Pod koniec l w. przed Chr. granice Cesarstwa Rzymskiego przesunęły się po linię Renu i Dunaju. Obszary Barbaricum na płn. od łuku Karpat znalazły się w zasięgu - silniejszych niż dotąd - oddziaływań cywilizacji rzymskiej. Tereny zajmowane przez Celtów stały się prowincjami rzymskimi lub zostały opanowane przez plemiona germańskie. Jedynie nieliczne plemiona celtyckie (np. Kotynów, Anartów), zamieszkujące górskie obszary w Karpatach, utrzymują swoją niezależność. Jest to koniec dominacji Celtów w Europie.

W okolicach Krakowa elementy kultury celtyckiej i grupy tynieckiej widoczne są jeszcze w pierwszych dziesięcioleciach l w. po Chr. Jedynie na prawym brzegu Wisły przetrwała co najmniej do końca II w. po Chr. - również w dużej mierze wiązana z Celtami - kultura puchowska, ekspandująca z górskich terenów Słowacji.

Od pierwszej poł. II w. przed Chr. nad górną Wisłą pojawiają się materiały archeologiczne związane z kulturą przeworską. Wśród tworzących ją ludów główną rolę odgrywali najprawdopodobniej wschodnio-germańscy Wandalowie. Do nich zapewne odnoszą się wzmianki w źródłach rzymskich z l-II w. mówiące o dzielącym się na wiele plemion ludzie Lugiów zwłaszcza, że nazwy niektórych plemion lugijskich (np. Hariów) wydają się mieć germański charakter. Od około pół. II w. po Chr., kultura przeworska rozszerza swój zasięg wkraczając na słabo zaludnione lub nie zamieszkałe obszary w płd. Polsce (Karpaty, Wyżyna Krakowska). Pojawia się również w górnym dorzeczu Dniestru, we wsch. Słowacji i w płn. części Węgier. Jednocześnie, zanika w tym czasie na Podlasiu i prawobrzeżnym Mazowszu, wyparta przez kulturę wielbarską wiązaną z Gotami. Koniec kultury przeworskiej przypada na schyłek IV lub na początek V w. po Chr. Było to związane z tzw. wielką wędrówką ludów, która objęła część Azji i Europę. Około 375 r. zaczęły się najazdy koczowniczych Hunów. Spowodowało to prze- sunięcie się plemion Wandalskich, Gockich, Swebskich i wielu innych w kierunku Cesarstwa Rzymskiego, co przyczyniło się do jego upadku. W 410 r. część Gotów (Wizygoci) zdobyła i złupiła Rzym. W 429 r. Wandalowie przeprawili się do Afryki, gdzie opanowali prowincje rzymskie i utworzyli własne państwo. W 455 r. zdobyli i splądrowali Rzym, a ich flota panowała nad całą zachodnią częścią Morza Śródziemnego. Na około poł. V w. przypada również szczyt potęgi Hunów. Za panowania Atylli (434-453) utworzyli oni wielkie państwo na terenach płd.-wsch. Europy, a nawet - wg niektórych badaczy - granica ich władztwa sięgała wybrzeży Bałtyku. Za świadectwo tej inwazji na teren Małopolski uważany jest bogaty grób "książęcy" z Jakuszowic. Czas niepokojów w okresie wędrówek ludów spowodował bardzo silne wyludnienie ziem dzisiejszej Polski. W świetle analizy źródeł archeologicznych dopiero od początku VI w. po Chr. można się liczyć z napływem Słowian.

Ludność zamieszkująca okolice Krakowa w pierwszych wiekach po Chr. zajmowała się przede wszystkim uprawą ziemi i hodowlą. Zaznacza się wyraźny postęp w gospodarce rolnej, czego oznaką są stosunkowo liczne znaleziska żelaznych radlic i krojów płużnych, sierpów i półkosków. Uprawiano żyto, proso, jęczmień i pszenicę. Do mielenia ziarna stosowano żarna rotacyjne. Na podstawie analiz materiałów kostnych z osad można stwierdzić, że głównie hodowano bydło i świnie, a ponadto konie, owce i kozy.

W wytwórczości rękodzielniczej zaznacza się specjalizacja. Jest ona widoczna w produkcji żelaza w Górach Świętokrzyskich i wyrobie wysokiej jakości naczyń (tzw. ceramiki "siwej") w wielkim ośrodku garncarskim w rejonie Igołomii, Tropiszowa i Zofipola.

W kulturze przeworskiej istniał zwyczaj bogatego wyposażania zmarłych. Na ciałopalnych cmentarzyskach (Chmielów Piaskowy, Kopki, Opatów, Kryspinów) odkrywa się w grobach narzędzia, przedmioty codziennego użytku, broń i części stroju. Niekiedy są to wyroby importowane z obszarów Cesarstwa. Szczególnie cenne spośród nich znajdowane były w tzw. grobach "książęcych" (m.in. z Giebułtowa). Napływ importów (monet, naczyń brązowych, glinianych naczyń terra sigillata, zapinek, ozdób, broni, narzędzi) w głównej mierze był efektem ożywionych kontaktów handlowych z prowincjami rzymskimi. W rejonie Krakowa przebiegało wschodnie odgałęzienie tzw. szlaku bursztynowego biegnącego od Aquilei w Italii poprzez Carnuntum w Panonii, Bramę Morawską i tereny dzisiejszej Polski do wybrzeży Bałtyku. Znaczną rolę w prowadzeniu handlu z ludami północy odgrywały rozwijające się przy wojskowych obozach rzymskich, strzegących granic wzdłuż Renu i Dunaju, osady rzemieślniczo-handlowe (canabae). Dopiero wtargnięcie Hunów do Kotliny Karpackiej w końcu IV w. i upadek Cesarstwa Rzymskiego, zahamowały napływ importów i spowodowały osłabienie kontaktów byłych prowincji rzymskich z terenami na północ od łuku Karpat.