Titan denizaltısı: Başına buyruk, kural tanımaz bir mucit ve trajik son

Stockton Rush, yenilikçi olarak bilinmek istiyordu ancak nasıl başardığı önemli değildi.

Parlak, azimli, varlık içinde doğmuş biriydi. Hayali ise Mars'a giden ilk insan olmaktı.

Bunun pek mümkün olmadığını anlayınca hedefini denize çevirdi.

2017'de bir gazeteciye "Kaptan Kirk olmak istedim" demişti, "Ve bu dönemde son cephe okyanus".

Okyanus macera, adrenalin ve gizem vaat ediyordu. Rush ayrıca kâr da getireceğine inanıyordu. Tabii yönettiği OceanGate şirketi tarafından inşa edilen, tasarımına yardım ettiği denizlatı başarılı olabilirse.

Çalışanların, yolcuların ve yatırımcıların hayranlığını kazanan; insanları kendine çeken, başına buyruk bir ruhu vardı.

Rush'ın Titan denizaltısıyla seyahat eden ve sonunda bir OceanGate yatırımcısı olan Aaron Newman, "Tutkusu inanılmazdı ve ben buna inandım" diyor.

Ancak Rush'ın yükselen hırsı; kolaya kaçması, yeniliği güvenliğin önüne koyması ve olası feci sonuçlar riskini alması, uyarıda bulunan uzmanların dikkatini çekmişti.

O ise bunu kabul etmeye istekli değildi.

Geçen hafta, o ve Titan'daki diğer dört kişi hayatını kaybetti.

Rush bir keresinde ABD'li General Douglas MacArthur'dan alıntı yaparak "Çiğnediğiniz kurallarla hatırlanıyorsunuz" demişti.

Titan hakkında "Bazı kuralları çiğnedim. Mantık ve iyi mühendislikle çiğnediğimi düşünüyorum" sözlerini eklemişti.

Stockton Rush III, 1962'de Kaliforniya'da petrol ve gemicilikten servet kazanan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Prestijli bir yatılı okul olan New Hampshire'daki Phillips Exeter Academy'ye gönderildi. 1984'te Princeton Üniversitesi'nden havacılık ve uzay mühendisliği diploması aldı.

19 yaşında, en yüksek pilotluk derecesi olan jet taşımacılığında dünyanın en genç pilotu oldu. ABD uzay programına katılma ve astronot olma umuduyla F-15 ve uydusavar füze programları üzerinde çalıştı.

Ancak, Kızıl Gezegen'e gitmenin ulaşılmaz olduğunu görünce bu hayal çekiciliğini yitirdi.

Fast Company dergisine konuşan Rush, "Biri bana Mars'a gitmek için ticari veya askeri bir neden verse, bunun olacağına inanırdım" dedi. Ama "bu sadece bir rüya".

Bu yüzden yönünü aşağıya çevirdi. 2009'da müşterilerine, ki Rush onlara "maceracılar" demeyi tercih ediyordu, Titanik batığı da dahil olmak üzere derin deniz yolculuğunu deneyimleme şansı sunan OceanGate şirketini kurdu.

Washington eyaletindeki Everett merkezli şirket, küçük ve birbirine sıkı sıkıya bağlıydı. Rush, buradaki tüm toplantılara başkanlık ediyor, Princeton 1984 sınıfının diğer bir üyesi olan eşi Wendy, iletişim direktörlüğünü yürütüyordu.

2017'den 2018'e kadar OceanGate'te çalışan ve kimliğinin açıklanmasını istemeyen bir çalışan, BBC'ye şirket genel merkezinin ev gibi hissettirdiğini söylüyor.

Dümende ise Rush vardı.

"Yaptığı şeye gerçekten tutkuluyla bağlıydı ve bu tutkuyu çalışan herkese aşılamakta çok başarılıydı."

Rush bir toplantıda herkesin dijital su altı turu yapması için sanal gerçeklik gözlüğü getirdi. Onlara amaçlarının daha fazla insanın bunu görmesini sağlamak olduğunu söyledi. "İstediğim dünya bu".

Yatırımcı Newman, Rush için "insanlara ne yapacaklarını söyleyen arka planda kalan bir lider değildi, önderlik ediyordu" demişti.

Newman, 2021 yazında Titanik'in enkazını görmek için Rush ile Titan'a bindi.

İlk tanıştıklarında, Rush onunla okyanusu keşfetme olasılığı hakkında "saatlerce" konuşmuştu.

Newman'a göre Rush "kendi yolunu izledi" ve OceanGate birbirini kollayan bir ekipti. Wendy ise "En tepede, omuz üstünden bakıyor, her şeyin mükemmel yaptığından ve kolaya kaçılmadığından veya bir şeylerin atlanmadığından emin oluyordu".

Newman, Rush'a o kadar kapılmıştı ki OceanGate'e yatırım yapmaya karar verdi.

"Bunun bir geri dönüşü olup olmayacağını bilmiyordum ama olay bu değildi" diyor ve ekliyor:

"Amaç, deneysel ve çığır açan, teknolojimizi ve dünyanın işleyişini ileriye götüren, harika şeyler yapan bir şeyin parçası olmaktı, olay buydu".

Newman kendisini küçük bir yatırımcı olarak tanımlıyordu. OceanGate, özel bir şirket olduğu için tüm mali kayıtları yayımlamak zorunda değildi. Ocak 2020 tarihli ABD mali kayıtları, Rush ve müdürlerin, Titan'ın geliştirilmesini finanse etmek için kullanıldığı düşünülen 18 milyon dolarlık bir hisse sattığını gösteriyor.

OceanGate maliyeti karşılamak için "aydınlık ve rahat" denizaltısıyla geziye 250 bin dolar fiyat biçti.

Aşırı zengin maceracılar

Rush'ın müşterileri, hayatta bir kez yaşanabilecek bu deneyim için büyük bir meblağ verebilecek aşırı zengin maceracılardı.

Las Vegas'lı iş insanı Jay Bloom, oğluyla ölümcül olacak bu gezide koltuk ayırması için Rush'a mesaj gönderiyordu.

Onun için Titanik batığını yakından görme şansı, "çok az insanın deneyimleme fırsatı bulabileceği bir şeyi yaptın" dedirtecek bir olaydı.

Büyük meblağlar harcanmasına rağmen, OceanGate aracı bazen ev yapımı hissi veriyordu.

Eski çalışan BBC'ye, Titan'ın elektrik tasarımının diğer mühendislik şirketleri gibi kendilerine özel bir tasarım olmadığını görünce şaşırdığını söyledi.

2021'de Titanik enkazına yaptığı gezide Rush'a katılan CBS News muhabiri David Pogue, CEO'nun Titan'ı bir oyun kumandasıyla idare ettiğini ve "inşaat endüstrisinden gelen paslı kurşun boruları" kullandığını söyledi.

Rush yine de Pogue'a, gerçekten önemli tek şeyin, bir derin su altı aracı için alışılmadık ve büyük ölçüde denenmemiş bir malzemeden (karbon fiber, titanyum uç plakaları) yapılmış olan geminin gövdesi olduğuna dair güvence verdi.

Rush, karbon fiberin yatlarda ve havacılıkta başarılı bir şekilde kullanıldığını biliyordu. Bunun denizaltı endüstrisinin standardı olan çelikten daha ucuza mal olacağına inanıyordu.

Rush 2021'de "Bunu yapmamanız için bir kural var" dedi. "Ama, yaptım."

Titan'ın tüp şekli de sıra dışıydı. Derin dalış denizaltısının gövdesi genellikle küresel olur. Böylece her noktada eşit miktarda basınç alır. Ancak Titan'ın kabini silindir şeklindeydi. Alçalırken değişen basıncın etkilerini analiz etmek için sensörleri vardı.

Yolcuların dışarıyı görebildiği cam vitrin 1300 metreye kadar onay almıştı. Bu çok daha derinde olan Titanik enkazının yattığı okyanus tabanı için azdı.

OceanGate'in danışmanı, kaşif Rob McCallum, Rush'ın Titan için resmi sertifika almamaya karar vermesiyle endişelenmeye başladı.

Denizaltılar, American Bureau of Shipping veya Lloyd's Register gibi denizcilik kuruluşları tarafından sertifikalandırılır veya sınıflandırılır. Bu, aracın denge, güç, güvenlik ve performans gibi konularda belirli standartları karşılaması gerektiği anlamına geliyor. Ancak bu zorunlu değil.

BBC News'in gördüğü; Mart 2018'de Rush'a gönderilen e-postalarda, McCallum "Sınıflandırılmamış bir prototip teknolojiyi çok zorlu bir yerde kullanmak istiyorsunuz. Girişimciliği ve yenilikçiliği ne kadar takdir etsem de, potansiyel olarak tüm sektör risk altında. Atlantik'in ortasındaki 4 bin metre derinlik, kolaya kaçarak gidebileceğin türden bir yer değil" diye yazıyor.

Kızgın olduğu anlaşılan Rush ise "yeniliği durdurmak için güvenlik argümanı kullanmaya çalışan endüstri oyuncularından bıktığını" söylüyor.

Güvenliğin "evrak işleriyle değil kültürle ilgili olduğunu" ifade eden Rush, "mantıklı tasarım, kapsamlı testler ve bilgilendirilmiş katılımcıların onayına" ihtiyaç duyduğunu ancak bir kağıt parçasının bir denizaltının güvenliğini garanti etmediğini ekliyor.

Titan'ın güvenlik sistemlerinin, kullanımda olan her şeyin "çok ötesinde" olduğunu savunuyor ve şunu yazıyor: "Mühendislik odaklı, yenilikçi yaklaşımımızın (mevcut standartlara uygunluk odaklı tasarım sürecinin aksine) denizaltı ortodoksisine ters düştüğünü biliyorum, ancak bu yeniliğin doğasıdır".

McCallum, "OceanGate'in avukatlarının yasal işlem tehdidinde bulunmasının ardından" bu gergin yazışmanın sona erdiğini söylüyor.

"Her dalışın pilotu kendisiydi"

Ancak güvenlikle ilgili açıkça konuşan tek kişi McCallum değildi.

Birkaç ay önce, eski OceanGate çalışanı David Lochridge, gövdenin nasıl test edildiği de dahil olmak üzere "ciddi güvenlik endişeleri oluşturan çok sayıda sorunu" içeren bir teftiş raporunda korkularını dile getirdi.

Ayrıca 2018'de Deniz Teknolojileri Derneği, OceanGate'in "deneysel" yaklaşımının "olumsuz sonuçlara (küçük problemlerden felakete kadar)" neden olabileceği konusunda uyardı.

Rush 2019'da, deniz kazalarının çoğunun operatör hatasından kaynaklandığını söylediği bir blog yazısı paylaştı. OceanGate'in güvenlik gerekliliklerini çok ciddiye aldığını, ancak gerçek bir ortamda test edilmeden önce her değişiklik hakkında dışarıdan bir kuruluşu bilgilendirmenin hızı düşürdüğünü ifade etti.

Eski çalışan BBC'ye, "Rush çok sağduyuluydu, ne yapılması gerektiğini biliyordu. Her dalışa gitti, her birinin pilotuydu ve bunun nedeni denizaltının güvenliğine güvenmesiydi" dedi.

Newman da BBC'ye, denizaltının onaylanmamış olsa da kapsamlı bir şekilde test edildiğini söyledi. Rush, "geleneksel olmayan yeni fikirler ve yeni parçalar getirdi, bazı insanlar bundan hoşlanmadı" dedi.

"Bunun benzersiz bir şey olduğunu" söyleyen Newman, "Rush'ın yanlış bir şey yaptığı fikrinin samimiyetsiz olduğunu" belirtti.

Rush, geçen yıl CBS muhabiri Pogue'a "güvende olmak istiyorsanız, yataktan kalkmayın" demişti:

"Arabanıza binmeyin. Hiçbir şey yapmayın. Bir noktada, biraz risk alacaksınız. Kurallara uymadan yine de bunu güvenli bir şekilde yapabilirim".

Newman, asıl sorunun, yapılan tüm diğer başarılı dalışlara rağmen denizaltının son yolculuğunun neden trajediyle sonuçlandığı olduğunu söylüyor.

OceanGate'in kurucu ortaklarından ve Rush'ın eski iş ortağı Guillermo Söhnlein, kendisinin de farklı bir yaklaşım benimsemeyeceğini söyledi.

"Küresel olarak bu topluluk çok küçük ve hepimiz birbirimizi tanıyoruz. Bence genel olarak hepimiz birbirimizin fikirlerine saygı duyuyoruz. Sonuç olarak, denizaltıların nasıl tasarlanması gerektiği konusunda herkesin farklı görüşleri var" diyor.

Bloom, oğlunun denizaltıyla ilgili endişelerini duyduktan sonra Rush'ın davetini reddetti:

"Söylediklerine gerçekten inandığından eminim. Ama çok yanılıyordu."

Michelle Fleury ve Nathalie Jimenez'in katkılarıyla hazırlandı.