BEYAZÇAY HAVZA’SININ (HATAY) JEOMORFOMETRĠK ANALĠZLER ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Reşat GEÇEN1, İsmail ÖLMEZ2 1 Coğrafya Bölümü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Tayfur Sökmen Kampüsü, 31100, Türkiye. e-posta: rgecen@gmail.com 2 Coğrafya Bölümü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Tayfur Sökmen Kampüsü, 31100, Türkiye. e-posta: isml.olmez@gmail.com ÖZET Son yıllarda önemi artan morfometrik çalışmalar yani yüzeyin şekillenmesi ve etkili olan nedenlerin belirlenmesi, coğrafyanın bilim dallarından jeomorfolojinin içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu anlamda farklı araştırmacılar tarafından birçok morfometrik indis geliştirilmiş ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Hiç şüphesiz bu indisler sonucunda elde edilen sayılar tek başına bir anlam ifade etmez. Bu değerlerin yorumlanması gerekir. Bu çalışmada yaygın olarak kullanılan jeomorfometrik analizlerden; Akarsu Uzunluk Oranı (Rl), Drenaj Yoğunluğu (Dd), Akarsu Sıklığı (Fs), Havza Rölyefi (Bh), Engebelilik Değeri (Rn), Tekstür Oranı (Rt), Vadi Genişlik-Yükseklik Oranı (V), Hipsometrik Eğri, Hipsometrik İntegral (Hi) analizleri kullanılarak Beyazçay Havzası değerlendirilmektedir. Çalışmada 1/25000 ölçekli topoğrafya paftaları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamına aktarılarak Sayısal Yükseklik Modeli, Eğim, Bakı ve Kabartma katmanları üretilmiştir. Beyazçay Havzasında Litolojik birimlerde görülen farklılık drenaj yapısına yansımaktadır. Farklı litolojik birimler üzerinde gelişen drenaj ağı ile hesaplanan indis değerleri farklı sonuçlar vermektedir. Anahtar Kelimeler: CBS, Morfometrik İndisler, Beyazçay Havzası EVALUATION OF BEYAZÇAY BASIN (HATAY) BY GEOMORPHOMETRIC ANALYSIS ABSTRACT In recent years, a considerable increase in morphometric studies (i.e. surface features and their identified reasons) occupy an important place in geomorphology which is a dicipline of geography. For this reason, different researchers have improved a lot of morphometric indices and this indices are used commonly. Undoubtely, numbers obtained from indices does not mean singly. This values should be interpreted. In this study, the commonly used geomorphological analysis (River Length Ratio (Rl), Drainage Density (Dd) , Frequency of River (Fs), Basin Relief (Bh), Ruggedness Number (Rn), Texture Ratio (Rt), Valley’s Wideness vs Height Ratio (V), Hypsometric Curve (Hc), Hypsometric Integral(Hi)) are appliyed for evaluating the Beyazçay Basin. By transferring the 1/25000 scaled topography map sheets into Geographic Information System (GIS) ,Digital Elevation Model, slope, aspect and hillshade layers are produced. In Beyazçay Basin, the differences in Lithologic units affect drainage structure. Indices values which are calculated from drainage network from different Lithologic units gives different results. Key words: GIS, Morphometric Indices, Beyazçay Basin.  1.GĠRĠġ Morfometri kelime olarak bir yer şekline ait yükseklik, genişlik, uzunluk gibi şekilsel özelliklerin ölçülerek elde edilmesi gibi hususlarda bilgi sahibi olmamıza yardım eder(Hoşgören 2011). Herhangi bir alanın jeomorfolojik oluşum ve gelişim süreci ile aktif tektonizma arasındaki ilişkilerin çözümlenmesinde en sık kullanılan yöntemlerden birisi jeomorfometrik yaklaşımlardır (Erginal ve Cürebal, 2007; Özdemir ve Bayrakdar, 2007; Özşahin, 2010). Bu yaklaşımlar sayesinde aktif tektoniğin etkisi hakkında bilgi kazanımının sağlanmasının yanında topografyaya dair yapılan ölçümler sayesinde daha somut ve sağlıklı sonuçlar elde edilmektedir (Bull, 1977; Keller ve Pinter, 2002; Zovoili vd., 2004). 1.1.BEYAZÇAY HAVZASI’NIN YERĠ VE SINIRLARI Beyazçay havzası Türkiye’nin en güneyinde yer alan Hatay ili içerisindeki Kuseyr platosunun kuzeydoğu kesiminde yer alır(Şekil 1). Asi nehrinin su topladığı havzalardan olan Beyazçay Havzası 234 km²lik bir alana sahiptir. Yükselti değerleri genel olarak güneybatıdan kuzeye doğru yani havzanın son bulduğu asi nehri ile birleştiği noktaya doğru azalır. En yüksek noktası havzanın güneybatısında bulunan 835 m yükseltisi ile Şenköy’ün bulunduğu yerdedir. En alçak noktası ise havzanın kuzeyinde bulunan 110 m ile Demirköprü de yer alır. Ortalama yükseltisi 410 m’dir. ġekil 1: Beyazçay Havzası Lokasyon Haritası Beyazçay havzası asi nehri ile denize dökülmeden 54 km içeride birleşir ve havzanın taşıdığı malzemeler Asi nehri ile Samandağ deltasına ulaşır. Havza jeolojik jeomorfolojik özellikleri bakımından birçok farklılığı içerisinde barındırdığından jeomorfometrik analizleri de farklılık göstermektedir.  1.2.AMAÇ VE YÖNTEM Bu çalışmanın amacı Beyazçay havzasının jeomorfolojik ve litolojik farklılığını incelemek ve coğrafi bir değerlendirme ile topografyanın bu günkü görünümünü kazanmasında etkili olan akarsu ve kollarının evrimini çeşitli indisler vasıtasıyla açıklamaktır. İnceleme alanı olan Beyazçay havzasında birçok morfometrik indis hesaplanmış ve indislerden elde edilen sonuçlar ışığında Beyazçay havzasının jeomorfometrik özellikleri değerlendirilmiştir. Bu kapsam çerçevesinde, çalışmamızda; Akarsu Uzunluk Oranı (RL), Drenaj Yoğunluğu (Dd), Akarsu Sıklığı (FS), Havza Rölyefi (Bh), Engebelilik Değeri (Rn), Tekstür Oranı (Rt), Vadi Genişlik-Yükseklik Oranı (V), Hipsometrik eğri, Hipsometrik integral (Hi) gibi indisler kullanılarak Beyazçay havzası jeomorfometrik özellikleri yorumlanmıştır. 1.3.BEYAZÇAY HAVZASININ GENEL COĞRAFĠ ÖZELLĠKLERĠ Beyazçay havzası jeolojik olarak Nurzeytin, Sofular, Balyatağı, Okçular, Kışlak, Tepehan formasyonlarını bünyesinde barındırır. Konglomera, kumtaşı, kireçtaşı gibi litolojik unsurlar havzada yaygındır(Şekil 2). Ayrıca birçok alanda parçalı olarak dağılış gösteren alüvyallere de rastlanır. Bölgede yoğun olarak bulunun kumtaşı üzerinde drenaj gelişim göstermektedir. Beyazçay havzası jeolojik olarak incelendiğinde mezozoik ve senozoik yaşlı kayaçlar geniş yer kaplar havzanın kuzey ve doğu kesimli kısımlarında ise daha çok tortoniyen yaşlı kumtaşları hâkimiyet gösterir. Ayrıca bölgenin eğiminin fazla olduğu yerlerde heyelan olaylarına bağlı olarak oluşmuş kuvaterner yaşlı alüvyal depolara da rastlamak mümkündür. ġekil 2: Beyazçay Havzası Litoloji Haritası  Beyazçay havzasında bölge için önemli yerleşim merkezleri olan Demirköprü, Şenköy, Hanyol, Yarseli, Hacıpaşa, Yunushan, Babatorun gibi bir çok köyün toprağı bulunmakla beraber 45 köy toprağının bulunduğu bir havzadır. Bölge için önemli olan tarımda sulama ve içme suyu olarak da kullanım özelliğine sahip yerel halkın balıkçılıkta da faydalandığı bir baraj olan Yarseli barajı bulunmaktadır. Havzanın bulunduğu alanda temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Yıllık sıcaklık ortalamalarının 15-18°C arasında olduğu Beyazçay havzası, yıllık ortalama yağış miktarlarının ise 800-1.100 mm arasında değiştiği görülür. Aynı zamanda ortalama aylık sıcaklıkların ocaktan temmuz ve ağustosa kadar düzenli bir şekilde arttığı, bu aylardan sonra yine düzenli olarak ocak ayına kadar azaldığı dikkat çekmektedir (Korkmaz, H., Fakı G. 2009). Beyazçay havzasının eğim değerleri 5 - 15 derece arasında yoğunlaşmaktadır.. Havza plato üzerinde yer aldığından eğimin 25 derecenin üzerine çıktığı alanlar toplam alanın %6’sı kadardır(Şekil3). ġekil 3: Beyazçay Havzası Eğim Haritası Beyazçay havzasının bakı değerlerine bakıldığında toplam alanın % 31’i doğuya sonra sırasıyla kuzey %24, batı %21, güney %17 yönlerine bakmaktadır. Düz alanlar ise toplam alan içinde % 6 lık bir paya sahiptir (Şekil 4). Havza alanında jeomorfolojik olarak çeşitli yükselti seviyelerinde farklı yerşekli birimleri(jenarasyonları) bulunmaktadır. Bu yüzeyler yörede Özşahin (2014a; 2014b) tarafından yapılmış çalışmalar göz önünde bulundurularak Erol (1983) sistemine göre dört grup altında incelenmiştir. İnceleme alanında 650-800 m yükselti basamakları arasındaki yüzeyler Üst Miyosen (DII) aşınım yüzeylerine, 150-500 m yükselti basamakları arasındaki yüzeyler Pliyosen (DIII) aşınım/birikim yüzeylerine karşılık gelmektedir (Özşahin, 2014a; 2014b). Bu yüzeylerin kendi içinde ve arasında parçalı bir yapı göstermesi ve farklı yükseltilerde yer alması, hem aşınım hem de tektonik veya östatik olarak gerçekleşen yükselmelerden kaynaklanmaktadır. ġekil 4: Beyazçay Havzası Bakı Haritası 2.JEOMORFOMETRĠK ANALĠZLERĠ Beyazçay havzası üzerinde 9 tane morfometrik indis uygulanmıştır. Bu indisler Akarsu Uzunluk Oranı (RL), Drenaj Yoğunluğu (Dd), Akarsu Sıklığı (FS), Havza Rölyefi (Bh), Engebelilik Değeri (Rn), Tekstür Oranı (Rt), Vadi Genişlik-Yükseklik Oranı (V), Hipsometrik Eğri, Hipsometrik İntegral (Hi) indisleridir. 2.1.Akarsu Uzunluk Oranı (RL) Strahler yöntemine bağlı olarak belirli bir dizinin toplam uzunluğunun bir sonraki dizinin toplam uzunluğuna oranıdır(Patton, 1988). (LU: Dizin Toplam Uzunluğu, LU+1: Bir Sonraki Dizinin Toplam Uzunluğu) Akarsu uzunluk oranı ile havzanın drenaj ağının uzunluğuna bakılarak suyun havzada tutulma oranları ile ilgili bilgi verir. Strahler yöntemine göre oluşturulmuş dizinlerin toplam uzunluğunun bir sonra gelen dizinlerle oranına denir. Beyazçay havzasının uzunluk oranı ortalama 1,95 olarak bulunmuştur (Tablo 1). Tablo 1: Beyazçay Havzası Akarsu Uzunluk Oranı (RL) Değerleri. Dizin Toplam uzunluk(m) Akarsu Uzunluk Oranı (RL) 1 239529 3,236747 2 74003 1,598337 3 46300 1,708992 4 27092 1,262854 5 21453 - Ortalama 1,951732  Havzanın kaynak kısmı olarak nitelendirilen 1. Dizinin 2. Diziye oranı diziler arası değerlendirmede en yüksek değeri oluşturur. Eğim özellikleri düşünüldüğünde 1. Dizilerin olduğu yerlerde drenajın daha hızlı gerçekleştiğini diğer dizilerde ise bu hızın azaldığını gösterir (Şekil 5). Ortalama eğim değerinin yüksek olması da havzadaki drenajın hızlı bir şekilde gerçekleştiğini havzanın dairesel bir havza kategorisi içerisinde yer aldığının göstergesidir. ġekil 5: Beyazçay Havzası Dizin Haritası (Strahler Yöntemi) 2.2.Drenaj Yoğunluğu (Dd) (Lu: Akarsu uzunluğu, A: Havza alanı) Horton tarafından üretilmiştir. Havzadaki toplam drenaj uzunluğunun havza alanına bölünmesi ile bulunur. Drenaj yoğunluğu değeri, havzaların akarsular tarafından parçalanma derecesini verir (Verstappen, 1983; Macka, 2001; Özdemir, 2011). Dolayısıyla parçalanmada önemli bir etkiye sahip olan jeolojik, morfolojik, klimatik ve bitki örtüsü özellikleri hakkında bilgi vermesi açısından da önemlidir. Buna bağlı olarak, düşük drenaj yoğunluğu değerine sahip havzalar yüzeysel suların yeraltına sızdığı ve yeraltı akımlarını oluşturduğu, buna karşın yüksek drenaj yoğunluğu değerine sahip havzalar yüzeysel akışlarla aşındırmanın ve parçalanmanın hakim olduğu bir özellik gösterir (Patton, 1988). Bir akarsu ağının hidrolojik tepkisi direkt olarak havzanın drenaj yoğunluğuyla ilişkilidir. Çünkü drenaj yoğunluğunun arttığı yerde yamaç eğimleri artarken yüzeysel akış uzunluğu azalmaktadır (Schumm, 1956). Düşük drenaj yoğunluğu arazinin iyi bir bitki örtüsüne sahip olduğunu ve yağışın önemli bir kısmının yüzeysel akışa geçmeden bitkiler tarafından tutulduğunu göstermektedir (Strahler, 1964; Sarangi ve diğ., 2003). Genel bir kural olarak, jeoloji ve eğim değerlerinin aynı olduğu alanlar, nemli bölgelerde yoğun bitki örtüsüne bağlı olarak infiltrasyonla su kaybı fazla olup Dd değeri azalırken, daha kurak bölgelerde ise bu durumun tam tersi meydana gelmekte ve Dd değeri artış göstermektedir (Özdemir, 2011). Beyazçay havzasında drenaj yoğunluğu 1,74 olarak hesaplanmış olup (Tablo 2) bu değer Beyazçay havzasındaki drenajın son derece zayıf olduğunu, litolojinin geçirimli bir yapıda olduğunu ve yüksek bir sızma olayının gerçekleştiğini göstermektedir. Tablo 2: Beyazçay Havzası Drenaj Yoğunluğu(Dd) Değerleri. Havza adı Akarsu uzunluğu (km) Havza alanı (km2) Drenaj Yoğunluğu (Dd) Beyazçay 408,377 234 1,74 Beyazçay havzasında yüzeysel akışa bağlı olarak görülen drenajın son derece zayıf olduğu sediment birikim yönünden uzun bir zaman gerektiği görülmektedir. Litoloji bakımından değerlendirildiğinde kimyasal tortul kayaçların fazla olması ve geçirgen bir arazi yapısına sahip olması bu durumun sebeplerindendir. 2.3.Akarsu Sıklığı (Fs) (N: Toplam dizin sayısı, A: Havza alanı) Havza içindeki toplam akarsu dizin sayısının havzanın alanına bölünmesi ile bulunur. Bu değer genellikle drenaj yoğunluğu ile doğru orantılıdır. Bölgenin geçirimliliği jeolojisi jeomorfolojisi hakkında fikir verir. Akarsu sıklığı üzerinde iklim, zeminin litolojik özellikleri, jeomorfolojik özellikler, bitki örtüsü, süre ve insan gibi çeşitli etmenlerin rolleri vardır (Hoşgören, 2001). Akarsu sıklığı iklim ile ilişkilendirildiğinde, ortalama aynı eğim değerine sahip bölgelerden yarı kurak bölgelerde sıklık fazla, kurak bölgelerde çok az ve nemli bölgelerde orta derecededir (Peltier, 1962). Havzalardaki yüksek Akarsu Sıklığı (FS) değerleri, geçirgen olmayan zemin özellikleri, seyrek bitki örtüsü ve yüksek relief özelliklerini gösterirken, düşük Fs değerleri ise geçirgen olan jeolojik özellikleri ve alçak relief özelliklerini ortaya koymaktadır (Reddy ve diğ., 2004). Beyazçay havzası akarsu sıklığı hesaplandığında 1,69 olarak bulunmuştur (Tablo 3). Beyazçay havzasının akarsu sıklığına göre geçirimliliği fazla olan litolojik ve jeolojik birimlerin olduğunu gösterir. Düşük akarsu sıklığı, yüzeysel akışın az ve drenaj ağının seyrek olmasının bir sonucudur. Beyazçay havzası gerek litolojik gerek jeolojik özellikleri ile örtüşen bir akarsu sıklığına sahiptir. Drenaj yoğunluğu (Dd) ile paralel sonuçlar elde edilmiştir. İklim ile ilişkisi incelendiğinde ise yarı kurak iklim bölgelerinde görülmesi beklenen bir sıklık değerine sahiptir. Tablo 3: Beyazçay Havzası Akarsu Sıklığı (FS) değerleri. Havza adı Toplam dizin sayısı (N) Havza alanı (A) Akarsu Sıklığı (FS) Beyazçay 397 234 1,69 2.4.Havza Rölyefi (Bh) (Hmak. : Havzanın En Yüksek Noktası, Hmin. : Havzanın En Alçak Noktası) Havzanın en yüksek noktası ile en alçak noktası arasındaki farkı belirtir. Havza rölyefi yüksek olan havzalarda genellikle su hızlı bir drenaj gösterir. Bu özellikte havzanın aşındırma gücünden hidroelektrik enerji potansiyeline kadar birçok konuda fikir verir.  Beyazçay havzasının rölyef değeri 725m olarak bulunmuştur(Tablo 4). Beyazçay havzasının havza rölyefine göre drenaj hızı yüksektir. Aşındırma faaliyeti fazlaca görülür. Ayrıca havza yükselti farkının fazla olması bu havzanın genç bir yapıda olduğunun göstergesidir. Tablo 4: Beyazçay Havzasının Havza Rölyefi (Bh) Değerleri. Havza Adı En Yüksek Noktası (Hmak.) En Alçak Noktası (Hmin.) Havza Rölyefi (Bh) Beyazçay 835 m 110 m 725 m 2.5.Engebelilik Değeri (Rn) (Bh: Havza Rölyefi, Dd: Drenaj Yoğunluğu) Engebelilik değeri, relief ve yarılmanın etkisinde oluşmaktadır. Yüksek oranda yarılmış havzalar, alçak relief özelliklerini gösterirken, daha az yarılmış engebeli olan havzalar ise yüksek relief özelliği göstermektedir. Drenaj havzasının engebelilik değeri arttıkça, havzalardaki erozyon faaliyetleri ve pik akımlarda artış meydana gelmektedir (Melton, 1957; Özdemir, 2011). Ayrıca, yüksek engebelilik değerine sahip havzalar, yüksek sel potansiyeline sahip alanlardır (Baker ve diğ, 1988; Ritter ve diğ., 2002). Beyazçay havzasının engebelilik değeri 1,26 olarak hesaplanmıştır (Tablo 5). Bu değer Beyazçay havzasının erozyona müsait bir yapıda olmasının yanında yarılmanın da fazla olduğunu gösterir. Ayrıca havzada yağış rejiminin yüksek olduğu dönemlerde sel rejimli bir drenajın da oluşması beklenir. Tablo 5: Beyazçay Havzasının Engebelilik Değeri (Rn) Değerleri. Havza Adı Havza Rölyefi (Bh) Drenaj Yoğunluğu (Dd) Engebelilik Değeri (Rn) Beyazçay 0,725 1,74 1,26 2.6.Tekstür Oranı (Rt) ( N1: Birinci dizin toplam akarsuların sayısı, P: Havza çevresi) Tekstür Oranı (Rt), Strahler yöntemine göre oluşturulan 1. Dizilerin, havzanın çevre uzunluğuna bölünmesi ile bulunur. Tekstür oranı değeri havzalardaki jeolojik özelliklere, yüzeyin geçirimliliğine, havzanın bakı durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Değerin yüksek çıkması, ana akarsu koluna su gönderen 1. düzeydeki kolların fazla olduğunu, az çıkması ise bu kolların az olduğunu gösterir (Özdemir, 2011). Beyazçay havzası tekstür oranı 3,86 olarak bulunmuştur(Tablo 6). Tablo 6: Beyazçay Havzasının Tekstür Oranı (Rt) Değerleri. Birinci Dizin Toplam Havza Adı Havza Çevresi (P) Tekstür Oranı (Rt) Akarsuların Sayısı (N1) Beyazçay 302 78,14 3,86 Bu değer ana kola su gönderen 1. dizilerin az olduğunu gösterir. Beyazçay havzasının engebelilik değerinde de ortaya koyulduğu gibi yarılmanın fazla olması havza oranı ile 1. dizilerin oranı arasındaki ilişki ele alındığında da bu sonuçların benzer olduğu görülür. Havza rölyefi ile de benzer sonuçlar ortaya koyar.  2.7.Vadi GeniĢlik-Yükseklik Oranı (V) *( ) ( )+ (Vfw: Vadi tabanı genişliği (m), Erd: Sağ yamaç yükseltisi (m), Esc: Vadi tabanı yükseltisi (m), Eld: Sol yamaç yükseltisi (m)). Tektoniğin yamaç profili üzerindeki etkisinin anlaşılmasına yönelik bir diğer indis ise vadi genişliği-vadi yüksekliği oranıdır (Erginal ve Cürebal, 2007: 2008). Vadi tabanı genişliğinin (m) sağ yamacın vadi tabanından yüksekliği ile sol yamacın vadi tabanından yüksekliğinin toplam değerine bölünmesi sonunda elde edilen değerin yarısına eşittir. Vadi tabanı genişliği – yükseklik oranına bakılarak elde edilen değerlerin 1 in altında çıktığı takdirde bölgede genç tektonizmanın etkili olduğu Tsodoulos vd., 2008; Özkaymak, 2012 tarafından desteklenmektedir. Vadi genişlik ve yükseklik oranı Beyazçay havzasında alınan 9 kesit üzerinden değerlendirilmiştir (Tablo 7). Beyazçay havzası Vadi Genişlik ve Yükseklik Oranı ortalama 0,35 olarak bulunmuştur. Bu değer Beyazçay havzasın da genç tektonizmanın etkili olduğunu gösterir. Tablo 7: Beyazçay Havzasının Vadi Genişlik-Yükseklik Oranı (V) Değerleri. Sağ Yamaç Sol Yamaç Vadi Tabanı Vadi Tabanı Vadi Yükseklik Kesit Metre Yüksekliği Yüksekliği GeniĢliği Yüksekliği Oranı 1 2551 215 217 412 117 1,04040404 2 2885 267 307 291 126 0,451863354 3 2784 252 227 209 147 0,564864865 4 1381 225 318 61 168 0,147342995 5 1497 328 257 3 193 0,007537688 6 727 318 301 98 248 0,398373984 7 852 357 372 72 268 0,186528497 8 1631 556 468 127 378 0,236940299 9 835 602 522 111 402 0,1734375 Ortalama 0,356365914 Ağız kısmına yakın yerde eğimin iyice azalmasının sonucunda vadi genişlik ve yükseklik oranı 1’in üzerinde çıkmıştır. Kaynak kısmına doğru bu değer azalmıştır(Şekil6). ġekil 6: Beyazçay Havzasından Alınmış Kesitler  2.8.Hipsometrik Eğri (X: Rölatif Alan, Y: Rölatif Yükseklik) Hipsometrik eğri bir bölgenin yükseklik dağılımını gösterir. Hipsometrik eğrisi hesaplanmış olan Beyazçay havzası hipsometrik eğri grafiğine göre olgun bir havza özelliği göstermektedir (Şekil 7). 1 0.8 Rölatif Yükseklik (h/H) 0.6 0.4 0.2 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 Rölatif Alan (a/A) ġekil 7: Beyazçay Havzası Hipsometrik Eğri Grafiği Konveks ve konkav eğrilerin varlığı havzada erozyonal faaliyetlerin görüldüğünü havzada aşındırmanın fazla olduğunu, dar ve derin vadilerin geliştiğini gösterir. 2.9.Hipsometrik Ġntegral (Hi) (Ha: Ortalama Yükselti, Hmin.: Minimum Yükselti, Hmax.: Maksimum Yükselti.) Hipsometrik eğri altında kalan toplam alandır ve çalışılan drenaj havzası için hipsometrik eğriyi karakterize etmenin en basit yoludur (Keller ve Pinter, 2002). İntegrali hesaplamada havzanın maksimum, minimum ve ortalama yükseklik değerleri kullanılır (Pike vd., 1971; Mayer, 1990). Bir havzada % 40’ın altındaki integral değeri havzanın yaşlı, % 40 – 60 olduğu değerler havzanın olgun ve % 60’ın üzerindeki değerler ise o havzanın genç olduğunu ifade eder. Beyazçay havzasının hipsometrik integral değeri 0,41 olarak bulunmuştur. Beyazçay havzasının hipsometrik integrali % 41 çıktığı için olgun havza katagorisinde değerlendirilir. Fakat Karataş (2014a, s:147) hipsometrik integral değerinin morfotektonik açıdan çok fazla deformasyona maruz kalan bölgeler için yanıltıcı sonuçlar verebileceği de belirtmektedir. 3. SONUÇ Havzanın üst kesimlerinde drenaj hızı fazlayken aşağı kesimlerde bu hız azalmıştır. Beyazçay havzasında havzasındaki drenajın son derece zayıftır. Geçirimli bir litolojiye sahiptir. Yüzeysel akışın düşük sızmanın yüksek olduğu saptanmıştır. Beyazçay havzasında akarsu sıklığı ve drenaj yoğunluğunun düşük olduğu tespit edilmiştir. Uygulanan indis değerleri birlikte dikkate alınıldığında Beyazçay havzasının gençlik evresini tamamlayıp olgunluk döneminin son aşamasındayken tektonizmanın etkisiyle havzada tekrar gençleşmenin meydana geldiği düşünülmektedir.  KAYNAKÇA Baker, V. R., Kochel, R. C. ve Paton, P. C., 1988, Flood Geomorphology, John Wiley & Sons, USA. Bull, W. B., Mcfadden, L. D. (1977). ―Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. Geomorphology in Arid Regions‖, Proceedings of the Eight Annual Geomorphology Symposium (Ed. D. O. Doehring), p.: 115-138, State University of New York at Binghamton, Binghamton, NY. Cürebal, İ., Erginal, A. E., 2007. ―Mıhlı Çayı Havzası’ nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfik İndislerle Analizi‖. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (www.esosder.com) 19: 126-135. Erginal, A.E., Cürebal, İ., 2007. ―Soldere Havzasının Jeomorfolojik Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım: Jeomorfik İndisler ile Bir Uygulama‖. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi 17: 203-210. Horton, R. E., 1932, Drainage basin characteristics. Trans. Am. Geophys. Union, 13, 350- 361. Horton, R. E., 1945, Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphology. Bull Geol Soc Am 56:275- 370. Hoşgören, M. Y., 2001, Hidrograya'nın Ana Çizgileri I: Yeraltısuları Kaynaklar Akarsular, 4. Baskı, Çantay Kitabevi, İstanbul. Karataş, A. ve Ekinci, D., 2013, Interpretation of the Morphological Characteristics of Şehir Creek Basin (İspir) Regarding Fluvial Geomorphology and Regional Tectonics, 3rd International Geography Symposium, GEOMED 2013, 10-13 June 2013, Antalya, Turkey. Keller, E.A., And Pınter, N. 2002. Active Tectonics (2nd edition), Upper Saddle River.New Jersey, Prentice Hall, 362 p. Korkmaz, Hüseyin ve Fakı, Gökhan (2009). ―Kuseyr Platosu’nun İklim Özellikleri‖, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 6, S. 12, S. 324- 350 Macka, Z., 2001. Determination of Texture of Topography from Large Scale Contour Maps, Geografski vestnik, 73-2, p. 53-62. Mayer, L., 1990, Introduction to Quantitative Geomorphology: An Exercise Manual, Englewood Cliffs, NJ: Prenctice Hall. Melton, M. A., 1957, An analysis of the relation among elements of climate, surface properties and geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York. Özdemir, H., 2011, Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Ed: Deniz Ekinci), İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6, Sayfa: 507‐526, İstanbul. Özdemir, H., Bayrakdar, C. (2007). ―16 Kasım 2007 Tuzla Deresi Taşkınının Nedenleri Üzerine Bir Araştırma (Silivri-İstanbul).‖ Türk Coğrafya Dergisi, S. 49: 123-140. Özkaymak, Ç., Sözbilir, H. (2012). ―Tectonic geomorphology of the Spildağı High Ranges, western Anatolia.‖ Geomorphology, V. 173-174: 128-140. Özşahin, E. (2010). ―Komşu Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi: Sarıköy ve Kocakıran Dereleri Üzerine Temel Bir Çalışma (Gönen Havzası, Güney Marmara).‖ Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, S. 1: 139-154. Özşahin, E. 2014a. Kuseyr Platosu’nun (Hatay) Doğal Ortam Özellikleri ve İnsan. Akademi Titiz Yayınları, İstanbul. Özşahin, E., 2014b. Kuseyr Platosu’nun (Hatay) Jeomorfolojik Özellikleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, s.: 83-109. Patton, P.C ., 1988, Drainage basinmorphometry and floods. In: Baker VR, KochelRC, Patton PC (eds) Flood geomorphology.Wiley, USA, pp 51–65. Peltier, L.C., 1962, Area Sampling for Terrain Analysis. Prof. Geogr. Vol. 14, pp. 2428. Pike, R.J., and Wilson, S.E., 1971,―Elevation-relief Ratio, Hypsometric Integral and Geomorphic Area-altitude Analysis‖, Geological Society of America Bulletin, 82; 1079-1083. Reddy, G.P.O., Maji, A.K., Gajbhiye, K.S., 2004, Drainage morphometry and its influence on landform characteristics in basaltic terrain, central India—a remote sensing and GIS approach. Int J Appl Observ Geoinf 6:1–16. Ritter, D. F., Kochel, R. C., Miller, J.R., 2002, Process Geomorphology. Fourth Edition, McGraw-Hill. Sarangi, A., Madramootoo, C. A. ve Enright, P. 2003. Development of UserInterface in ArcGIS for Watershed Geomorphology, CSAE (The Canada Society for Engineering in Agricultural, Food and Biological Systems) Paper No.03-120. Strahler, A. N., 1957, Quantitative analysis of watershed geomorphology. Trans Am Geophys Union 38:913-920. Strahler, A. N., 1964. Handbook of Applied Hydrology, Section 4-II Geology, part II. Quantitative Geomorphology of Drainage Basins and Channel Networks, (Editor V.T. CHOW) Mc Graw-Hill Company, NY. Tsodoulos, I. M., Koukouvelas I. K., Pavlıdes S. (2008). ―Tectonic geomorphology of the easternmost extension of the Gulf of Corinth (Beotia, Central Greece).‖ Tectonophysics, V. 453: 211–232. Verstappen, H.Th., 1983, Applied Geomorphology, ITC, Enschede, the Netherlands. Zovoılı, E., Konstantınıdı, E., Koukouvelas, I. K. (2004). ―Tectonic Geomorphology of Escarpments: The Cases of Kompotades and Nea Anchialos Faults.‖ Bulletin of the Geological Society of Greece, Volume: XXXVI, April 2004, pp.: 1716-1725, Proceedings of the 10th International Congress, Thessaloniki.