Kıbrıs Cumhuriyeti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şuraya atla: kullan, ara
Bu madde bir de jure olarak adanın tek hâkimi olan devlet hakkındadır. Adanın kuzeyinde bulunan de facto devlet için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Kıbrıs (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kıbrıs Cumhuriyeti
Κυπριακή Δημοκρατία (Yunanca)
Kypriakī́ Dīmokratía
Bayrak Arma
Bayrak Arma
Ulusal Marş: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν

Ýmnos eis tīn Eleutherían1
Konum
Kıbrıs Cumhuriyeti'nin konumu (Kuzey Kıbrıs dahil) (koyu yeşil)
Diğer Avrupa Birliği ülkeleri (açık yeşil)
Başkent Lefkoşa[1]
35°08′K 33°28′D / 35.133°K 33.467°D / 35.133; 33.467
Resmî dil(ler) Yunanca ve Türkçe[4]2
Etnik gruplar  Rumlar, Türkler, Ermeniler, Maruniler ve Latinler.
Yönetim biçimi Başkanlık sistemi
 - Devlet Başkanı Nicos Anastasiades
 - Meclis Başkanı Yannakis Omiru
Kuruluş
 - Zürih ve Londra Antlaşması 11 Şubat 1959[5]
 - Tarih 16 Ağustos 1960[1]
 - Bağımsızlık günü 1 Ekim[6][7]
Yüzölçümü
 - Su (%) önemsiz miktar
Nüfus
 - 2010 sayımı 803.147[8] (85)
GSYİH (SAGP) 2008
 - Toplam 22,983 milyar $[9] (107)
 - Kişi başına 29.928 $[9] (29)
GSYİH (düşük) 2008
 - Toplam 24,943 milyar $[9] (86)
 - Kişi başına 32.772 $[9] (26)
Gini (2005) 29 (düşük)  (19)
İGE  0.709 (yüksek)  (2009)
Para birimi Euro (€)[1]3 (EUR)
Zaman dilimi EET (UTC+2)
 - Yaz CEST (UTC+3)
Trafik akışı sol
Internet TLD .cy4
Telefon kodu 357
1 Yunanistan'a ait milli marş.
2 De jure olarak Türkçe resmi dildir.
3 Kıbrıs Lirası yerine 2008'de geçildi.
4 Avrupa Birliği ülkeleri ayrıca .eu alan adını kullanabilmektedir.

Kıbrıs Cumhuriyeti (Yunanca: Κυπριακή Δημοκρατία - Kipriaki Dimokratia), Kıbrıs Adası'nda Türkiye, Birleşik Krallık ve Yunanistan'ın garantörlüğü altında[10] Türk ve Rum ortaklığında kurulan[11] fiilî olarak adanın güneyini yöneten devlet.[12] Akdeniz'in Avrasya'ya yakın bölgesinde ada devleti olarak bulunup[13], kuzeyinde Türkiye, doğusunda Levant, güneyinde Mısır ve batısında Yunanistan ile deniz komşusudur.[14]

Kıbrıs, Akdeniz'in en büyük üçüncü adasıdır ve yıllık ortalama 2.4 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir.[15] Britanya kolonisi iken; 16 Ağustos 1960'ta Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı[1] ve 1961 yılında İngiliz Milletler Topluluğu'na katıldı.[16] Kıbrıs Cumhuriyeti, bir gelişmiş ülke olarak[17] 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Birliği üyesi oldu.[1] 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren de avro para birimini kullanmaya başladı.[14]

1974'de Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıs Rumları arasında gerilim doruk noktasına ulaşmaktaydı[18] ve Yunanistan'daki askerî cunta desteği ile Kıbrıs'ta enosis amaçlı milliyetçi Rumlar'ın darbe yapması[19][20] sonucunda Türkiye, Kıbrıs'a harekât düzenledi.[21] Bunlarla birlikte adanın kuzeyinde Kıbrıslı Türkler'in yönetiminde politik bir düzenin oluşmasına neden oldu.[22] Bu siyâsî olaylarla Kıbrıs Sorunu ortaya çıktı. 1983 yılında Türkiye'nin, de facto yönetim olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanımasının ardından[23] Türkiye'de Kıbrıs Cumhuriyeti Güney Kıbrıs Rum Yönetimi olarak adlandırılmaya başlanmıştır.[24]

Şu anda Kıbrıs Adası'nın kuzeyinde yaklaşık 30.000'e yakın[21] Türk Silahlı Kuvvetleri askeri, Agrotur ve Dikelya üslerinde 3500 civarında Birleşik Krallık askeri[25] ve Yeşil Hat bölgesinde 928 kişilik Birleşmiş Milletler Barış Gücü personeli (859 asker ve 69 polis) bulunmakta[26], adanın kuzeydeki üçte birlik bölümünde Türkler, geri kalan üçte ikisinde ise genel olarak Rumlar yaşamaktadır.[27][28]

Kıbrıs Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler'e üye devlet olarak uluslararası alanda tanınmış bir ülkedir.[29] Kıbrıs adası civarındaki sular hukuken kendi egemenliği altında[30] olmak üzere, adanın %3'lük kısmı bağımsızlık anlaşmasına göre Birleşik Krallık'ın askerî üssü olarak yönetimi altındadır.[31] Ada de facto olarak dört ayrı parçaya bölünmektedir:[32]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Petra tou Romiou ("Gavur Taşı "[37] ), Kıbrıs adasının Baf bölgesi'nde Yunan mitolojisi'ne göre, Afrodit'in doğduğu yer.[38]

Kipros ismi konusunda birçok etimolojik kaynak vardır. Türkçe'de Kıbrıs, Arapça'da Kubrus (Kubruş), Batı ülkelerinde Cyprus, Cypre, Chypre, Gipros ve Cypern olarak isimlendirilmiştir. Hitit kaynaklarında Alaşya diye geçmektedir.[39]

Mısırlılar Asi, Asurlularda Yatnana, İbrani halkları tarafından da Kittim diye adlandırılmıştır.[39] Kypros adı ile ilk defa İyonyalı araştırmacı Homeros tarafından kullanılmıştır.[40] En çok kabul edilen düşünce ise Kıbrıs metali veya Kıbrıs bakırı anlamına gelen Latince aes Cyprium ya da kısaltılmış şekli ile Cuprum kelimelerinden geldiğidir.[39]

Yunan mitolojisinde güzellik ve aşk tanrıçası olarak kabul edilen Afrodit'in[41] adanın Baf bölgesi'nde Petra tou Romiou adlı yerde[38] doğduğuna inanıldığı için Afrodisia ve Amatosia olarak da anılmaktadır.[42] Kıbrıs'ın doğal zenginlikleri nedeni ile[39] Yunanca kutsanmış anlamına gelen Makaria ismi de kullanılmıştır.[42]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs (ada)
Ana madde: Kıbrıs coğrafyası
Kıbrıs adasının ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi tarafından uzaydan çekilen fotoğrafı.

Kıbrıs Adası, İtalya'ya bağlı Sardinya ve Sicilya adalarından sonra Akdeniz'in en büyük üçüncü adasıdır.[43] Akdeniz'in kuzeydoğusunda yer alır.[44] Kuzeyinde 65 km mesafe ile Türkiye, doğusunda 112 km mesafe ile Suriye, 267 km ile İsrail, 162 km ile Lübnan, güneyinde 418 km ile Mısır; kuzey batısında ise, 965 km ile Yunanistan yer almaktadır.[44]

Kıbrıs, 30°33' ve 35°41 enlemleri ile 32°23' ve 34°55' boylamları arasında yer almaktadır.[44] Yüzölçümü yaklaşık 9.251 km²'dir.[45] Bunun 3.355 km²'lik bölümü de facto olarak kurulmuş Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin yönetimindedir.[46] Kıbrıs'ın genişliği en çok 225 km, en az 43 km'dir.[44] Adanın en yüksek noktası, 1.953 metre yükseklikteki Trodos Dağlarıdır.[47] Ada, Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının geçiş noktasında ve eski büyük uygarlıkların yer aldığı Ortadoğu ve Anadolu bölgelerinin kesişimindedir.[48]

Kıbrıs adasının topografik özelliklerini detaylı bir şekilde gösteren harita. (Beyaz ile gösterilen Trodos Dağları, 1953 metre ile adanın en yüksek bölgesidir.)[44]

Ada, Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve az yağışlı geçer.[49] Yağışlar alçak kesimlerde yıllık 300 mm iken Trodos dağlarında yıllık 1000 mm'yi bulmaktadır.[44] Trodos Dağları kışın kar tutabilmektedir. Sıcaklık ender olarak 0 derecenin altına düşmektedir. Ortalama sıcaklıklar ise yazları 20-30 °C, kışları ise 5-15 °C arasında değişmektedir.[49] Bitki örtüsü ise küçük çalılıklardan oluşan makidir.[50] Köylerde yaşayan halk tahıl üretimi, bağcılık yapar ve turunçgillerden meyve yetiştirmekle uğraşır.[44] Buğday ve arpanın yanı sıra portakal, mandalina ve dağların eteklerinde de üzüm yetiştiriciliği yapılır.[48]

En yaygın orman tipi ağaç türleri çam, selvi, meşe ve sonradan adada yetiştirilen okaliptüstür.[51] Ada, yapı ve yeryüzü şekilleri ile Anadolu yarımadasının Toros sistemi içinde kabul edilmektedir.[51] Anadolu'ya bağlı olan adanın temeli batıda ve güneyde 2000 metreden daha derin denizaltı çukurlarıyla çevrilmektedir.[52]

Kıbrıs adasında Limasol Tuz Gölü'nden sonra 2,2 kilometrekare yüzölçümü ile en büyük ikinci göl olan Larnaka Tuz Gölü.[53]

Kıbrıs Adası coğrafi konumi nedeni ile Afrika ve Avrupa kıtaları arasında kuş türlerinin konaklama ve geçiş noktasıdır.[54] Adada bulunan yaklaşık 350 tür hayvandan 7'si endemiktir.[52] Ayrıca 26 çeşit tür sürüngende yaşamaktadır. Kıbrıs ilk çağ dönemlerinde nerede ise temelli ormanlık alanlarla kaplı iken, bakır madenleri ve ormanı bulunmayan ülkelere odun satılması nedeni ile günümüzde ormanlık alanları tahribata uğramıştır.[51]

Kıbrıs'ın sahil kıyıları, aşağı yukarı yüz milyon senedir Chelonia ve Caretta caretta kaplumbağaları tarafından ziyeret edilmektedir.[55] Bu canlılar yumurtlamak için Mayıs ve Ağustos ayları arasında Kuzey Kıbrıs’ın kumsallarına gelmektedirler.[56]

Adanın kuzeyinde doğal mağaralar da bulunmaktadır.[57] Sarkıt ve dikitleri ile İncirli Mağarası, İnönü’deki Sütünlu Mağara, olmak üzere 85 adet civarında doğal mağara bulunmaktadır.[58]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs (ada)#Tarih

Antik çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Bronz Devri'nin sonlarındaki göçlerle Anadolu’dan gelen kavimler ve Yunanistan’dan gelen Akalar tarafından kurulan Salamis antik kenti.[59]

Kıbrıs'a insanların yerleşiminin M.Ö. 10.000 yıllarını bulduğu tahmin edilmektedir.[60] Adanın güneyinde yapılan arkeolojik kazılar neticesinde ilk insan yerleşimcilerinin M.Ö. 9000 yıllarında bazı yapılar bıraktıkları görülmüş[61] ve Cilalı Taş Devri döneminde buralara yerleştikleri anlaşılmıştır.[62] Kıbrıs'ın Tunç Çağı'na geçiş döneminde adaya gelen insan toplulukları çanak, çömlek, desti, bardak gibi kilden kaplar yapabilme sanatını buraya getirmişlerdir.[63] Kıbrıs halkları çanak ve çömlekçilikte kendilerine has stiller ve tasarımlar üretmeyi başarmışlardır.[64] Kıbrıs'ta M.Ö. 3000 yıllarında bakır madeninin çıkarılması ile birlikte insanlar bu madeni işlemeyi öğrenerek günlük hayatta kullanılabilecek aletler yapmaya başlamış[61] ve Mısır, Suriye, Filistin üzerinden Mezopotamya halklarının adaya gelmeye başlaması ile birlikte ticari yaşam da faal duruma geçmiştir.[63]

Demir Çağı'ndaki aletlerin ve eserlerin çoğu Anadolu kaynaklıdır. Milattan önceki dönemin en zor şartları bu dönemde yaşanmıştır.[61] Geliştirilen ve öğrenilen yazı türlerinin çoğunun unxdutulmaya başladığı tahmin edilir. Yine de bunlara rağmen adaya yeni yelen insanlarla kültürel etkileşim devam etmiştir.[63] Salamis ve Soli gibi yeni yerleşim bölgeleri kurulmuştur.[65] Bu tarihi dönemlerde bulunan taş tabak ve kaplar, pişmiş toprak kaplar, küçük toprak'tan yapılmış heykeller, İdollar, altın ve gümüş takılar, balta ve silahlar, tunç, demir’den yapılmış ok, bıçak, mızrak gibi arkeolojik kazılarla bulunmuş eserler dünya üzerinde çeşitli birçok müzede sergilenmektedir.[61]

İlk çağlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs Krallığı'nın son hükümdarı Caterina Cornaro 1474 yılından adayı Venedik Cumhuriyeti'ne sattığı yıl olan 1489'a kadar adayı yönetti. Daha sonra krallık sona erdi.[66]

Tarihi boyunca birçok ulusun egemenliği altına giren Kıbrıs M.Ö. 1500 yılı civarında Antik Mısır'ın, M.Ö. 1320 yılı civarında Hitit'in[67] ve M.Ö. 1200'li yıllarında tekrar Mısır'ın, M.Ö. 1000 yılı civarından Fenikeliler'in ve M.Ö. 709'da Asurlular'ın eline geçtiği aktarılmaktadır.[68][69]

M.Ö. 669'da bağımsızlığını kazandıysa da tekrar Mısır firavunu Amasis tarafından alındı.[70] M.Ö. 545'te Pers Ahameniş İmparatorluğu tarafından alınmış ve M.Ö. 333'te İssus Muharebesi'nde Persleri yenen Büyük İskender'in egemenliği altında özerklik tanındı.[71]

Bu tarihten sonra adada Yunan kültürü önem kazanmıştır.[72] M.Ö. 58 yılında ada Roma İmparatorluğu'nun bir vilayeti haline gelmiştir ve üç yüz elli sene boyunca Roma İmparatorluğu kontrolünde kalmıştır.[69] 395’te, Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası olan adada halk Putperestlikten yavaş yavaş Ortodoksluk'a geçmiştir.[73]

1191 yılında Aslan Yürekli Richard, Üçüncü Haçlı seferi sırasında adaya yerleşmiş ve daha sonra adayı Tapınak Şövalyeleri’ne satmıştır.[74] 1192 yılında adayı satın alan Guy de Lusignan ve soyu 1489’da Venedikliler’in adayı alışına kadar Kıbrıs'ı yönetimi altında tutmuşlardır.[75]

Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Kıbrıs Eyaleti, Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti, ve Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti
Osmanlı İmparatorluğu'nda denizci olan Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye adlı eserinde yer verdiği tarihi Kıbrıs haritası.[76]

Kıbrıs, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmeden önce, Doğu Akdeniz'deki Osmanlı'ya ait gemilerine akın yapan Hıristiyan korsanlarının sığınağı haline gelmişti.[77] Bu korsanlar genellikle deniz ticaret gemilerine ve hacca giden yolculara saldırarak buradaki yol güvenliğini yok etmekteydi.[78] Bu gibi nedenlerden dolayı Kıbrıs'ın alınması gerekli görüldü.[79]

Kıbrıs, Lala Mustafa Paşa komutasındaki ordu ve Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte[70] yaya 60.000 kişiden oluşan Osmanlı Ordusu, 2 Temmuz 1570'de Limasol’a çıkması[80] ve 4 Ağustos 1571'de Mağusa'nın[81] Venedikli Mağusa Kale Komutanı Bragadino’nun beş maddelik bir antlaşmayla kaleyi teslim etmesiyle sonuçlanan bir seferle Osmanlı İdaresine girdi.[82] Kıbrıs'ın ele geçirilmesiyle Osmanlı İmparatorluğu, Doğu Akdeniz'e tamamen hâkim oldu.[83]

Lefkoşa'da 1209 tarihinde Saint Sophia Katedrali olarak yapılan, 1571 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu tarafından camiye dönüştürülen Selimiye Camii, günümüzde Kıbrıs'ın en büyük camisi konumundadır.[84]

15 Eylül 1570 tarihinde Lala Mustafa Paşa, tören ile Lefkoşa şehrine girmiştir.[85] Kıbrıs ele geçirildikten sonraki tarihte adada çok az sayıda Ortodoks Rum vardı. Çünkü Venedikliler Katolik idi ve Ortodoks Kilisesi'ne yaşama hakkı tanımıyordu.[86] Osmanlı Devleti Ortadokslara serbestçe kilise kurma ve gelişme imkânı sağladı. Böylece adada Katolik Kilisesi etkinliğini kaybetti ve Ortodoks Kilisesi gelişti.[87]

1571 yılında Kıbrıs'ta yapılmış bulunan nüfus sayımında yerli halkın nüfusu 150.000'dir. Burada bulunan Türk askeri ise 30.000 kadardır.[88] Adanın tamamının kontrol edilmesinin ardından Karaman'dan adaya göç ettirilen Türkler[89] ve Beyşehir, Ürgüp, Niğde, Aksaray, Akşehir, Maraş gibi Anadolu'nun orta kesiminde kalan şehirlerinden aileler getirilerek yerleştirilir.[90] Bugün adada yaşayan Kıbrıs Türklerinin (Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti'nden gelenler hariç) soyu bu Osmanlı idaresinde adaya gönderilen Türklerden gelmektedir.[90]

1831 senesinde sadece erkeklerin sayıldığı Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk büyük ölçekli nüfus sayımında ada üzerinde 14.983 Müslüman ve 29.190 Hıristiyan yaşadığı ortaya çıktı.[91] 1872'de yapılan sayımda adanın nüfusunun 144,000 olduğu, Müslümanların sayısının 44.000'e ve Hıristiyanların ise 100.000'e arttığı belirlendi.[92]

Birleşik Krallık dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs (Birleşik Krallık)
Günümüzde Birleşik Krallık'ın yönetimindeki Ağrotur ve Dikelya üslerinde 10.000 Birleşik Krallık askeri ve sivil personel ile bunların aileleri yaşamaktadır.[93]

93 Harbi'nde Rusya İmparatorluğu karşısında yenilen Osmanlı, Ruslara karşı fazla ödün vermemek amacıyla[94], Birleşik Krallık'in isteği üzerine ada 92.799 sterline[95] 4 Haziran 1878 tarihinde[96] imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile kiralandı.[97] Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen Birleşik Krallık'a geçti.[98] Birleşik Krallık adayı "Komiser" diye tabir ettiği yüksek rütbeli yöneticilerle idare etmiştir.[99] 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Birleşik Krallık karşısındaki Almanya'nın yanında savaşa girmesi üzerine Birleşik Krallık adayı ilhak edip adaya vali tayin etti.[100] 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 21. Maddesi gereğince, Birleşik Krallığa ilhakı tanındı.[101] 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.[102]

Ocak 1950 tarihinde Doğu Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Türk toplumunun boykot ettiği bir referandum düzenledi.[103] Referandumun sonucunda, katılan halkın %90'ı Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi düşüncesi olan enosis lehinde oy verdi.[104] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[105] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı[106] ve Birleşik Krallık adanın tüm bölümünü kontrolde tutmakta zorlanıyordu.[107] Bu tarihten itibaren taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı.[108]

Bağımsızlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs Cumhuriyeti (1960)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: Zürih ve Londra Antlaşması ve 1963 Kıbrıs Anayasası değişikliği önerisi
1964 yılında Birleşmiş Milletler tarafından topluluklar arası çatışmaları engellemek amacıyla kurulmuş olan UNFICYP, 1974'ten beri adayı ikiye bölen Yeşil Hat üzerindedir.[109]

16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.[110] Birleşik Krallık, Ağrotur ve Dikelya adlı adanın %3'üne tekabül gelen askerî üsleri aldı.[31] Devlet dairelerinde ise Rumlardan sonra en büyük etnik topluluğu oluşturan Türkler veto hakkına sahip oldu[111] ve parlamento ile yönetimde %30'luk hakka sahip oldular.[112] Üç devlete ise garantörlük hakkı verildi.[113]

30 Kasım 1963 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti devlet başkanı III. Makarios, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nda siyâsî kurumların yapılanması ve teşkilatlanma hakkındaki on üç maddelik bir değişiklik önerisinde bulundu.[114] Kıbrıslı Türkler bu değişikliklerin kendi haklarını kısıtladığını savunarak karşı çıktılar.[115] Bu değişiklik süreci içerisinde Kıbrıslı Türkler bu öneriye karşı çıktı. Bunun üzerine, 21 Aralık 1963 günü, iki Kıbrıslı Türkün üzerine ateş açılarak öldürülmesi üzerine toplumlararası çatışmalar başladı[116] ve sonunda Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki idarî ve siyâsî yapılanmadan çekildiler.[105]


Birleşmiş Milletler'in Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü (UNFICYP) ada üzerindeki önemli noktalara Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumları arasındaki çatışmaları engellemek[117] amacıyla konuşlandı.[118]

Bölünme[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: 15 Temmuz 1974 Darbesi, Kıbrıs Harekâtı, ve Cenevre Antlaşması

1970'li yılların başlarında Yunanistan'ı kontrol eden askerî cunta yönetimi, II. Makarios'un tutumları ve enosis'in yolunda ilerleme olmamasından dolayı memnun değildi.[119] Cunta, 15 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Ulusal Muhafız Birliği'ne bu birliğin komutanının görevinden alınmasını ve adanın kontrolünü Yunan subayların bulunduğu bu birliğin almasını istedi.[120] Birlik aynı gün Lefkoşa'daki Başkanlık Sarayı'nı bastı ve II. Makarios görevden alındı.[121] Nikos Sampson yeni hükûmetin devlet başkanı olduğu dünyaya ilan edildi.[122] Her ne kadar milliyetçi Rumlar tarafından darbe yapılsa da[19] Yunanistan ile birleşmedi, Kıbrıs'ın bağımsızlığı devam etti ve bağımlı bir yönetim olmadı.[123] Türkiye Cumhuriyeti, gerçekleştirilen darbe nedeniyle[124] Zürih ve Londra Antlaşması'nın IV. maddesine istinaden[125] gerçekleştirdiğini savunarak Kıbrıs Harekâtı'na girişti.[21]

1974'teki Kıbrıs Harekâtı sonunda ölen Türk askerlerin bulunduğu Karaoğlanoğlu Şehitliği'ndeki giriş tabelası.[126] 8 subay, 5 astsubay, 57 erbaş ve er olmak üzere toplam 70 askerin mezarı bulunmaktadır.[126]

Uluslararası baskılar sonucunda ateşkes ilan edildi[127] ve adanın %37'si Türkler'in kontrolüne geçti.[128] 170.000 civarındaki Kıbrıslı Rum[129] kuzeyde bulunan evlerinden göç ettirildi, 50.000 Kıbrıslı Türk ve daha sonrada Türkiye'nin teşviki[128] ile Türkiye'den gelen göçmenler ise bu evlere yerleştirildi.[128] 1983 tarihinde Kıbrıslı Türkler tek taraflı olarak sadece Türkiye tarafından tanınan bağımsızlıklarını ilan ettiler.[22] Günümüzde, savaş sonucunda 1.534 Kıbrıslı Rum[130] ve 502 Kıbrıslı Türk[131] hâlâ kayıptır. 1974 yazında ada üzerindeki bu gelişmeler, Türkiye-Yunanistan ilişkilerinde tek hakim konu oldu.[132] Ayrıca günümüzde Türkiye'den gelmiş yaklaşık 100,000 kişinin Cenevre Antlaşması ve çeşitli BM kararlarını ihlal ederek ada üzerinde yaşadığı düşünülmektedir.[133] Kıbrıs hükûmeti, kuzeydeki toprakların kontrolünü kaybettikten[134] ve Türk idaresi altına girmesinden sonra[134] kuzeydeki tüm liman ve hava alanlarının uluslararası ticaret ile ulaşıma kapalı olduğunu ilan etti.[135] Yönetim, adanın kuzeyindeki idareyi günümüzde de Türk işgali altındaki bölge olarak kabul eder.[136]

Yakın tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

De facto olarak kuzey ve güney olarak iki ayrı parçaya bölünmesine[27] rağmen de jure olarak cumhuriyet tüm adanın hakimidir.[18] Kıbrıs Cumhuriyeti'nin anayasal bir demokrasi üzerine kurulu yapısı[137] ekonomik bakımdan refah bir durumda[138] ve iyi bir alt yapısı vardır.[139] Avrupa Birliği ve diğer uluslararası örgütler tarafından Birleşmiş Milletler'in bir parçası[29] ve adanın tek meşru yönetimi kabul edilir.[140] Sadece Türkiye tarafından tanınan adanın kuzeyi[28] Türkiye'nin yardımları ile varlığını sürdürmektedir.[141] Son birleşme girişimi 2004 tarihindeki Annan Planı ile oldu.[142] 24 Nisan 2004 tarihinde[143] yapılan referandumda Kıbrıslı Türklerin destek oyuna rağmen Kıbrıslı Rumlar tarafından reddedildi.[144]

Temmuz 2006 tarihinde ada, Hizbullah ve İsrail arasındaki çatışmalardan kaçan kişiler için ilk sığınaklardan biri oldu.[145]

Mart 2007'de BM kontrolündeki Yeşil Hat üzerindeki Kıbrıslı Rumlar ile Kıbrıslı Türkleri ayıran Lokmacı Kapısı yıkıldı.[146] Adanın 32 yıllık tarihinde yer etmiş olan kapı, Lefkoşa kentini ikiye ayırıyordu.[147] 3 Nisan 2008'de Türk ve Rum yetkililerin bulunduğu bir törenle açlışı gerçekleşti.[148] 26 Haziran 2009 tarihinde[149] Kıbrıs müzakereleri kapsamında 34. kez bir araya[149] gelen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ve Kıbrıs Cumhuriyeti Devlet Başkanı Dimitris Hristofyas Erenköy'de bulunan[149] Yeşilırmak Sınır Kapısı'nın açılacağını duyurdular.[150] Gerekli altyapı çalışmalarının gerçekleştirilmesinden sonra yedi aylık bir süre zarfında faaliyete geçeceği açıklandı.[151]

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs
Bu makale serisinin bir parçasıdır:
Kıbrıs
devlet yapısı

Portal icon Siyaset portal
Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin devlet yapısı

Kıbrıs Cumhuriyeti, başkanlık sistemi ile yönetilmektedir.[152] Devlet başkanı ve hükûmet, bir beş yıllık dönem için evrensel oy yönetimi ile halk tarafından seçilirler.[153] Ülkede yasama organı Temsilciler Meclisi [154], yürütme organı devlet başkanı ile hükûmettir.[155] Hem yürütme ve yasama organıyla yargının bağımsızlığı güvence altına alınmıştır.[137]

1960 Anayasası, yasama, yürütme ve yargı alanında ülkedeki başlıca iki etnik nüfus bakımından kontrollü bir şekilde Kıbrıslı Rum ve Türklerin eşit haklara sahip bir siyâsî düzeni savunuyordu.[111] Türk-Rumlar tarafından ortak yönetilecek bağımsız cumhuriyette[155], devlet başkanı Rum olacak; devlet başkan yardımcısı ise Türk olması kararı alınmıştı.[156] Aynı zamanda başkan ve başkan yardımcısı, herhangi bir anayasa değişikliğinde veto haklarına sahip oldukları gibi aynı yetkilere sahiptiler.[111] Kıbrıs Temsilciler Meclisi; 32 Rum, 24 Türk ile 3 diğer azınlık üyelerinden[157] ve Bakanlar Kurulu ise 7 Rum, 3 Türk'ten oluşuyordu.[111] 1963-1964 olaylarının çıkmasından sonra Kıbrıslı Türkler idari ve siyasî yapılanmadan çekildi.[105] Günümüzde bu neden yüzünden başkan yardımcılığı boş durmaktadır.[158]

1974'ten itibaren ada, kuzeyindeki üçte birlik bölümünde Kıbrıslı Türkler, geri kalan üçte ikisinde ise Rumların yaşadığı iki ayrı kesime bölündü.[27] 1983 tarihinde Kıbrıslı Türkler, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ilan etti.[22] 13 Mayıs 1984’te de Güvenlik Konseyi 550 sayılı kararı[12] ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilanını ayrılıkçı bir hareket olarak tanımladı.[32] Birleşmiş Milletler[33] ve Avrupa Konseyi[34] Türkiye'nin "işgali" altında olduğunu nitelendirdi.[159] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti günümüzde bağımsızlığı sadece Türkiye Cumhuriyeti dışında[160] hiçbir ülke tarafından tanımayan de facto bağımsız bir cumhuriyet konumundadır.[161] Adanın kuzeyi de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'ne ait kabul edilir.[12]

17 Şubat 2008 tarihindeki seçimlerde AKEL'in genel sekreteri[162] ve adayı Dimitris Hristofyas Kıbrıs Cumhuriyeti'nin altıncı devlet başkanı oldu.[163] Şubat 2003'ten beri ise Demokrat Parti'nin adayı Tasos Papadopulos devlet başkanlığı yapıyordu.[164]

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin idari yapılanması
Ayrıca bakınız: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bölgeleri

Kıbrıs Cumhuriyeti Lefkoşa, Mağusa, Girne, Larnaka, Limasol ve Baf olmak üzere altı bölgeye ayrılır:[165] Bölgeler, hükûmet tarafından atanılan bir kaymakam ile yönetilir.[166]

Kıbrıs haritası Bölgeler Yunanca ismi Merkezî kent
Lefkoşa Larnaka Limasol Baf Ağratur Girne Gazimağusa DikelyaCyprus districts (tr).jpg
Resim hakkında
 Mağusa    Αμμόχωστος (Ammochostos)    Mağusa   
Girne Κερύvεια (Keryneia) Girne
Larnaka Λάρνακα (Larnaka) Larnaka
Limasol Λεμεσός (Lemesos) Limasol
Lefkoşa Λευκωσία (Lefkosia) Lefkoşa
Baf Πάφος (Pafos) Baf

1974'teki Türk Silahlı Kuvvetleri'nin adaya düzenlediği Kıbrıs Harekâtı sonrası Lefkoşa ve Mağusa Bölgesi'nin büyük bir kısmı[167], Girne Bölgesi'nin tamamı[168] ve Larnaka Bölgesi'nin bir kısmı[2] adanın kuzeyindeki de facto yönetimin kontrolündedir.[169] Adanın kuzeyindeki yönetim tarafından Lefkoşa Bölgesi'nin bir kısmından Güzelyurt İlçesi[170] ve Mağusa Bölgesi'nin bir kısmından ise İskele İlçesi[171] oluşturulmuştur.[172]

Dış politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası üyelikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs Cumhuriyeti'nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar: Avustralya Grubu, İMT, AK, ODGP, AİKB, AYB, AB, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, UTO, UCM, USK, UKB, IFAD, UFK, UHÖ, ILO, IMF, UMÖ, Interpol, IOC, IOM, PAB, ITU, MIGA, NAM, NTG, KSYÖ, AGİT, PCA, BM, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UPU, WCL, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTO.

"Güney Kıbrıs Rum Yönetimi" adlandırması[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölünmenin ardından meşruiyetini koruyan Kıbrıs Cumhuriyeti; Türkiye tarafından sadece güneyin egemenliğini kontrol ettiği için Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ya da sadece Kıbrıs Rum Kesimi olarak adlandırılır.[173] Bu isimleri dünya üzerinde sadece Türkiye ve de facto bir ülke olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kullanmaktadır. Uluslararası statüde bir geçerliği yoktur.

Mevcut Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti, tüm adanın hâkimi olduğunu,[12] kuzeyde kalan topraklarının Türkiye'nin işgali altında olduğunu iddia eder.[174] Ayrıca kontrolü dışında olan[175] ve hak iddia ettiği kuzey topraklarının siyasi tüm temsilcilerini, vatandaşlarına seçtirmekte ve kendisi atamaktadır.

1960 kurucu anayasasında birçok değişiklik yapıldığı halde adanın tek egemeni olarak kendilerini göstermek adına çift resmi dil gibi bazı önemli konularda değişiklik yapılmadı.[176] 2004 yılında Avrupa Birliği üyesi olan ülke, sadece Lefkoşa, Limasol, Larnaka ve Baf bölgelerini yönetebilmektedir.[170] Adanın iki tarafını birleştirmek için yapılan çalışmalardan sonuncusu Annan Planı'nın,[143] Kıbrıslı Türkler tarafından referandumda kabul edilmesine rağmen,[142] Kıbrıs Rum halkı referandumda reddedince adanın birleşmesi gerçekleşmedi.[144]

"Ελληνικό Τμήμα της Νοτιάς Κύπρου ya da Ρωμαίικο Τμήμα της Νοτιάς Κύπρου", Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin Yunancadaki karşılığıdır. Rum yönetimi bu ifadeyi kullanmamakla birlikte, kendilerini adanın tek hâkimi olarak "Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmeti / Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας" (Kivernisi tis Kipriakis Dhimokratias) olarak tanımlarlar. Türkiye ve KKTC dışında bütün ülkeler, bu ülkenin resmi adını Kıbrıs Cumhuriyeti olarak kabul etmiştir.[29] Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise BM nezdinde tanınan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin adanın tamamı üzerindeki egemenlik iddiasını reddetmektedir.[30] Diğer dünya devletleri ise KKTC'nin yönettiği bölgenin Türkiye'nin işgali altında olduğunu kabul etmektedir.[174]

Ordu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs Ulusal Muhafızları

Kara kuvvetleri, hava kuvvetleri ve deniz kuvvetlerinden oluşan birleşmiş silahlı kuvvetleri olan Kıbrıs Ulusal Muhafızı, aktif görevliler, rezerveler ve milislerden oluşmaktadır. Bunun dışında Yunanistan Silahlı Kuvvetleri adada ELDYK (Ελληνικές Δυνάμεις Κύπρου, ΕΛΔΥΚ) konuşlandırmaktadır. Fakat ELDYK, Kıbrıs Cumhuriyeti askeriyesinin bir parçası sayılmamaktadır.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti demografisi
Nüfus artışı (son yıllarda Kıbrıs'ın kuzeyine yerleşen 100.000-150.000[133] Türk yerleşikler hariçtir).

Bağımsızlık ilanından sonra ada üzerindeki ilk nüfus sayımı Aralık 1960 tarihinde gerçekleştirildi.[177] Tüm adayı kapsamak üzere toplam nüfusun 573.566 olduğu ortaya çıktı.[177] Kıbrıs Rumları %77'lik bir pay ile en büyük etnik nüfustu ve Kıbrıs Türkleri ise %18'lik bir nüfusa sahipti (diğer milletler %5'lik kısmı oluşturuyordu).[177] Ada üzerindeki son toplu nüfus sayımına göre (Nisan 1973), Kıbrıs'ın nüfusu 631,778 olduğu ve Kıbrıslı Türklerin ise %19'luk bir paya sahip olduğu tahmin edildi (yaklaşık 120,000).[178]

Adanın fiilen bölünmesinden sonraki 1976-2001 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti tarafından yürütülen nüfus sayımları kapalı olarak gerçekleştirildi,[178] adanın kuzeyindeki nüfus ise Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi tarafından ikamet verileri, nüfus artış oranları ve göç verilerine göre tahmin edilmeye başlandı.[178] Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından yürütülen 2001 nüfus sayımlarında Kıbrıs hükûmeti kontrolündeki alanın nüfusunun 703.529 olduğu belirlendi.[178] Kuzey Kıbrıs'ta Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi raporlarında adanın %11'lik kısmını oluşturan 87.600 Kıbrıslı Türkün yaşadığı tahmin edildi.[178]

Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi tarafından son mevcut tahminlere göre 2006 yılı sonundaki nüfus, Kıbrıs hükûmeti kontrolündeki alanda %89,8 (778.700) ve Kıbrıslı Türklerin yaşadığı kuzey Kıbrıs'ta %10.2 (88.900) olmak üzere toplam 867.600'dür.[178]

Avrupa birliği eurostat araştırmasına göre kıbrıs adasında (kuzey-güney) genel olarak yaşayan insanların % 67 Rum,% 33 Türk ve az sayıda ingiliz vatandaşı ve maruni yaşadığı belirlenmiştir.

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Adada İslam, Ortodoks Hristiyanlık ve Protestan Hıristiyanlık olmak üzere üçe ayrılır. Adada bulunan Kıbrıslı Türkler İslam'a, Britanyalı askerler ve Rum halkı ise Hristiyanlığa inanmaktadır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nde eğitim

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi

Kıbrıs ekonomisi son yıllarda başarılı ve çok yönlü olmuştur.[138] En son IMF tahminlerine göre, kişi başına düşen milli gelir $28,331'dir, bu gelir Avrupa Birliği ortalamasının üzerindedir.[179] Kıbrıs, yüksek potansiyelli bir altyapıya sahip olmasından dolayı[180] denizaşırı işletmeler için yatırım bölgesi olarak görülmektedir.[181] Kıbrıs hükûmeti'nin ekonomi politikası, daha çok Avrupa Birliği'nin kiterlerini karşılama yönlü ilerlemektedir.[182] Avrupa Birliği'ne katılımın gereği olarak yeni üye ülkeler ile birlikte 1 Ocak 2008 tarihinde Avro ekonomik bölgesine dahil oldu.[138] Son yıllarda, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Mısır hükûmetleri[183] arasında petrol arama görüşmeleri başladı.[184] Bununla doğru orantılı olarak geçen senelerde Mısır ve Lübnan'la deniz bölgesinde[183] petrol ve doğal gaz yataklarından istifade edilecek[184] "münhasır ekonomik bölgeleri" belirleyecek bir tür anlaşmalar imzaladı.[30] Özellikle Kıbrıs ve Lübnan, önemli miktarda petrol ve doğal gaz yatakları olduğuna inandıklarını açıklamalarında belirtti.[30] Ancak Türk Deniz Kuvvetleri, adanın kuzeyinde fiili bir yönetim bulunması gerekçesiyle[185] petrol aramalarına izin vermedi.[186] Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bölge üzerinde petrol aramalarına şiddetle karşı çıkmakta[187] ve Ağustos 2007 tarihinde adanın kuzeyinde petrol aramak[188] için kendi hükûmetlerine bağlı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na yetki verdi.[188]

1959 tarihli Zürih-Londra Antlaşması'na göre tüm adanın doğal zenginliklerine Kıbrıslı Türkler de ortaktır ve bu nedenle bu anlaşmanın garantörü (koruyucusu) olarak Türkiye petrol kaynaklarını Rum kesiminin tek başına kullanmasına izin vermemektedir.[kaynak belirtilmeli]

2008 senesinde gayrisafi millî hasıla % 3.7 oranında büyüdü.[182] ve ülkenin 2007 yılında satın alma gücü paritesine göre gayrisafi millî hasılası ise $21.382 milyardır.[189] 2008 tarihinde IMF tarafında dünyanın gelişmiş ekonomiye sahip 32 ülkesinden biri olarak gösterildi.[190] Aynı zamanda IMF verilerine göre[190] 2009 finansal krizinde sürekli büyüme içerisinde olacak tek gelişmiş ekonomi olacağı belirtildi.[191] Eurostat'ın Haziran 2009 tarihinde açıkladığı rapora göre[192] Kıbrıs’taki verginin gayrisafi yurt içi hasılaya genel oranı, 2006 oranlarına göre % 5 artış göstererek % 41,6 oldu.[193] İşsizlik oranı ise Mayıs 2009'a göre %5.3'tür.[194] Nisan 2009 tarihinde bu oran %5.1 idi.[195] Erkeklerde oran %5.2 iken bayanlarda ise %5.4 civarındadır.[194] 2009’un ilk çeyreğinde Eurozone’un Gayrisafi Yurt Hâsıla Endeksi olumlu olan tek EMU ülkesi Kıbrıs Cumhuriyeti oldu.[196] 2008’in dördüncü çeyreğiyle karşılaştırıldığında 2009’un ilk çeyreğinde oran değişmezken senelik esasta % 1,5 oranında arttı.[196] Adanın kuzeyindeki de facto yönetim Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kişi başına düşen milli geliri ise 2008 verilerine göre $15,984'dır.[197] 2007'de ise $14,047 idi.[198]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e "Cyprus" (İngilizce). Worldstatesmen.org. http://www.worldstatesmen.org/Cyprus.html. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  2. ^ a b "Lefkoşa'nın Tarihi" (Türkçe). Lefkoşa Türk Belediyesi. http://www.lefkosabelediyesi.org/turkce/lefkosanin_tarihi.htm. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  3. ^ "Nicosia." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 14 Oct. 2008
  4. ^ Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası: "Cumhuriyetin resmi dilleri Elence ve Türkçe'dir." (Kısım 1, Madde 3/1), (Türkçe)
  5. ^ "Kıbrıs Belgeleri: 1959 Londra Antlaşmaları" (Türkçe). Belge.net. http://www.belgenet.com/arsiv/sozlesme/londra_antlasma.html. Erişim tarihi: 2009-10-27. "19 Şubat 1959'da Londra'da imza edilen Zürih Antlaşması ve diğer belgeler, Kıbrıs konusundaki temel belgeleri oluşturmaktadır." 
  6. ^ "National Holiday of Member States (Cyprus: Independence Day, 1 October)" (İngilizce). Birleşmiş Milletler. http://www.un.org/members/holidays.shtml. Erişim tarihi: 2009-07-05. 
  7. ^ "Kıbrıs bağımsızlığının 49’uncu yıldönümünü kutladı" (Türkçe). Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-10-02. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=13498. Erişim tarihi: 2009-10-27. 
  8. ^ "Total population as of 1 January" (İngilizce). Eurostat. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1. Erişim tarihi: 2011-05-17. 
  9. ^ a b c d "Cyprus". International Monetary Fund. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=423&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=72&pr.y=8. Erişim tarihi: 2009-04-22. 
  10. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 233. sayfa.
  11. ^ Gülseven, Hakan (2002-06-03). "Sınır ötesi: Güney Kıbrıs...(2)" (İngilizce). Radikal. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=39410. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  12. ^ a b c d "United Nations Security Council Resolution 550 (Gravely concerned abouth the further secessionist acts in the occupied part of the Rebublic of Cyprus...)" (İngilizce). United Nations. 1984-05-11. http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/487/80/IMG/NR048780.pdf?OpenElement. Erişim tarihi: 2009-06-11. 
  13. ^ "Kıbrıs’ta Doğrudan Müzakereler Başlarken" (Türkçe). Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM). 2008-09-03. http://www.asam.org.tr/tr/yyazdir.asp?ID=2544&kat1=&kat2=6. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  14. ^ a b c Member States of the EU Cyprus (Yunanca) (İngilizce), European Countries, Ulaşım Tarihi: 3 Ekim 2008.
  15. ^ Leonidou, Leo (2007-03-27). "The Brits have bigger numbers but the Russians have bigger wallets" (İngilizce). Cyprus Mail. http://www.cyprus-mail.com/news/main.php?id=31415&archive=1. Erişim tarihi: 2007-03-28. 
  16. ^ "Members" (İngilizce). Commonwealth Secretariat. http://www.thecommonwealth.org/Internal/142227/members/. Erişim tarihi: 2008-02-15. 
  17. ^ "World Economic Outlook Database October 2008 - WEO Groups and Aggregates Information" (İngilizce). http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/groups.htm#ae. Erişim tarihi: 2009-01-06. 
  18. ^ a b "ЕС: Турцию не примут в Евросоюз, пока она не признает Кипр" (Rusça). Grani.ru. 2005-09-21. http://www.grani.ru/Politics/World/Europe/p.95377.html. Erişim tarihi: 2009-06-05. 
  19. ^ a b "'Failing' Cyprus talks resume" (İngilizce). BBC News. 2002-10-04. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2297653.stm. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  20. ^ Mallinson, William (30 Haziran, 2005) (İngilizce). Cyprus: A Modern History. I. B. Tauris. ss. 81. ISBN 978-1850435808. http://books.google.com/books?id=HEjkuhF2GsMC&pg=PA81&dq=. 
  21. ^ a b c Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 44. sayfa.
  22. ^ a b c Aydoğdu, Ahmet (2005). Kıbrıs Sorunu çözüm arayışları, 448. sayfa, Asil Yayın Dağıtım, ISBN 975-98443-2-X.
  23. ^ "Cyprus exists without Turkey's recognition: president" (İngilizce). XINHUA. 2005-10-01. http://news.xinhuanet.com/english/2005-10/01/content_3570894.htm. Erişim tarihi: 2008-03-07. 
  24. ^ Türkiye neyi tanımış olacak? (Türkçe), Radikal Gazetesi, Yayımlanma Tarihi: 21 Ağustos 2005, Erişim Tarihi: 14 Şubat 2009.
  25. ^ "Kıbrıs: Dünyaca kabul edilen özgürlük adası" (Türkçe). Diplomatik Gözlem. http://www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=2398. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  26. ^ Kıbrıs'taki Barış Gücü'nün süresi uzatıldı (Türkçe), ntvmsnbc.com, Son Güncelleme Tarihi: 30 Mayıs 2009, Erişim Tarihi: 30 Mayıs 2009.
  27. ^ a b c Ülke rehberi: Kıbrıs (Türkçe), BBC Turkish, Son Güncelleme Tarihi: 14 Mayıs 2008, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
  28. ^ a b Kıbrıs'ta canlanan eski tartışma (Türkçe), BBC Turkish, Son Güncelleme Tarihi: 11 Eylül 2008, Erişim Tarihi: 18 Ekim 2008.
  29. ^ a b c Cemal, Akay (2009-05-28). "BM Barış Gücü’nün Ada’daki varlığı sorgulanırken…" (Türkçe). Kıbrıs. http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/col/119/art/11595/PageName/Ana_sayfa. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  30. ^ a b c d "Turkey warns Lebanon, Egypt against oil exploration deal with Cyprus" (İngilizce). AP/International Herald Tribune (www.iht.com). 2007-01-30. http://www.iht.com/articles/ap/2007/01/30/europe/EU-GEN-Turkey-Cyprus-Oil.php. Erişim tarihi: 2007-05-04. 
  31. ^ a b c According to Article 1 and Annex A of the Treaty of Establishment of the Republic of Cyprus - http://www.sba.mod.uk/web_pages/appdx-o.htm
  32. ^ a b according to the United Nations Security Council, see Resolution 550 and 541 (İngilizce), Birleşmiş Milletler, Erişim Tarihi: 29 Eylül 2008.
  33. ^ a b Simón Duke, United States military forces and installations in Europe, Stockholm International Peace Research Institute, Oxford University Press, 1989, ISBN 0-19-829132-9, p. 274. (Turkey's occupation of Cyprus...)
  34. ^ a b Council of Europe, Parliamentary Assembly, Official Report of Debates, p. 212. (Cyprus is.....under Turkish military occupation.)
  35. ^ ""Kıbrıslı Rumlar Türk yönetimi altındaki kilisede dua edecekler"" (Türkçe). Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-09-01. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=13103. Erişim tarihi: 2009-09-02. 
  36. ^ KKTC Cumhuriyet Meclisi
  37. ^ Ay. Fodi Dağı ve Ay. Fodi Kilisesi (Türkçe), Büyükkonak Belediyesi, Erişim Tarihi: 8 Ekim 2008
  38. ^ a b Miroslav Marcovich, "From Ishtar to Aphrodite" Journal of Aesthetic Education 30.2, Special Issue: Distinguished Humanities Lectures II (1996) sayfa 49.
  39. ^ a b c d Sarınay, Yusuf., ed. (2000) (Türkçe). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları). Aktaş, Necati; Gültepe, Necati; Kaplan, Mustafa (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 43 bas.). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. ss. 4. sayfa. ISBN 975-19-2592-4. 
  40. ^ Fisher, Fred H. Cyprus: Our New Colony And What We Know About It. London: George Routledge and Sons 1878 pg 13-14.
  41. ^ Les îles des Princes, banlieue maritime d'Istanboul: guide touristique - Page 136 by Ernest Mamboury
  42. ^ a b Sarınay, Yusuf (Ankara, 2000). a.g.e, 5.sayfa.
  43. ^ "Akdeniz'de Gizli Petrol Savaşı" (Türkçe). Ajans 7/24. 2009-06-15. http://www.ajans724.com/haberoku.aspx?id=29338. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  44. ^ a b c d e f g "Cyprus." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 28 Sep. 2008
  45. ^ "Kuzey Kıbrıs" (Türkçe). incentivetur.com. http://www.incentivetur.com/KuzeyKibris.php?CTID=45. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  46. ^ "Kuzey Kıbrıs Türk Yönetimi coğrafyası" (Türkçe). Gözlemci.net. http://www.gozlemci.net/2146-kuzey-kibris-turk-cumhuriyeti.html. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  47. ^ North Cyprus Almanack, Kemal Rüstem (ed.) ve diğerleri, London; K.Rustem &Brother 1987, s.86.
  48. ^ a b Kıbrıs Tarihi 1, (Türkçe), KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Erişim Tarihi: 29 Eylül 2008.
  49. ^ a b "Country Profile: Climate" (İngilizce). Official Website of the Embassy of the Republic of Cyprus in Washington D.C.. http://www.cyprusembassy.net/home/index.php?module=page&pid=11. Erişim tarihi: 2006-10-11. 
  50. ^ Monuments and Sites Cyprus, Cyprus; National Committee of ICOMOS, 1996, s.3'5.
  51. ^ a b c Flint, P., & Stewart, P., The Birds of Cyprus, 2nd edition, British Ornithologists Union, Dorchester; Henry Ling Ltd.& Dorset Press, 1992.
  52. ^ a b North Cyprus Almanack, s.83-86; Monuments and Cites,s.3-5; Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.3-4.
  53. ^ "Report of the environmental audit of the city of Larnaca" (İngilizce) (PDF). Medcities. May 1999. http://www.medcities.org/docs/Audit%20Larnaca.pdf. Erişim tarihi: 2007-03-29. 
  54. ^ "Cyprus Fauna" (Türkçe). Sanal Biyoçeşitlilik Müzesi. http://www.naturemuseum.org.cy/lang2/fauna.html. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  55. ^ "Kıbrıs Coğrafyası" (Türkçe). maestro-dmc.com. http://www.maestro-dmc.com/kibris/cografya.html. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  56. ^ "Kıbrıs’ta Deniz Kaplumbağaları" (Türkçe). incentivetur.com. http://www.incentivetur.com/KuzeyKibris.php?CTID=48. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  57. ^ "KKTC turizm cenneti oldu" (Türkçe). Adana: Radikal. 2008-06-12. http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=Detay&ArticleID=883018&Date=12.06.2008&CategoryID=80. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  58. ^ Hakkında>>KKTC Hakkında, (Türkçe), Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Erişim Tarihi: 29 Nisan 2009.
  59. ^ S. Parpola, Neo-Assyrian Toponyms (1970), noted by Burkert (1992:13 n17).
  60. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.5.
  61. ^ a b c d Kıbrıs Tarihi (Türkçe), Yakın Doğu Üniversitesi, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
  62. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000
  63. ^ a b c KKTC Hakkında (Türkçe), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
  64. ^ H.D.Purcell, Cyprus, New York; Frederick A. Praeger, 1969,A.g.e, s.77.
  65. ^ Kıbrıs Tarihi 1 - 2. Bölüm, (Türkçe), KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
  66. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.16.
  67. ^ H. D. Purcell, Cyprus, New York; Frederick A. Praeger, 1969, 2. baskı, s. 78.
  68. ^ H. D. Purcell, a.g.e., s. 79.
  69. ^ a b Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.9.
  70. ^ a b H. D. Purcell, a.g.e., s. 90.
  71. ^ H.D.Purcell, Cyprus, New York; Frederick A. Praeger, 1969, 2.baskı, s.89.
  72. ^ The World Book Encyclopedia (İngilizce)- Page 1207 by World Book
  73. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.12
  74. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.12 ve 13.
  75. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.11.
  76. ^ Metin Soylu, Piri Reis Haritası'nın Şifresi, Truva Yayınları, İstanbul, Temmuz 2005, s.133.
  77. ^ Martin Sicker, "The Islamic world in ascendancy", sf. 213, Praeger Publishers (30 Haziran 2000).
  78. ^ Ahmet C.Gazioğlu, Kıbrıs Türk Tarihi, Türk Dönemi 1570–1878, Lefkoşa; Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi, 1994, s.10–11.
  79. ^ Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, "Osmanlı İdaresinde Kıbrıs", sf. 48, Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2000).
  80. ^ "Hürriyet ansiklopedik yıllığı", sf. 198, Hürriyet (1975).
  81. ^ Ali Efdal Özkul, Aydın Özkul, "Kıbrıs'ın sosyo-ekonomik tarihi, 1726-1750", sf. 38, İletişim Yayınları (2005).
  82. ^ Ahmet C.Gazioğlu, Kıbrıs Türk Tarihi, Türk Dönemi 1570–1878, Lefkoşa; Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi, 1994, s.35-83.
  83. ^ Erdinç Sancar, "21. yüzyıl stratejilerinde Türk denizcilik tarihi", sf. 174, IQ Kültür Sanat Yayıncılık (2006).
  84. ^ "Saint Sophia Katedrali (Selimiye Camii)". Kibris.com.tr. http://kibris.com.tr/tanitim_detay.asp?id=162. Erişim tarihi: 2009-06-02. 
  85. ^ Yusuf Küçükdağ, "Türk tasavvuf araştırmaları", sf. 209, Çizgi Kitabevi (2005).
  86. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.16-17.
  87. ^ Alasya, Halil Fikret. Tarihte Kıbrıs; 10. sayfa, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi, 1988.
  88. ^ Halil Fikret Alasya, "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ", sf. 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (1987).
  89. ^ Pierre Oberling, Mehmet Erdoğan, "Bellapais'e giden yol", sf. 1, Genelkurmay Basımevi (1987).
  90. ^ a b Göyünç, Nejat. "Kıbırs'ta Türk İdaresi". Türk Federasyon. http://www.turkfederasyon.com/altsayfadetay.php?dokuman_kod=270. Erişim tarihi: 2009-05-14. 
  91. ^ "Memalik-i Mahrusa-i Sahanede 1247 senesinde mevcut olan nufus defteri", İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, ms.kat d-8 no:8867.
  92. ^ Osmanli Nufusu 1830–1914 by Kemal Karpat, ISBN 975-333-169-X and Die Völker des Osmanischen by Ritter zur Helle von Samo.
  93. ^ Uyar, Hakkı. "Kıbrıs’taki İngiliz Üsleri" (Türkçe). E. Dokuz Eylül Üniversitesi. http://kisi.deu.edu.tr/hakki.uyar/17.pdf. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  94. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.21–22.
  95. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, A Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.20
  96. ^ "Osmanlı Rus Savaşı" (Türkçe). akintarih.com. http://www.akintarih.com/ermeniler/12.html. Erişim tarihi: 2009-06-19. 
  97. ^ Şimşir, Bilal N. (Mart-Nisan-Mayıs 2001). "Ermeni Gailesinin Tarihsel Kökeni Üzerine" (Türkçe). Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Ermeni Araştrmaları Enstitüsü. http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=201. Erişim tarihi: 2009-06-19. 
  98. ^ "Osmanlı Egemenliğinde Kıbrıs Tarihi". Yeni Osmanlı Derneği. 20 Ocak 2007. http://www.yeniosmanlilar.org/index.php?option=com_content&task=view&id=433&Itemid=74. Erişim tarihi: 2009-04-29. 
  99. ^ Fatma Toklu (2008-10-02). "Kıbrıs'ta çekirge mücadelesi". Kıbrıs. http://www.kibrisgazetesi.com/popup.php/cat/2/news/59995/PageName/Ic_Haberler. Erişim tarihi: 2009-06-02. 
  100. ^ "British Rule" (İngilizce). U.S. Library of Congress. countrystudies.us. http://countrystudies.us/cyprus/8.htm. Erişim tarihi: 2009-06-19. 
  101. ^ "Lozan Antlaşması, 20-29 ss.". Türk Tarih Kurumu. 24 Temmuz 1923. http://www.ttk.org.tr/templates/resimler/File/Antlasmalar/lozan/lozan20-29.pdf. Erişim tarihi: 2009-03-15. 
  102. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 37. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  103. ^ Caesar V. Mavratsas. "Politics, Social Memory, and Identity in Greek Cyprus since 1974" (İngilizce). cyprus-conflict.net. http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/mavratsas.html. Erişim tarihi: 2007-10-13. 
  104. ^ İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları; 29. sayfa, 1988.
  105. ^ a b c Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 238. sayfa.
  106. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
  107. ^ Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
  108. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
  109. ^ Jarraud, Nicolas (2008-05-29). "Kıbrıs’ın sahipsiz topraklarında biyoçeşitlilik gelişiyor" (Türkçe). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. http://www.undp.org.tr/Gozlem3.aspx?WebSayfaNo=1371. Erişim tarihi: 2009-06-21. 
  110. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  111. ^ a b c d Kızılyürek, Niyazi (2009) (Türkçe). "Daha önceleri neredeydiniz?" - Dünden bugüne Kıbrıs müzakereleri. İstanbul: Birikim Yayınları. ss. 16. sayfa. ISBN 978-975-516-041-2. 
  112. ^ "Kıbrıs Anayasası" (İngilizce). http://www.mahkemeler.net/mahkeme-web-t/anayasa/1960ing.doc. Erişim tarihi: 2008-10-03. 
  113. ^ "İki federal eyaletli tek devlet!" (Türkçe). Kıbrıs. 2009-04-19. http://www.kibrisgazetesi.com/popup.php/cat/2/news/70153/PageName/Ic_Haberler. Erişim tarihi: 2008-10-03. 
  114. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 239.sayfa
  115. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 244.sayfa
  116. ^ "Cyprus - Intercommunal Violence" (İngilizce). ABD Savunma Bakanlığı ve ABD Federal Araştırma Böümü. countrystudies.us. http://countrystudies.us/cyprus/13.htm. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010. 
  117. ^ Oberling, Pierre; Erdoğan, Mehmet. Bellapais'e giden yol ; 91. sayfa, 1987.
  118. ^ "UN Security Council Resolution 186: The Cyprus Question" (İngilizce) (PDF). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 4 Mart 1964. http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/211/44/IMG/NR021144.pdf?OpenElement. Erişim tarihi: 2007-01-29. 
  119. ^ Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa., Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).
  120. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.
  121. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.
  122. ^ "Kıbrıslı Rumlara komünist başkan". Fox.com.tr. 2008-02-25. http://www.fox.com.tr/gundem/detay/3674. Erişim tarihi: 2009-05-27. 
  123. ^ O'Malley, Brendan (1999). Ian Craig. ed. The Cyprus Conspiracy: America, Espionage and the Turkish Invasion. I.B.Tauris. ss. 170. ISBN 1-86064-737-5.. http://books.google.com/books?id=MhreepIYrtIC&printsec=frontcover&dq=the+cyprus+conspiracy#PPP7,M1. 
  124. ^ "Tarihçesi" (Türkçe). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Londra Temsilciliği. http://www.e-kktc.com/index.php?men=296&submen=256. Erişim tarihi: 2009-07-05. 
  125. ^ Turan, Sibel (15-16 Mayıs 2003). Keşan sempozyumu; 323. sayfa, Keşan Belediye Başkanlığı, 2006.
  126. ^ a b Günsey, Mesut (Nisan 2007). 20 Temmuz 1974 Şafak Vakti Kıbrıs, 195. sayfa, Alfa Yayınları, ISBN 975-297-529-1.
  127. ^ Aydoğdu, Ahmet (2005). Kıbrıs Sorunu çözüm arayışları, 134. sayfa, Asil Yayın Dağıtım, ISBN 975-98443-2-X.
  128. ^ a b c Münir, Metin (2004-08-26). "KKTC'de yabancılar villa Türkiye bela satın alıyor" (Türkçe). Vatan. http://haber.gazetevatan.com/haberdetay.asp?Newsid=34557&Categoryid=4&wid=76. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  129. ^ "Unlawfuk exploitationof the property of displaced persons" (İngilizce) (PDF). Kıbrıs hükûmeti. http://www.cyprus.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/All/AE583EC981F888E8C22575940024CDCB/$file/Legal%20Action%20Against%20Unlawful%20Exploitation%20of%20Stolen%20Properties%20in%20Turkish%20Occupied%20Cyprus%20(367%20KB,%202006).pdf. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  130. ^ "Over 100 missing identified so far" (İngilizce). Cyprus Mail. http://www.cyprus-mail.com/news/main.php?id=34064&cat_id=1. Erişim tarihi: 2007-10-13. 
  131. ^ "Missing cause to get cash injection" (İngilizce). Cyprus Mail. http://www.cyprus-mail.com/news/main.php?id=30795&cat_id=1. Erişim tarihi: 2007-10-13. 
  132. ^ "Türk-Yunan ilişkileri ve Kıbrıs" (Türkçe). Başkent Üniversitesi. 2009-02-17. http://iibf.baskent.edu.tr/ogrenci/tasarim/files/SIBU440.doc. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  133. ^ a b "Turk Cypriots swamped by new settlers" (İngilizce). PSEKA - Just For Cyprus. 2002-10-31. http://news.pseka.net/index.php?id=2135&module=article. Erişim tarihi: 2007-10-13. 
  134. ^ a b ""GKRY'nin maskesini düşürelim"" (Türkçe). Diplomatik Gözlem. http://www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=2097. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  135. ^ Ülgen, Sinan; Buharalı, Can (2006-10-19). "Kıbrıs ve limanlar meselesine alternatif bir yaklaşım" (Türkçe). Radikal. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=201956. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  136. ^ "Hükümet 1974 darbesi ve Türk işgalini anma etkinliği düzenleyecek" (Türkçe). Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-07-08. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=12593. Erişim tarihi: 2009-07-09. 
  137. ^ a b "Cyprus Constitution" (İngilizce). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Mahkemeleri. http://www.mahkemeler.net/mahkeme-web-t/anayasa/1960ing.doc. Erişim tarihi: 2008-10-03. 
  138. ^ a b c "Cyprus Economy" (İngilizce). Republic of Cyprus. www.cyprus.gov.cy. http://www.cyprus.gov.cy/portal/portal.nsf/All/2E23E22A811DE449C2256EBD004F3BEB?OpenDocument. Erişim tarihi: 2007-05-04. 
  139. ^ Gülseven, Hakan (2002-06-08). "Sınır ötesi: Güney Kıbrıs...(7)" (Türkçe). Radikal. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=39944. Erişim tarihi: 2009-06-16. 
  140. ^ CIA World Factbook (2009-05-28). "Cyprus" (İngilizce). Amerikan Merkezi Haber Alma Ajansı. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cy.html. Erişim tarihi: 2008-02-28. 
  141. ^ Sezer, Sema (2006-10-31). "Mali Yardım Tüzüğü ve Finlandiya'nın Kıbrıs Önerileri" (Türkçe). Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. http://www.asam.org.tr/tr/yazigoster.asp?ID=1202&kat1=2&kat2=. Erişim tarihi: 2009-06-15. "...Kişi Başına Millî Geliri 10 bin doları bulan, Türkiye’nin her yıl 500 milyon doların üzerinde mali yardım ve kredi sağladığı Kıbrıs Türklerine..." 
  142. ^ a b Wright, George (2004-04-22). "Greek Cypriot leaders reject Annan plan" (İngilizce). The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/2004/apr/22/eu.cyprus. Erişim tarihi: 2009-06-15. 
  143. ^ a b Özersay, Kudret (2004-09-01). "24 Nisan 2004 Kıbrıs Referandumlarının Anlamı Üzerine" (Türkçe). Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. http://www.asam.org.tr/tr/yazigoster.asp?ID=2576&kat1=3&kat2=. Erişim tarihi: 2009-06-16. "...24 Nisan 2004'te Kıbrıs Sorununun Kapsamlı Çözümü adlı belge (Annan Planı), Güney ve Kuzey Kıbrıs'ta referandumlara sunulması..." 
  144. ^ a b A. Templar, Marcus. "What If: The Annan Plan and Turkey" (İngilizce). The Hellenic News of America. http://www.hellenicnews.com/readnews.html?newsid=10302&lang=US. Erişim tarihi: 2009-06-15. 
  145. ^ Xinhua (2006-07-21). "About 11,500 people flee Lebanon to Cyprus" (İngilizce). People's Daily Online. http://english.peopledaily.com.cn/200607/21/eng20060721_285223.html. Erişim tarihi: 2009-06-15. 
  146. ^ "Greek Cypriots dismantle barrier" (İngilizce). BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6433045.stm. Erişim tarihi: 2008-03-07. 
  147. ^ "Lokmacı kapısı bugün açılıyor". NTVMSNBC.com. 2008-04-03. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/441430.asp. Erişim tarihi: 2009-05-29. 
  148. ^ Ledra Street crossing opens in Cyprus. Associated Press article published on International Herald Tribune Website, 3 Nisan 2008, (İngilizce)
  149. ^ a b c "Yeşilırmak'ta yüzde 90 evet!.. Ve 'kapı açılıyor' kararı bugün...". Yeni Düzen. 2009-06-26. http://www.yeniduzengazetesi.com/template.asp?articleid=10069&zoneid=3. Erişim tarihi: 2009-06-29. 
  150. ^ "Yeşilırmak kapısı açılıyor". NTVMSNBC.com. 2009-06-26. http://www.ntvmsnbc.com/id/24978981/. Erişim tarihi: 2009-06-26. 
  151. ^ Günsev, Mesut (2009-06-26). ""Yeşilırmak Kapısı'nda anlaşmaya varıldı"". Lefkoşa: İhlas Haber Ajansı. http://www.iha.com.tr/haber/detay.aspx?nid=77300&cid=4. Erişim tarihi: 2009-06-26. 
  152. ^ Sezer, Sema (2008-02-18). "Güney Kıbrıs'ta Başkanlık Seçimi Süreci ve Beklentiler" (Türkçe). Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. http://www.asam.org.tr/tr/yazigoster.asp?kat1=3&ID=1984. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  153. ^ "Kıbrıs'ta "Son Tango" ne zaman bitecek?" (Türkçe). Diplomatik Gözlem. 2008-02-18. http://www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=3623. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  154. ^ Muradoğlu, Abdullah (2004-04-03). "1960'dan daha iyi" (Türkçe). İstanbul: Yeni Şafak. http://yenisafak.com.tr/arsiv/2004/nisan/03/p01.html. Erişim tarihi: 2009-06-25. 
  155. ^ a b "Cumhuriyet Meclisi: Bağımsızlık Bildirgesi" (Türkçe). Cumhuriyet Meclisi. 1983-11-15. http://www.cm.gov.nc.tr/index.php?kspage=2148. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  156. ^ Kızılyürek, Niyazi (2009). a.g.e., s. 17.
  157. ^ "Historical review" (İngilizce). House of Representatives. http://www.parliament.cy/parliamenteng/002_01.htm. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  158. ^ "Parliament President M.Garoyian:Leaving for Armenia" (İngilizce). Cyprusarmenians.com. 2008-06-11. http://www.cyprusarmenians.com/index.htm?p=27&navrow=0&n=2&pID=60. Erişim tarihi: 2009-05-31. 
  159. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 400. sayfa.
  160. ^ "Dışişleri Bakanlığı: "Yargı Kararlarıyla 'Kıbrıs Cumhuriyeti', Kıbrıs Türkleri'ne Dayatılamaz"" (Türkçe). Cihan Haber Ajansı. 2009-05-15. http://www.haberler.com/disisleri-bakanligi-yargi-kararlariyla-kibris-haberi/. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  161. ^ antiwar.com Leon Hadar "In Praise of 'Virtual States'" (16 Kasım 2005)
  162. ^ "Komünist AKEL Kıbrıs sorununda umut kapısı" (Türkçe). Sendika.Org. 2008-02-26. http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=15584. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  163. ^ "Eski Rum lider Tasos Papadopulos öldü" (Türkçe). İstanbul: NTVMSNBC.com. 2008-12-14. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/468824.asp. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  164. ^ "Portre: Tasos Papadopulos" (Türkçe). BBCTurkish.com. 2008-12-12. http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2008/12/081212_papadopoulos_obit.shtml. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  165. ^ "EUROPA - The EU at a glance - Maps - Cyprus" (İngilizce). Europa.eu. http://europa.eu/abc/maps/members/cyprus_en.htm. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  166. ^ "Kıbrıslı Türkler mallarını istiyor" (Türkçe). Fileleftheros. 2002-01-07. http://www.abgs.gov.tr/index.php?l=1&p=25033. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  167. ^ "Gazimağusa Belediyesi Tarihi" (Türkçe). Gazimağusa Belediyesi. http://www.magusa.org/yonetim/tarihce.htm. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  168. ^ "Girne'nin tarihi" (Türkçe). Girne Belediyesi. http://www.girnebelediyesi.com/indexgirnenintarihcesi.asp. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  169. ^ "KKTC'nin Seçimi" (Türkçe). TÜRKSAM. 2005-02-20. http://www.turksam.org/tr/a174.html. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  170. ^ a b Sayarı, Selim (2009-06-12). "Hristofyas Güzelyurt ve Karpaz'ı istiyor" (Türkçe). Lefkoşa: NTVMSNBC.com. http://www.ntvmsnbc.com/id/24975362/. Erişim tarihi: 2009-06-27. 
  171. ^ "Kent rehberi" (Türkçe). İskele Belediyesi. http://iskelebelediyesi.net/index.asp?page=144. Erişim tarihi: 2009-03-27. 
  172. ^ "KKTC hakkında, İdari yönetimler". KKTC Tanıtma Dairesi. http://www.trncinfo.com/TANITMADAIRESI/2002/TURKCE/KKTCHAKKINDA/KKTCHAKKINDA.htm#11. Erişim tarihi: 2009-03-18. 
  173. ^ Türkiye neyi tanımış olacak? (Türkçe), Radikal Gazetesi, Yayımlanma Tarihi: 21 Ağustos 2005, Erişim Tarihi: 14 Şubat 2009.
  174. ^ a b Simón Duke, United States military forces and installations in Europe, Stockholm International Peace Research Institute, Oxford University Press, 1989, ISBN 0-19-829132-9, p. 274. (Turkey's occupation of Cyprus...)
  175. ^ ""GKRY'nin maskesini düşürelim"" (Türkçe). Diplomatik Gözlem. http://www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=2097. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  176. ^ Constitution of the Republic of Cyprus: "The official languages are Greek and Turkish" (Appendix D, Part 01, Article 3), (İngilizce)
  177. ^ a b c Eric Solsten, ed. Cyprus: A Country Study, Library of Congress, Washington, DC, 1991.
  178. ^ a b c d e f Statistical Abstract 2007, Republic of Cyprus, Statistical Service, Report No. 53 (İngilizce)
  179. ^ List of countries by future GDP (PPP) per capita estimates
  180. ^ Taş, Dilek (2004-09-11). "Sadrazam konaklarında turist ağırlayacak" (Türkçe). Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/2004/09/11/business/bus04.html. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  181. ^ "Kıbrıs'a 300 milyon dolarlık yatırım" (Türkçe). turizmdebusabah. 2004-01-19. http://www.turizmdebusabah.com/haber_detay~haberNo~14075~haber~kıbrıs_a__300_milyon_dolarlık_yatırım.htm. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  182. ^ a b Güngör, Hasan. "Güney Kıbrıs’ ta ekonomik durum beklenenden daha iyi gidiyor" (Türkçe). havadiskibris.com. http://www.havadiskibris.com/ArticleDetails.aspx?aid=453. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  183. ^ a b Karahasan, Sefa (2009-05-28). "Ada’da petrol krizi" (Türkçe). Lefkoşa: Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/Dunya/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=1099887&Date=28.05.2009&Kategori=dunya&b=Adada%20petrol%20krizi. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  184. ^ a b "Kıbrıs açıklarında petrol arayışı" (Türkçe). Milli Gazete. 2009-05-29. http://www.milligazete.com.tr/haber/kibris-aciklarinda-petrol-arayisi-127485.htm. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  185. ^ "KKTC: Petrol arama çalışmalarında taviz yok" (Türkçe). Anadolu Ajansı. NTVMSNBC.com. 2007-08-16. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/417366.asp. Erişim tarihi: 2009-06-13. 
  186. ^ "Cyprus accuses Turkish Navy of blocking oil exploration" (İngilizce). The Daily Star. 2008-11-25. http://www.dailystar.com.lb/article.asp?edition_id=10&categ_id=2&article_id=97960. Erişim tarihi: 2009-06-13. 
  187. ^ "Türkiye bunu beğenmeyecek!" (Türkçe). Kıbrıs. 2009-04-09. http://www.kibrisgazetesi.com/popup.php/cat/5/news/69658/PageName/Ekonomi. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  188. ^ a b Kurt, Süleyman (2007-08-10). "Ankara, Kıbrıs'ta petrol aramak için TPAO'ya yetki verdi" (Türkçe). Zaman. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=574366. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  189. ^ "World Economic Outlook" (İngilizce) (PDF). International Monetary Fund. October 2007. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2007/02/pdf/text.pdf. Erişim tarihi: 2007-11-03. 
  190. ^ a b IMF Advanced Economies List (İngilizce). World Economic Outlook, Database—WEO Groups and Aggregates Information, April 2008.
  191. ^ "Cyprus and Australia top sorry lot of economies" (İngilizce). Tke West Australian. 2009-04-27. http://www.thewest.com.au/default.aspx?MenuId=9&ContentID=138338. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  192. ^ "In 2006, gross expenditure on social protection accounted" (İngilizce). Eurostat. 2009-06-02. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p_product_code=KS-SF-09-040. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  193. ^ "Vergi’nin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya oranı yüzde 41.6’ya ulaştı" (Türkçe). Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-06-23. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=12382. Erişim tarihi: 2009-06-24. 
  194. ^ a b "Eurostat: Kıbrıs’ta işsizlik Mayıs ayında % 5.3 oldu" (Türkçe). Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-07-03. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=12530. Erişim tarihi: 2009-07-04. 
  195. ^ "Cyprus unemployment rate at 5.3% in May" (İngilizce). PSEKA - Just For Cyprus. 2009-07-03. http://news.pseka.net/index.php?module=article&id=10329. Erişim tarihi: 2007-10-13. 
  196. ^ a b "EMU içinde 2009’un ilk çeyreğinde GSYH’sı olumlu tek ülke Kıbrıs" (Türkçe). Brüksel: Kıbrıs Haber Ajansı. 2009-07-08. http://www.cna.org.cy/website/turkish/newsdisplay2.asp?a=12590. Erişim tarihi: 2009-07-09. 
  197. ^ Economic and Social Indicators 1977-2008, TRNC State Planning Organization (İngilizce).
  198. ^ "KKTC'de kişi başına düşen milli gelir 14 bin dolar" (Türkçe). Ticari Tanıtım. http://www.ticaritanitim.com/Genel-Haberler/116.html. Erişim tarihi: 2009-06-24. 

İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • (İngilizce) Hitchens, Christopher. Hostage to History: Cyprus from the Ottomans to Kissinger, Verso, 1997, ISBN 1-85984-189-9.
  • (İngilizce) Brewin, Christopher. European Union and Cyprus, Eothen Press, 2000, ISBN 0-906719-24-0.
  • (İngilizce) Dods, Clement (ed.). Cyprus: The Need for New Perspectives, The Eothen Press,1999, ISBN 0-906719-23-2.
  • (İngilizce) Durrell, Lawrence. Bitter Lemons, Faber and Faber, 1957, ISBN 0-571-20155-5.
  • (İngilizce) Gibbons, Harry Scott. The Genocide Files, Charles Bravos Publishers, 1997, ISBN 0-9514464-2-8.
  • (İngilizce) Hannay, David. Cyprus: The Search for a Solution, I.B. Tauris, 2005, ISBN 1-85043-665-7.
  • (İngilizce) Ker-Lindsay, James. EU Accession and UN Peacemaking in Cyprus, Palgrave Macmillan, 2005, ISBN 1-4039-9690-3.
  • (İngilizce) Mirbagheri, Farid. Cyprus and International Peacemaking, Hurst, 1989, ISBN 1-85065-354-2.
  • (İngilizce) Nicolet, Claude. United States Policy Towards Cyprus, 1954-1974 , Bibliopolis, 2001, ISBN 3-933925-20-7.
  • (İngilizce) Oberling, Pierre, The Road to Bellapais, Columbia University Press, 1982, ISBN 0-88033-000-7.
  • (İngilizce) O'Malley, Brendan and Ian Craig. The Cyprus Conspiracy, I.B. Tauris, 1999 ISBN 1-86064-737-5.
  • (İngilizce) Palley, Claire. An International Relations Debacle: The UN Secretary-General's Mission of Good Offices in Cyprus, 1999-2004, Hart Publishing, 2005, ISBN 1-84113-578-X.
  • (İngilizce) Papadakis, Yiannis. Echoes from the Dead Zone: Across the Cyprus Divide, I.B. Tauris, 2005, ISBN 1-85043-428-X.
  • (İngilizce) Plumer, Aytug. Cyprus, 1963-64: The Fateful Years, Cyrep (Lefkoşa), 2003, ISBN 975-6912-18-9.
  • (İngilizce) Richmond, Oliver. Mediating in Cyprus, Frank Cass, 1998, ISBN 0-7146-4431-5.
  • (İngilizce) Richmond, Oliver ve James Ker-Lindsay. The Work of the UN in Cyprus: Promoting Peace and Development, Palgrave Macmillan, 2001, ISBN 0-333-91271-3.
  • (İngilizce) Tocci, Nathalie. EU Accession Dynamics and Conflict Resolution: Catalysing Peace or Consolidating Partition in Cyprus?, Ashgate, 2004, ISBN 0-7546-4310-7.
  • (İngilizce) Anastasiou, Harry. Broken Olive Branch: Nationalism Ethnic Conflict and the Quest for Peace in Cyprus, Syracuse University Press, 2008, ISBN 0-8156-3196-0.
  • (Türkçe) Plümer, Aytuğ. Kıbrıs Ekonomi Tarihi: Sarsıntılı Bir Devrin Anatomisi (1960-1974), Rüstem Kitabevi, Lefkoşa, 2008, ISBN 978-9944-968-21-8.
  • (Türkçe) Sarınay, Yusuf (Proje yöneticisi). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2000, ISBN 975-19-2592-4.
  • (Türkçe) Olgun, Aydın. Dünden Bugüne Kıbrıs Sorunu, Kastaş Yayınları, Ocak 1999, ISBN 975-7639-66-X.
  • (Türkçe) Kızılyürek, Niyazi. "Daha önceleri neredeydiniz?" - Dünden bugüne Kıbrıs müzakereleri, Birikim Yayınları, 2009, ISBN 978-975-516-041-2.
  • (Türkçe) Hatipoğlu, Murat. Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923-1954, Siyasal Kitabevi, Haziran 1997, ISBN 975-7351-18-0.
  • (Türkçe) Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha fazla bilgi için Vikipedi'nin kardeş projelerinde ara
Vikisözlük bu maddeyi Vikisözlük'te ara
Vikikitap bu maddeyi Vikikitap'ta ara
Vikisöz bu maddeyi Vikisöz'de ara
Vikikaynak bu maddeyi Vikikaynak'ta ara
Wikimedia Commons bu maddeyi Commons'da ara
Vikihaber bu maddeyi Vikihaber'de ara
Vikiversite bu maddeyi Vikiversite'de ara


Cyprus blank 1.svg Kıbrıs portali

Wikimedia Atlas'da Cyprus

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Basın ve Yayın[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]


Kıbrıs Sorunu
Birleşik Krallık · Kıbrıs Cumhuriyeti · Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti · Türkiye · Yunanistan
Tarihi
Köken
1914-1960
1960-1973
1974
1975-1998
1998-2010
Kişiler
Türkiye
Yunanistan
Kıbrıs Türkleri
Kıbrıs Rumları
Diğer
BM kararları
Güvenlik
Konseyi
Genel Kurul
Diğer
Silahlı
teşkilatlar
Etkinlikler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kıbrıs_Cumhuriyeti&oldid=15955082" adresinden alındı.