De tijd : dagblad voor Nederland

advertentie W /_ 'n lekkere slgaarl OOGST ;v '.-vv/^SL' ' I ' ui ) ''' IBm^B^^W v^V .»' •'-. V-,v ? " '*£

ADVERTENTIE " Jmêm- ; ÉpSpT,: "3 Sportief.... r, INDIAN TONIC • SODA • . GiSGIR ALE (SttMt and Dry)

I En zo krijgt ieder zijn beert. Wie zou ér nog gelachen hebben aan het eind *rjm de voorstelling? Gezien de kritielc«n op Bredero niemand. Behalve één. Robbeknol, de knecht van'Jerolimo, de 'Amsterdamse jongen, diè al zo vaak onschuldig de kous op de kop had ■gekregen. Hij dodrziet Jerolimo. doet hem na, steekt de draak met zijn Merkwaardige baas, maar blijft hem toch trouw. Robbeknol is de slimste vsin het hele stel. Bredero geeft hem ruim baan in de eet- en aankleedscènès. Daarin wordt de charmante grootheidswaanzin ten top gedreven en Robbeknol speelt het spel vol humor béA."/.. cs*Ü YTfóüïïï i EU WORDT WEL BEWEERD dat Bredero met zijn Spaanse Brabander S-ijn medelid van de rederijkerskamer rn artistieke vijand Theodoor Rodenburg — die zo prat ging op zijn iodellijke titel — de les heeft willen Jezen. De voorrede bij het toneelstuk Üeert echter anders..Bredero richt zich b tot (tegen) de hele samenleving zonder Ij voorkeur. Hij schrijft: „Nu heb ik'het, f naar waarheid gesproken, op niemand !•. in het bijzonder gemunt,.maar ik heb 1 de knuppel blindelings in het hoenderj hok geworpen, luk raak. Wie sich l

getroffen voelt, denke aan het rijmpje: Doetet u seer, wachtet u meer." OP NIEUWJAARSDAG gaat het stuk in première bij de Nederlandse Comedie; regie:' Erik Vos. Zolang de tijdmachine niet is uitgevonden zal het spel der tijden niet functioneren. Dientengevolge zullen veel grappen en toespelingen zonder.-effect verdwijnen. Ook het veranderde taalgebruik maakt een groot aantal dubbelzinnigheden onverstaanbaar. Er blijft echter nog genotg roor de toneelliefhebber von 1969 over: het spel met de mensen. ~Al siet men de luy men kense niet" doet ook nti nog opgeld. Het is een spel der vergissingen, maar ffyin.fip pathologisch rlak. Wij kunnen het betreuren dat Bredero Goldoni niet roor is geweest met een.,, Knecht van twee Spaanse Brabanders". Dan kijken wij evenwel niet verder dan onze neus lang is. Bredero is niet geïnteresseerd in het trucje van het rennen van het kastje naar de muur, waarbij het kastje en de muur telkens van plaats veru'isselen. In zijn Lucelle — opgevoerd in het Holland Festival'— laat hij de kans om de liefdesaffaire tussen Lucelle en Ascanges door allerlei verwikkelingen spannend te maken, onbenut. Hem gaat het om de uitbeelding van de liefde tussen deze twee jonge mensen; hij wil zijn publiek tonen wie zij rijn en hoe zij zijn. Bredero is dus niet langer de schrijver van boertige,«min of meer schuine stukken zonder diepgang; hij maakt psychologische stukken die ook nu nog het aankijken waard zijn. En de Spaanse Brabander is een psychologisch stuk bij uitstek. ~ Een . regisseur . uit 1969 zal dit dankbaar kunnen aangrijpen om het hele stuk — de vele onbegrijpelijkheden incluis — op de toeschouwer over te laten dragen. De première op Nieuwjaarsdag zal uitmaken of Bredero gedoemd is voort te bestaan in de droge wetenschappelijke uitgaven van zijn stukken, of dat hij een levende werkelijkheid zal zijn in de Nederlandse cultuur. p U c r.x\ ~.fó nat»" r rr -l

ER ZULLEN wel altijd vragen blijven hangen rond het „houten mannetje uit Willemstad", maar enkele dingen zijn nu met zekerheid over hem te vertellen. Allereerst dat dit beeldje het eerste tastbare bewijs is voor de bewoning van Nederland aan het einde van het Mesolithicum (8000—4000 vóór Christus); en vervolgens dat dit beeldje grote waarde heeft als een van de oudste menselijke afbeeldingen van Noord-Wes' Europa. En dat is allemaal ontdekt door een samenloop van toevallige factoren. Want toen twee jaar geleden de grondwerkers M. ten Hove en A. Roelants bij de aanleg van

het bouwdok voor de doorlaatcaissons in het Volker&k; met de spade op een houten, goed geconserveerd beeldje (12.5 cm hoog) stuitten, wisten ze niet wat ze naar de oppervlakte hadden gedolven. Was het een mannetje of een vrouwtje, was het werkelijk zo oud als de grote diepte waarop het gevonden werd deed vermoeden? Oudheidkundige bodemonderzoekers uit Amersfoort zijn zich ermee bezig gaan houden, vooral in de bouwput zelf. De grond werd bemonsterd en prof. J. C. Vogel kwam er in zijn Gronings laboratorium achter, dat het beeldje (via de coolstof 14-methode) omstreeks 4450 vóór Christus gemaakt moest zijn. De mens was in dit stadium nog geheel van de hem omringende natuur afhankelijk: natuurlijke voedselbronnen, jacht, eetbare

... tastbaar bewijs ...

DE NEDERLANDSE wetenschappers zitten niet stil. liet fraai gebonden jaarboek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen over 1967-1968 Beeft een .' mooi beeld van hun activiteiten. We doen een greep uit de wetenswaardigheden: Gepubliceerd werden onder meer verhandelingen over: "... „De Harigasti-inskriptie op helm B van Negau. Haar. betekenis voor de Oergermaanse klankleer en voor het probleem van de oorsprong der runen" en de „Inrichting en gebruik van het, toneel in de Amsterdamse schouwburg van 1637". .*• De afdeling Morfologie van het Wetenschappelijk onderwijs, meldt dat „het onderzoek werd begonnen naar de innervatie van de epiphyse van een schildpad en een parkiet" terwijl „het onderzoek over de structuur van de hersenstam van de rivierprik werd voortgezet". „Mej. E. C. Boterenbrood zette haar onderzoek voort naar de verdeling van differentiatietendenties in het toekomstige prosencephalon van de urodelen door middel 'van transplantatie van kleine fragmenten van het betreffende deel van de neurale piaat met aangrenzend ectoderm". „Mevrouw Borghouts heeft dit jaar in te Viissingen de zeepok Balanus- amphitrlte amphitrite, die In " 1966 " verdwenen was, weer aangetroften." Het Ilubrecht Laboratorium gaat bihnenkort deelnemen aan een internationaal team: „In het kader van de voorbereidingen voor het a.s. team werd voor het personeel vanaf oktober een,, cursus Engelse conversatie georganiseerd. waarvoor grote belangstelling bestond." Het bureau van de Volkskundecommissie verzond de 33ste vragenlijst „met vragen over de schoonmaak, IJsheiligen, Pinksteren, pinkstermelken (enz.). Sacramentsdag, St. Jan, juni, autozegening, de hondsdagen, juli, 15 augustus, de kruidwis, Maria Hemelvaart en augustus". Het Legatum Hoeufftianum Is een fonds dat jaarlijks een gouden penning uitreikt „ter waarde van ten minste twintig gulden dukaten" aan de auteur van het best gekeurde Latijnse gedicht „van tenminste 50 regels (geen vertaling. niet gedrukt en geen gelegenheidsvers)". Het gaat niet best met dat -legaat: „Het, aantal inzendingen voor de Hoeufft-wedstrijd in Latijnse poëzie wordt er met het jaar niet groter op;, dit jaar beperkte het zich tot 21. Waaraan dat verschijnsel is toe te schrijven, Is niet zo gemakkelijk uit te maken. Haakt het misschien uit de tijd, in het Latijn te dichten?,, zo vragen de beheerders van het fonds zich voorzichtig at. De afdeling Delta-onderzoek van het Hydrobiologisch Instituut begint haar jaarverslag met het hoofdstuk „Personeel en Materiaal": „De heren A. Koster en C. de Koeijer verlieten de dienst, de heer L. J. Goud werd aangesteld. De werkster, mevrouw F. N'üs, werd in het ziekenhuis opgenomen. Een schoonmaakbedrijf verzorgt nu het onderhoud van het gebouw."

Was u tevreden mét dit jaar vol dubieuze posten? Een volgend is slechts leverbaar tegen verhoogde kosten. CHRONOS

Overheidsuitgaven in theorie lp praktijk « door prof. dr. W. Drte* jr. fw off r« . Th. Cubbi. Vitg. Wotters-Noordhoff, Groningen, f 13.90. * Ik koos Jezus Christus, het getuigerfj» van een Vietnamees. * Vitg. T. Wever, Franeker. ƒ 3,90* ' * Psychoanalyse onder het mes • door Charles Rycroft. Geoff rtff Corer, John Wren-Leuis, ■Pt Ar Lorna*. Arthonu Storr. Vitg. J. 4. Boom & Zn., Meppel. ƒ 7,90." • Rembrand! en Amsterdam t ■ r door R. H. Fuchs. Vitg. ni*caat, Rotterdam, f 11,50. • Fenomenologie en analytische filosofie * • door dr. C. A. van Peursen. Wüsgferige Verkenningen. Vitg. W. de Haap, Hilversum en Meulenhoff, Amstar* dom. /11,21 J De toekomst is verleden tijd. Cultuife» futuristische verkenningen. . ' 'door prof. dr. F. L. Polak. Vitg. Q* Haan, Hilversum. Standaard Boekhandel. ƒ 11,75 * Hérodotos' Historiën i » vertaald en ingeleid door dr.' (Mo Domui. Vitg. W. de Haan, Busstc». ƒ«. «J Ironie van "• de geschiedenis. Eiaayg over het communisme. *" door JtoM Deultcher. Phoenix ken. Vitg. De Haan, Hilversum en . . K.V. Standaard Boekhandel, A^tJPerpen. t 9,50 * *-*V* ♦ Air.' "■* '* * * * —*- Je broeder Israël*— ' , - door Schalom ben-Cfcorln. 'Vitg. W. ten Have, Amsterdam, f 7JO Olieverfschetsen van Rubens uit Nederlands >en." Belgisch openbaar kunstbezit,-' ' »' < * door Roger A. d'Hulst. Gnameffifke uitgave van Ned.' Stichting o||» baar Kunstbezit en Openbaar Kkwlbezit Vlaanderen met het Prtns Benhard Fonds. • f j Hart zonder haat \Sdoor Aathonu van Kampen. Vitg. C. de Boer, Hilversum, ƒ f,50 job. !•; N.'/.n- i IS-., uit de grondtekst vertaald en legd,' door dr., C. Epping: . drs. J. T. Ne lis ut. Vitg. RonM»m ' Zonen, Roermond, ƒ 21,40 ' ' ,**

\ - _. MAAR HET LACHEN zal ze al spoedig zijn vergaan. Jerolimo deelt mee failliet te zijn en hij heeft zijn Antwerpse schuldeisers betaald door allerlei geleende voorwerpen te gelde te rriaken. 1 Die voorwerpen waren geleend van Amsterdammers, die de schone praatje» van de bon-vivant Jerolimo voor zoete koek hadden geslikt. Wat had die slimme Antwerpenaar de Amsterdammers bij de neus genomen. Botmuylen noemt hij ze, .en stommelingen die je door middel van een toneelspelletje flink de teS rtioet leren. En ze'hebben het gevoeld, die Amsterdammers in de zaal, want de kritiek'op Bredero was niet mals.' Dat .blijkt wel uit het verweer van Bredero in de voorrede bij de eerste druk. Hij had zijn doel'bereikt, want, *eKUA>j: .«Jjf«> tijdgenoten «aan1 voldoende zelfkennis tfr1 -»■*. ®en; spiegel voorhouden: hij verzuimt niet er-'btj'le zeggen dat hij zijn „eygen bekende Swackheydèri" niet vergeten heeft. iyijf De oplichterspraktijken van Jerolimo worden zeker niet goedgepraat; Bredero spreekt van .„eereloose-geennoot-hebbende-moet willige Banckeroetlers die haar goet aarisien en gheloof bij de lieden met eeren misbruyeken". Hij had ze van dichtbij leren kennen, want de compagnon van zijn vader was zo'n bankroetier. Maar deze bonvivants zijn in de persoon van Jerolimo sympathieker dan de\ op geld beluste, dikwijls ruziënde en kijvende, platvloerse tegenspelers. DE TWEE? SNOLLEN frijn Jans en Bleeke An laten zich zalig'pakken door de charmante en dikdoenerige avances van' Jerolimo. Zo gauw als deze merkt dat het hem centen'gaat kosten, weet hij zich sierlijk;terug te trekken: „lek kus de vloy. Juffrouw, die op u hont geseten het." „Kale neet." „Hondsvot" is de reactie van de hoeren, want zij willen „specy in manum" om Franse muiltjes te kopen. Wie er evenmin fraai afkomen, zijn Balich. die tinnen voorwerpen maakt, en'.'Jasper, de. poudsrtiïd.'Zij doen zich vbor. als. vrome vooral Balich is een babbelzieke kwezel, ruim strooiend met bijbelteksten'en vermakingen, maar hij is tevens een drinkebroer. Otje Dickmuyl, de schilder. 'weet hem fijn op 'zijn nummer fe jzetten: „Hoe .heilig ben jij , eigenlijk teel. Zal ik je eens wat zeggen, Balich. ■Ai bent van het dronkemansgeloof: jijl gaat naar die kerk u'Oar om d» 'heilipenbeeld«r< ijzeren banden zitten." 'Met andere woorden, de kroeg, met

IN DEN HAAG worden „vuurwerkpakketten" aangeboden. Prijs tien gulden, thuisbezorging gratis. De inhoud van zo'n pakket is: 20 kanonslagen, 20 rotjes, 10 luchthuilers, 8 voetzoekers, S ritsen, 5 zilverregens en 10 aanstrijkrotjes. Wat pijnlijk ln zo'n all-in pakket gemist wordt zijn eigenlijk een glazen oog en een kur.slhandje.

(Van onze verslaggever)- ROTTERDAM. 31 dec — Het Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland, dat nog geen half jaar bestaat, gaat 1969 in zonder dirigent. Maandag heeft Bart van Beinum zijn ontslag aangeboden als dirigent. Perspublicaties over de wijze waarop hij door een jury is uitgekozen en ervaringen die met name enkele directies van zangkoren met hem hebben opgedaan, zijn hiervoor kennelijk aanleiding geweest. Doel van dit orkest is het geven van concerten voor scholieren met instructie en voorts begeleidingen van koren. Daartussendoor was er gelegenheid om enkele concerten te geven. Dit laatste bleek zijn bijzondere voorkeur te hebben. In een motivering voor zijn ontslag, verwijt Van Bfinum het bestuur van het orkest onvoldoende geld beschikbaar te hebben gesteld voor de eigen concerten met het orkest. Ook was er geen geld voor een concertmeester. Deze twee mededelingen worden door het bestuur ontkend: er was wél geld voor uitgetrokken, alleen naar de mening van Bart van Beinum een onvoldoende bedrag. Dat de waarde van het oordeel van de driekoppige jury — André Rieu, Paul .JJupperts en Marius Flothuia.— in twijfel werd getrokken, acht Van Beinum een belediging. Tijdens een recente persconferentie werd door de voorzitter van het bestuur, prof. mr. G. Langemeijer meegedeeld dat door deze jury geen audities werden toegepast. maar dat de sollicitaties van ongeveer veertig kandidaten .in twee uur tijds beoordeeld werden, waarna Van Beinum gekozen werd uit een geselecteerde groeo van vijf. In een communiqué dat Bart van Beinum heeft verstrekt, noemt hij de verbeteringen die hij bewerkt heeft: er werd een zakelijk leider aangesteld, evenals een orkestbode, er kwamen nieuwe instrumenten bij en er werd een gedeeltelijk sejour ingevoerd. Maar uit rcsultatec. tot nu toe ts gebleken dat hij de eerste taken van dit orkest niet naar tevredenheid van een aantal koordirigenten en koren heeft vervuld. Enkele gemeenten, onder andere Woerden, wensten het orkest niet te subsidiëren voor schoolconcerten als een soort protest tegen het niet-aanstellen van Jan de Waart, de leider van het Zuid-Hollands Orkest, voorganger van het nieuw gevormde Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland. Het bestuur van het orkest heeft nog geen beslissing genomen wie Bart van Beinum zal opvolgen.' •; f.:»

DEMOCRATISERING van de Beeldende Kunstwereld kan dan een hooggestemd ideaal van kunstenaars zijn, die de contraprestatie als een noodzakelijk kwaad zien. zij moet toch ook ln de kringen van de „officiële" kunstbecelciders doordringen, wil ze zo volledig mogelijk zijn. Voordat een gemeentemuseum zich zou lenen de renstal van een Nederlandse Galerie te tonen zijn er, heel wat verschuivingen geweest in de behoudende mentaliteit van de heren directeuren in de kunst. Dat openbreken r.aar beide kanten — naar musea en kunsthandel — krijgt een extra accent bij de tentoonstelling van Jonge Nederlandse Realisten: „De Stal van Mokum", zi genoemd naar de Amsterdamse kunsthandel Mokum aan de Amste".. Die tentoonstelling komt, uiteraard zouden we zeggen, gezien het nieuwe figuratieve aspect ervan, in het Gemeentemuseum van Arnhem. Zij toont het specifieke gezicht van de galerie. dat gevormd werd in de loop der jaren. In Mokum hield men aanvankelijk het oog gericht op moderne surrealistische uitingen; later opende men de deuren voor jonge kunstenaars. die zich na enige experimenten aandienden als „nieuwe figuratieven". Het Gemeentemuseum in Arnhem stelt met deze expositie een goed voorbeeld van hoe de wisselwerking tussen Nederlandse galeries en officiële kunstkijkkasten kan functioneren. /-ons duitter

IN ZIJN SPAANSE BRABANDER speelt Bredero eer) slim spel met de tijd. Bij de première in 1617 voerde hij.zijn publiek'terug tot ca 1575; plaats van handeling: Amsterdam. Van zijn première-publiek zal een deel de oude situatie — een Spaansgezinde katholieke stad met een kleine rol in de toenmalige wereldhandel — hebben gekend, dé jongere generatie zal door verhalen aardig geweten hebben wat er veertig jaar eerder te koop was. Er zijn echter ook verwijzingen naar de eigen tijd. Bredero laat spreken over Arminianen, en daarmee zitten wij midden in het godsdienstig en politiek gekrakeel van het Twaalfjarig Bestand (1609—1621). Een van de bij-figuren, de Amsterdamse notaris Johannes Pilorum, was een bekende tijdgenoot voor het schouwburgpubliek. Tussen die twee tijdsbepalingen (1575 en 1617) zweven de hoofdfiguren (Jerolimo'en Robbeknol) en de andere personages. Jerolimo wordt aangeduid als de Spaanse Brabander. Zowel in 1575 als in 1617 jtond een deel van de Nederlanden onder Spaans bestuur.. Kern van dit gebied was Brabant met o.a. dt rijke koopstad Antwerpen, het centrum ra* de wereldhandel. In het kader ran 1575 sprak Jerolimo de waarheid toen hij in de openingsscène uitriep: _„0 kaserlaycke stadt Hant werpen' groot'en rayck"; maar in 1617 waren de rollen omgedraaid. Antwerpen was toen een dode stad. berooid, het gras groeide er tussen de straatstenen en de rijke kooplieden hadden de wijk genomen naar .. . Amsterdam. Die stad groeide van 30.000 inwoners in 1575'. tot 105.000 .in 1622. Breeroo s publiek zal minstens gegniffeld hebben bij Jerolimo's ontboezeming.

ROBBEKNOL: ..Och.Heer» Godt/e ochl SCHOUT:" Jck sel joó gevangen leggen. • « » ' ' T ' Een repetitie-foto van de slotscène van de Spaanse Brabander. De knecht Robbeknol (Henk van Ulsen) wordt aansprakelijk gesteld door de de schuldeisers voor de ontvreemding van hun bezittingen door Jerolimo (Bob de Lange), die gevlucht is.

planten. Veeteelt en landbouw werden pas vijfhonderd jaar later ingevoerd. De visvangst was zeer belangrijk. De zoetyatervlakten in de nabijheid van de vindplaats van dit beeldje moeten op een bevolking van vissers en jagers grote aantrekkingskracht hebben uitgeoefend. Onder het water van de Noordzee, neemt men aan, bevinden zich nog vele bewoningssporen. Ze kunnen alleen bij toeval gevonden worden, zoals de vondst van dit houten beeldje ook toevallig was. frons duister