Van de Deventer moordzaak tot de coronapandemie, als journalisten moeten we elkaar scherp houden

Trial by media, veroordeeld door de media. Advocaten van verdachten of mensen die om andere redenen onder vuur liggen willen daar vaak naar verwijzen. Mensen zijn al veroordeeld, doordat media uitgebreid en wellicht op insinuerende toon over hun zaak berichten.

Deze beschuldiging dook op in de fascinerende zesdelige podcast De Deventer Mediazaak, die uitvoerig uit de doeken doet hoe media hebben bericht over de moord op de weduwe Jacqueline Wittenberg uit Deventer in 1999.

Voor deze moord werd de boekhouder Ernest Louwes diverse malen veroordeeld, maar in het mediabeeld is tot op de dag van vandaag blijven hangen dat de werkelijke dader, klusjesman Michaël de Jong, buiten schot is gebleven. “De veroordeelde is niet schuldig en diegene die niet is veroordeeld is wel schuldig”, zo beschrijft redacteur Stefan Keukenkamp het ‘mediaframe’ in de donderdagkrant in een recensie van deze podcast.

Toevallig had ik in de weken daarvoor, tijdens sporten of tijdens de autorit naar huis, geluisterd naar deze podcast. Daarin vertelt de maker, Annegriet Wietsma, dat onder andere Trouw in het begin van deze zaak een rol heeft gespeeld bij de aanname dat Louwes ten onrechte was veroordeeld. Wietsma citeert in haar podcast een passage uit een artikel van de toenmalige Trouw-redacteur Louis Cornelisse, waarin twijfels werden uitgesproken over de veroordeling.

Een saaie man in een doorzonwoning

Afgelopen donderdag belde ik met hem. Tegenwoordig werkt hij bij Justitie. Hij herinnert zich de zaak nog goed, omdat er in de bewijsvoering van alles rammelde. Een gevonden mes bleek toch niet het moordwapen, er was twijfel of Louwes tijdens de moord daar wel was geweest en geurproeven met een speurhond die het mes verbond aan Louwes waren discutabel. “Louwes was een boekhouder, een saaie man in een doorzonwoning, die altijd naar dezelfde plek op vakantie ging. Er was ontzettend veel geweld gebruikt. Hij kon het niet gedaan hebben.”

Dat veranderde toen hij in 2004 door het gerechtshof in Den Bosch toch werd veroordeeld, op basis van nieuw bewijsmateriaal, DNA-sporen van hem op de blouse van de weduwe. Louwes, die rekende op vrijspraak, ging door het lint. De beelden zijn iconisch.

Op basis van deze beelden dacht menigeen dat hij het vast niet gedaan zou hebben. Cornelisse dacht juist andersom: “Die driftbui van Louwes was voor mij een aanwijzing dat hij het wél ­gedaan kon hebben. Die moord was in een driftbui gepleegd. ­Bovendien was het DNA-bewijs duidelijk.”

Met Cornelisse gingen ook ­andere journalisten overstag, zoals Bas Haan (toen Netwerk, nu Nieuwsuur). Maar nieuwe types sprongen er juist op in, zoals opiniepeiler Maurice de Hond die met burgerbloggers een heksenjacht opende op de klusjesman die de moord zou hebben gepleegd, waar overigens geen enkel bewijs voor is. Dit houdt hij tot op de dag van vandaag vol.

De les voor mij is dat een journalistieke organisatie zelfkritisch moet blijven. Redacteuren moeten elkaar vragen blijven stellen of ze het goed zien. Cornelisse zegt dat hij veel heeft gehad aan collega’s die hem scherp hielden.

Dit ontbreekt bij Maurice de Hond, die in het coronadossier net zo fanatiek de barricades betrekt en net zo makkelijk toegang heeft tot media, als destijds in de Deventer moordzaak. In die zaak heeft hij Michaël de Jong, stelt de podcast, volledig kapot gemaakt. En zo richt hij nu zijn pijlen op het OMT en het RIVM.

Opgepast dus.