Haagse puzzel wordt complexer

Met nog vijf dagen te gaan tot de gestelde deadline van 6 juni probeert informateur Mariëtte Hamer een tempoversnelling in te zetten in de kabinetsformatie. Maar de vier „verdiepende gesprekken” die zij in verschillende samenstellingen met vijf fractievoorzitters voerde lijken nog niet tot een definitieve selectie te hebben geleid voor de onderhandelingen over een nieuw regeerakkoord.

Dat was in elk geval niet af te leiden uit de spaarzame toelichtingen die de gesprekspartners van de afgelopen twee dagen aan de media gaven. De leiders van de twee grootste partijen, Mark Rutte (VVD) en Sigrid Kaag (D66) zeiden eigenlijk helemaal niks. De twee mogelijke onderhandelaars op links, Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks), bleven hun mantra herhalen dat ze „op basis van de inhoud” zullen bepalen of ze uiteindelijk zullen willen mee-onderhandelen.

En de enige partijleider die net iets méér zei dan de anderen maakte de formatiepuzzel juist weer wat ingewikkelder. CDA-leider Wopke Hoekstra zei dinsdagmiddag na zijn gesprek met Sigrid Kaag en informateur Hamer dat een regering met GroenLinks en de PvdA „niet de variant is die voor mij het meest voor de hand ligt”. Terwijl Kaag, leider van D66, twee weken geleden al openlijk haar voorkeur uitsprak voor de combinatie van VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks. Die biedt perspectief op een door haar gewenst „stabiel en zo progressief mogelijk” kabinet”.

Hoekstra baseert zijn afkeer van links op inhoudelijke verschillen op drie terreinen die het CDA „belangrijk” vindt. Hij omschreef die vluchtig als: „de middenklasse”, „de veiligheid” en „de volgende generatie”. GroenLinks en PvdA hebben voor die onderwerpen in de ogen van Hoekstra heel andere ideeën. „Het verschil met ieder van die twee partijen, laat staan met die twee partijen samen, is dan zeer groot.”

VVD-leider Rutte zei dinsdagavond begrip te hebben voor Hoekstra’s aarzeling. „Dat geldt natuurlijk ook voor ons.”

De CDA-leider, die er na de verkiezingsnederlaag en de interne partijtwisten niet populairder op geworden is, wil laten zien dat hij niet zo maar zal aanschuiven in een progressief kabinet. Hij zal daartoe druk voelen vanuit de achterban, die de laatste weken wordt opgevoerd in de Telegraaf. Regeren met één linkse partij, noteerde de ochtendkrant twee weken geleden, is voor enkele voormalige partijfunctionarissen al geen aanlokkelijk vooruitzicht, met twéé al helemaal niet.

Complicatie voor de informateur die tot komende zondag heeft om te onderzoeken welke partijen bereid zijn met elkaar te gaan onderhandelen, is dat GroenLinks en de PvdA dinsdag nog eens benadrukten niet zónder elkaar te willen aanschuiven. „Als er sprake zou zijn van kabinetsdeelname dan doen we – GroenLinks en Partij van de Arbeid – dat samen”, aldus PvdA-leider Ploumen.

Voor zij een definitieve selectie van onderhandelingspartners maakt – of moet concluderen dat er geen kansrijke combinatie te maken is – is informateur Hamer op zoek gegaan naar een zo breed mogelijk draagvlak in het parlement voor twee onderwerpen. Conform de opdracht van de Tweede Kamer wil ze allereerst weten of er „politieke overeenstemming” kan worden bereikt over „herstel- en transitiebeleid” om het land uit de coronacrisis te leiden. Een nogal vage omschrijving, waar binnen politieke partijen ook verwarring over is ontstaan: wat is nou herstelbeleid? En wat is transitiebeleid?

In haar persconferentie afgelopen vrijdag benoemde Hamer al drie „grote transities” die ze in haar eerste gespreksrondes had genoteerd – verduurzaming, digitalisering en een inclusieve samenleving. Dat maakte haar werkzaamheden er voor de buitenwereld niet duidelijker op.

Vervolgens wil Hamer inventariseren welke „urgente, grote thema’s” er voor de middellange termijn door partijen worden gezien, waarvoor in een nieuwe regeerakkoord een oplossing moet worden gevonden. Dat moet de basis zijn voor de daadwerkelijke kabinetsformatie. Denk hierbij aan de crisis op de woningmarkt en klimaatverandering.

Bij GroenLinks wordt luchtigjes gedacht over de afwijzing van Hoekstra. Daar is de brief uitgeprint die hij op 18 mei aan informateur Hamer schreef. Het gaat daarin onder meer over een „eerlijke economie”, een „streng maar rechtvaardig asielbeleid” en het niet achterlaten van een „milieuschuld” voor de volgende generatie. Een GroenLinks-Kamerlid nuchter: „Er zijn meer overeenkomsten met het CDA dan Hoekstra zich realiseert.”

Woensdag zal Hamer opnieuw in wisselende samenstellingen met partijleiders spreken. Ook ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers schuift dan aan.