludolph van Ceulen,
samen met Simon Fransz. van Merwen, benoemd werd tot
'professor in de Nederduytsche Mathematycque' wordt door het
Algorithmic Number Theory Symposium, 2-7 juli 2000, op 5 juli
aandacht besteed aan Ludolph van Ceulen, de man die de
wetenschappelijke wereld van zijn tijd verbaasde door het getal
pi, de verhouding tussen de omtrek en de middellijn van een
cirkel, in 35 decimalen te berekenen. Opmerkelijk was de wijze
van publiceren: op zijn grafsteen in de Leidse Pieterskerk.
Hoewel deze grafsteen in de eerste helft van de negentiende eeuw
is verdwenen, ontvangen tot in onze tijd de VVV en het
gemeentearchief regelmatig vragen naar deze steen. Het stemt tot
voldoening, dat het Wiskundig Genootschap besloten heeft een
gedenkteken in de Pieterskerk aan te brengen met de tekst van
deze grafsteen.
Al met al voor de Universiteitsbibliotheek voldoende aanleiding
een kleine verzameling boeken tentoon te stellen over het werk
van Van Ceulen, zijn medestanders en tegenstrevers. Aan het
einde van de zestiende eeuw was het berekenen van pi immers
een strijdperk dat door menigeen betreden werd.
De zinspreuk van het Wiskundig Genootschap, opgericht in
1778, luidt: 'Een onvermoeide arbeid komt alles te boven'.
Hoewel aan het berekenen van decimalen van pi wiskundig
gezien geen einde kan komen, geldt de onvermoeide arbeid zeker
voor het werk van Van Ceulen.
Men verwachte in deze catalogus geen volledige behandeling van
het probleem. De boeken, als oude drukken, staan in het
centrum van de belangstelling. De tentoonstelling is beperkt tot
de periode rond Ludolph van Ceulen en eindigt met het werk
van Willebrord Snellius (1621), waarin voor de eerste maal pi in
35 decimalen in druk verscheen. Verdere ontwikkelingen, zoals
van Snellius zelf, van Philips Lansbergen (1616) en vooral
Christiaan Huygens (1654), die methoden ontwikkelden, die
sneller tot hetzelfde resultaat voeren, vallen buiten de opzet van
deze tentoonstelling.
De samensteller van deze catalogus bekent zich gaarne
schatplichtig aan D. Bierens de Haan , Bouwstoffen voor de
geschiedenis der wis- en natuurkundige wetenschappen in de
Nederlanden (in 1878 gebundeld, maar oorspronkelijk
gepubliceerd in de Verslagen en mededeelingen der Koninklijke
Akademie van Wetenschappen) en aan het artikel van Friedrich
Katscher, 'Einige Entdeckungen über die Geschichte der Zahl Pi
sowie Leben und Werk von Christoffer Dybvad und Ludolph
van Ceulen', dat als zevende Abhandlung (= p. [85]-132) in de
116de Band der Denkschriften van de Österreichische Akademie
der Wissenschaften, Mathematisch-Naturwissenschaftliche
Klasse in 1979 werd gepubliceerd.
|
Tentoonstellingen
