אידישע שפריכווערטער זייער מקור און באדייט

[איך און מיך]

פיהל אידישע שפריכווערטער קומען פון פארצייטענס מיט טיפע באדייטונגען און צומאל מערערע
פון פארשידענע מקורות הייליגע אדער פארקערט(צ''ב משכילישע) טיילמאל איבערגענומען ווי עס שטייט און גייט (איינער ווייסט עפעס איבער דעם שפריכווארט?) פון די גוי'שע שכנים לויט לענדער, שפראכן און אומשטענדן וואו אויך צוליב פארשידנארטיגע הינטערגרונדען
איך וועל ארויפלייגן דאס ערשטע און לאמיר זעהן ווי די זאכן וועלן פאהרן
איך האף אז עס וועט איינעם אינטערעסירען


1)נישט געשטויגן און נישט געפלויגן
באדייט. א אומריכטיג זאך
מקור. אידן אין די קריסטליכע לענדער
הינטערגרונד. קומט אפצושפאטן פון זייער גלויבן אז זייער שמייליגער איז ארויפגעשטיגען פליעדיגעהייט אין הימל נאכן געקרייצט ווערן
א מעשה וואס איז פארשטייט זיך נישט געשטויגן און נישט געפלויגן

[פיפיות]

זייער שיין
גיי ווייטער

[יאנאש]

געוואלדאוונע.

באדייט: וואזשנעם איידיע
מקור: ערליכע אידן וועלכע באנוצן זיך מיט אייוועלט
הינטערגרונט: ווען מען וויל אויסדרוקן התפעלות און הנאה פון א שרייבער...

[פארשער]

געוואלדאוונע.

באדייט: וואזשנעם איידיע
מקור: ערליכע אידן וועלכע באנוצן זיך מיט אייוועלט
הינטערגרונט: ווען מען וויל אויסדרוקן התפעלות און הנאה פון א שרייבער...

אויך א נאמען פון א ניק וואס ברענגט נייעס פון הוצאת געוואלדיג.

[יאנאש]

כאפ איך יעצט אז כאב פארגעסן צו לייגן אין מיין תגובה די ’נישט צ”ק’...

עס איז א תגובה פשוט צו קאמפלימענטירן דעם פותח האשכול, וואס זאלעך טון אז דער קאמפלימענט האט אנגענומען א שטעקל שעיפ און פארעם אן איטס אוען....

בעיק טו @איך און מיך, קיפעם קאומינג

[איך און מיך]

2) די אידן וויינען און קלאגן מיט די קעפעלעך און עסן זיך אן מיט קרעפעלעך
באדייט. א איד ווערט נישט צובראכן פון צרות און לאכט גאר פון עס
מקור. אן אלט פויליש ווערטל (צום ערשטן מאל געהערט דעם שבועות)
הינטערגרונד. ווי באקאנט עסט מען קרעפלעך אין טעג וואס מען קלאפט
עריו''כ על חטא ,הו''ר הושענות ,פורים ביי המן און שבועות (אויפצוועקן דיין חבר אינמיטן תיקון)

[איך און מיך]

3)גיי צו וואו די פעפער וואקסט\זאל ער גיין צו וואו די פעפער וואקסט
באדייט. ווער פארשוואונדען פון פאר מיינע אויגן און קום נישט צוריק \ זיין שיקזאל גייט מיך נישט אן
מקור. א דייטשע שפריכווארט (איז צ''ב גענוצט געווארן דורך אייכמאן ימ''ש אינמיטען זיין געריכט)
הינטערגרונד. פעפער וואקסט אין אינדיע זייער ווייט פון דייטשלאנד אזוי אויך זענען די וועגען אמאל געווען גאר מסוכן. האט שוין דער דייטשער גוי געטראפן א וועג צו געבן א שיינע ברכה זיכער האט ער צוגעלייגט ביטע שיין גייען זי צו וואו די פעפער וואקסט

[את פתח לו]

גאר אינטערסאנט

#קיפ איט קאמונג

[איך און מיך]

גאר אינטערסאנט

#קיפ איט קאמונג

געוואלדאוונע.

באדייט: וואזשנעם איידיע
מקור: ערליכע אידן וועלכע באנוצן זיך מיט אייוועלט
הינטערגרונט: ווען מען וויל אויסדרוקן התפעלות און הנאה פון א שרייבער...

זייער שיין
גיי ווייטער

שכח פאר אללע קאמפלימענטען
עס געבט מוט צו גיין ווייטער אי''ה

[איך און מיך]

4)צוויי קעכער פארדארבען דעם בריי
באדייט. פיהל מאל איז בעסער א זאך זאל געטון ווערן אלליין ווי איידער מיט הילף פון אנדערע ווען קיינער טראגט א פולשטענדיגע פאראנטווארטליכקייט
מקור. חז''ל קידרא דבי שותפי לא חמימא ולא קרירא בבא בתרא כד, ב.
הינטערגרונד. אז א'''י זאל זיין א שיין לאנד טאר מען נישט פלאנצן א בוים נאנט צו א שטאדט ,אויב האט איינער געפלאנצט בעפאר דער שטאדט איז באשטאנען מוז ער עס אפשניידן און כאטש וואס די שטאדטסלייט דארפן באצאלען דערפאר קען ער נישט ווארטען מיטן שניידען ביז דאס געלט קומט אן ווייל קידרא דבי שותפי לא חמימא ולא קרירא האבן חז''ל פאראנטווארטליך געמאכט דעם בוים אייגעטומער

[איך און מיך]

5)עס וועט נישט העלפן קיין פודינו ומצילנו
באדייט. א פארפלאנטערטע מצב וואס מען זעהט נישט קיין וועג ארויס (בדרך הטבע)
מקור. פון די משכילים
הינטערגרונד. א משכילישע וועג אריינצודרינגען אז אמת שאתה הוא ה' אלקינו ...פודינו ומצילנו מעולם הוא שמך ואין לנו עוד אלקים איז מער נישט רעלעוואנט ח''ו
אבער אין אייוועלט ווייסט מען אז מען קען זיך פארלאזן אויפן פודה ומציל בכל עת צרה וצוקה וואס זאל זיך נישט מאכן

[דער הימלישע איד]

5)עס וועט נישט העלפן קיין פודינו ומצילנו
באדייט. א פארפלאנטערטע מצב וואס מען זעהט נישט קיין וועג ארויס (בדרך הטבע)
מקור. פון די משכילים
הינטערגרונד. א משכילישע וועג אריינצודרינגען אז אמת שאתה הוא ה' אלקינו ...פודינו ומצילנו מעולם הוא שמך ואין לנו עוד אלקים איז מער נישט רעלעוואנט ח''ו
אבער אין אייוועלט ווייסט מען אז מען קען זיך פארלאזן אויפן פודה ומציל בכל עת צרה וצוקה וואס זאל זיך נישט מאכן

שרעקעדיג פארוואס עס איז א נארמאלע שפריכווארט.

די דערמאנסט מיר יעצט פון די קינדער וואס בלאבלען נאך די רוסישע אויפגערעטע באס דרייווערס, אבער ווען זיי וואלטן געוויסט וואס דאס מיינט וואלטן זיי עס אין לעבן נישט ארויסגעזאגט.

אמר"ש עס איז דא א באקאנטע אויסדרוק די פץ? שמעתי אז עס איז זייער נישט קיין איידעלע ווארט, בינעך נייגעריג פון ווי דעי ווארט שטאמט.

[טשעבינער]

מיין זיידע פלעגט זאגן;
אדם א מענטש, קאטשקע דריי זיך...

[היסטאריש]

ש'כח

שרייב ווייטער..

[פארפאסונג]

פון וואו קומט דער אויסדרוק: ״אויפן שפיץ גאָפל״

[פארפאסונג]

5)עס וועט נישט העלפן קיין פודינו ומצילנו
באדייט. א פארפלאנטערטע מצב וואס מען זעהט נישט קיין וועג ארויס (בדרך הטבע)
מקור. פון די משכילים
הינטערגרונד. א משכילישע וועג אריינצודרינגען אז אמת שאתה הוא ה' אלקינו ...פודינו ומצילנו מעולם הוא שמך ואין לנו עוד אלקים איז מער נישט רעלעוואנט ח''ו
אבער אין אייוועלט ווייסט מען אז מען קען זיך פארלאזן אויפן פודה ומציל בכל עת צרה וצוקה וואס זאל זיך נישט מאכן

שרעקעדיג פארוואס עס איז א נארמאלע שפריכווארט.

די דערמאנסט מיר יעצט פון די קינדער וואס בלאבלען נאך די רוסישע אויפגערעטע באס דרייווערס, אבער ווען זיי וואלטן געוויסט וואס דאס מיינט וואלטן זיי עס אין לעבן נישט ארויסגעזאגט.

אמר"ש עס איז דא א באקאנטע אויסדרוק די פץ? שמעתי אז עס איז זייער נישט קיין איידעלע ווארט, בינעך נייגעריג פון ווי דעי ווארט שטאמט.

אזוי אויך קען מען צומאל הערן פון מענטשן: ״קענסט שרייען חי וקים, ס׳גייט גאָרנ*** העלפן. ר״ל
פארשטענדליך פון די זעלבע מקור..
איך פלעג עס צומאל ניצן נישט וואוסנדיג אפילו וואס עס מיינט.

[טאהש'ער אייניקעל]

2) די אידן וויינען און קלאגן מיט די קעפעלעך און עסן זיך אן מיט קרעפעלעך
באדייט. א איד ווערט נישט צובראכן פון צרות און לאכט גאר פון עס
מקור. אן אלט פויליש ווערטל (צום ערשטן מאל געהערט דעם שבועות)
הינטערגרונד. ווי באקאנט עסט מען קרעפלעך אין טעג וואס מען קלאפט
עריו''כ על חטא ,הו''ר הושענות ,פורים ביי המן און שבועות (אויפצוועקן דיין חבר אינמיטן תיקון)

איך האב עס געהערט אז יודן ווען מ'שלאגט עסן זיי קרעפלעך
עריו"כ שלאגט מען כפרות הו"ר שלאגט מען הושענות און פורים שלאגט מען המן'ען

[דעת בעל הבית]

זייער זייער אינטרסאנט!