Vijf vragenDaniël Buter

Daniël Buter (19) belandde in de gevangenis na aanvraag paspoort: hoe kan dit?

De 19-jarige Amsterdammer Daniël Buter vroeg een paspoort aan voor zijn studie en belandde vervolgens in een Rotterdamse gevangenis. Hij is illegaal, zo kreeg hij te horen. Uitzetting naar de Dominicaanse Republiek dreigt. Vijf vragen over deze opmerkelijke kwestie.

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft ‘met afschuw’ gelezen over de zaak en zegt de mogelijkheden te onderzoeken om uitzetting van Daniël Buter te voorkomen. Beeld ANP

1. Waarom is Daniël Buter illegaal?

Als peuter werd Buter door zijn ouders, beiden van Dominicaanse komaf, achtergelaten in zijn geboortestad Amsterdam. Hij groeide daar op bij zijn grootouders. Zijn oma kwam uit de Dominicaanse Republiek, maar heeft net als zijn opa de Nederlandse nationaliteit. Toen Buters moeder besloot haar Nederlandse nationaliteit op te geven, verloor hij ook de zijne, zegt zijn raadsvrouw Maroua Bensaleh tegen de NOS. Buter stond namelijk ingeschreven op het paspoort van zijn moeder. De oma van Buter was niet op de hoogte van de mogelijkheid om voogdij aan te vragen. In plaats daarvan schreef ze Buter, op aanraden van de gemeente,  in op een basisschool  en later een middelbare school met een kopietje van het vervallen paspoort.

In 2016 volgde een mislukte poging tot gezinshereniging, aangevraagd door de vader van Buter, die inmiddels een nieuw gezin had gesticht in België. Dat Buter al die tijd ongedocumenteerd door het leven ging, werd pas een probleem toen hij na de havo een paspoort nodig had om zich in te schrijven voor een vervolgstudie ict. De gemeenteambtenaar merkte op dat Buter geen Nederlandse identiteit had en deed melding bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Die riep hem op voor een gesprek, maar op aanraden van zijn advocaat kwam Buter niet opdagen. De politie bracht hem vervolgens naar een gevangenis in Rotterdam, waar hij sinds twee weken verblijft.

2. Is het gebruikelijk om iemand in zo’n situatie in detentie te plaatsen?

‘Op een moment dat iemand geen recht heeft om in Nederland te verblijven en niet uit zichzelf vertrekt, kan hij ter voorbereiding van zijn uitzetting in vreemdelingendetentie worden geplaatst’, zegt Martijn Stronks, gespecialiseerd in migratierecht (Vrije Universiteit). ‘Dat duurt in principe maximaal zes maanden, maar kan worden verlengd tot 18 maanden als de vreemdeling niet meewerkt of zijn reisdocumenten niet beschikbaar zijn.’ In die periode wordt onder meer gekeken of de ambassade van het aangemerkte ‘thuisland’, in dit geval de Dominicaanse Republiek, bereid is de persoon als onderdaan op te nemen. Omdat Daniël Buter meerderjarig is, maakt hij geen aanspraak op regelingen die voor minderjarigen gelden op het gebied van detentie.

3. Hoe uitzonderlijk is het verhaal van Daniël Buter?

In Nederland leeft een aanzienlijke groep ongedocumenteerde jongeren. Hoeveel dit er zijn, is onbekend. Registratie ontbreekt. Hun uitgangssituatie is vaak wel anders dan die van Buter: ze zijn ongedocumenteerd omdat hun ouders niet over de juiste documenten beschikken, bijvoorbeeld omdat ze zijn uitgeprocedeerd. Voor alle ongedocumenteerde kinderen geldt dat ze tot hun 18de levensjaar gewoon naar school kunnen. Ook een vervolgstudie is mogelijk, mits de persoon zich heeft ingeschreven vóór zijn 18de. Daarna vervalt het recht op onderwijs. Een geldig diploma zullen deze jongeren nooit krijgen. Ze hebben immers geen identiteitsbewijs. Legaal werken is om die reden ook geen optie.

4. Kan de rechter niets doen?

Voor ongedocumenteerde jongeren biedt het rechtssysteem weinig soelaas. De rechter is meestal niet gevoelig voor het argument dat jongeren geen slachtoffer mogen worden voor de keuzes of fouten die hun ouders hebben gemaakt. ‘Als je een kind een verblijfsvergunning geeft, mogen diens ouders op grond van gezinshereniging met hun kind vaak ook blijven ’, zegt Martijn Stronks. ‘Dit wordt door overheden tegenwoordig gezien als een vrijbrief om de migratieregels te omzeilen.’ Het argument dat een jongere recht heeft op een privéleven (artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens), of zo sterk is geworteld in Nederland dat uitzetting onredelijk zou zijn, is hieraan vaak ondergeschikt. 

5. Hoe ziet het eruit voor Daniël Buter?

Een rechter oordeelt in februari of Buter moet worden uitgezet naar de Dominicaanse Republiek. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft ‘met afschuw’ gelezen over deze zaak en zegt de mogelijkheden te onderzoeken om uitzetting te voorkomen. ‘Het is een Amsterdamse jongen die zou moeten studeren',  reageerde ze op raadsvragen van GroenLinks.

Toch ziet het er niet rooskleurig uit voor Buter. Begin dit jaar werd de discretionaire bevoegdheid afgeschaft. Die bood de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid de mogelijkheid om voor schrijnende gevallen een uitzondering te maken. Met het afschaffen hiervan is de ‘ventielfunctie’ uit het asielsysteem gehaald: er is geen ruimte meer om uitzonderingen te maken in bijzondere gevallen. 

Vrienden van Buter zijn een petitie gestart om te proberen zijn uitzetting tegen te gaan.

Meer over

Wilt u belangrijke informatie delen met de Volkskrant?

Tip hier onze journalisten


Op alle verhalen van de Volkskrant rust uiteraard copyright. Linken kan altijd, eventueel met de intro van het stuk erboven.
Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar copyright @volkskrant.nl.
© 2020 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden