1905

1905. urtea

Urteak:	1902  • 1903  • 1904 • 1905 • 1906 • 1907 • 1908
Hamarkadak:	1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa • 1910(e)koa • 1920(e)koa
Mendeak:	XIX.a • XX.a • XXI.a

1905 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1905 MCMV
Ab urbe condita	2658
Armeniar egutegia	1354 ԹՎ ՌՅԾԴ
Bahá'í egutegia	61 – 62
Bengaliar egutegia	1312
Berber egutegia	2855
Egutegi budista	2449
Myanmarko egutegia	1267
Bizantziar egutegia	7413 – 7414
Koptoen egutegia	1621 – 1622
Etiopiar egutegia	1897 – 1898
Hebrear egutegia	5665 – 5666
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	1961 – 1962
- Shaka Samvat	1827 – 1828
- Kali Yuga	5006 – 5007
Holozeniar egutegia	11905
Iraniar egutegia	1283 – 1284
Islamiar egutegia	1322 – 1323
Japoniar egutegia	Meiji 38 (明治38年)
Korear egutegia	4238
Thailandiar eguzki egutegia	2448

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Urriaren 5a - 1902ko Pelée mendiaren erupzioa amaitu zen.
• Urriaren 26a - Suediak onartu zuen Norvegiaren independentzia.

Arte eta kultura

• Resurreccion Maria Azkuek, inoizko euskalaririk saiatuena, "Diccionario Vasco-Español-Francés"-en lehengo liburukia argitaratu zuen.

Zientzia eta teknologia

• Ekainaren 30a - Albert Einsteinek erlatibitate berezia garatzen duen paperak argitaratu zituen.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 2a - Michael Tippett, britainiar musikagilea (h. 1998).
• Urtarrilaren 2a - Luigi Zampa, italiar zinema zuzendaria (h. 1991).
• Urtarrilaren 5a - Michele Navarra, 'U Patri Nostru, Siziliar Mafiako kide boteretsua (h. 1958).
• Urtarrilaren 5a - Manuel Turrillas, nafar musikagilea eta konposatzailea (h. 1997).
• Urtarrilaren 6a - Baltasar Albeniz, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (h. 1978).
• Urtarrilaren 6a - Javier Arana, euskal kirolaria (h. 1975).
• Urtarrilaren 8a - Luis Aranburu, gasteiztar organista eta musikagilea (h. 1999).
• Urtarrilaren 8a - Carl Gustav Hempel, zientziaren filosofo estatubatuarra (h. 1997).
• Urtarrilaren 11 - Iñaki Goenaga, euskal idazlea (h. 2005).
• Urtarrilaren 11 - Honorato Pla Landa, nafar irakasle, euskaltzale eta sindikalista (h. 1957).
• Urtarrilaren 12a - Erich Andres, alemaniar argazkilaria, Espainiako Gerra Zibilean Euskal Herrian argazkiak ateratakoa (h. 1992).
• Urtarrilaren 16a - Ernesto Halffter, espainiar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1989).
• Urtarrilaren 21a - Christian Dior, frantziar moda disenatzailea, Dior moda enpresaren sortzailea (h. 1957).
• Urtarrilaren 21a - George Laurence, kanadar fisikaria (h. 1987).
• Urtarrilaren 21a - Wanda Wasilewska, poloniar idazlea, kazetaria eta Alderdi Komunistako militantea (h. 1964).
• Urtarrilaren 28a - György Kulin, hungariar astronomoa (h. 1989).
• Urtarrilaren 31 - John O'Hara, estatubatuar idazlea (h. 1970).

Otsaila

• Otsailaren 3a - Arne Beurling, suediar matematikaria (h. 1986).
• Otsailaren 7a - Paul Nizan, frantziar filosofo eta saiakeragilea (h. 1940).
• Otsailaren 12a - Federica Montseny, Madrilen jaiotako kataluniar anarkista eta idazlea (h. 1994).
• Otsailaren 15a - Nise da Silveira, brasildar psikiatra eta psikoanalista (h. 1999).
• Otsailaren 27a - Manuel Kristobal Errandonea, Eusko Gudarosteko gipuzkoar komandantea (h. 1957).

Martxoa

• Martxoaren 1a - Édouard Duhour, euskal atleta (h. 1969).
• Martxoaren 14a - Raymond Aron, frantziar filosofo eta soziologoa (h. 1983).
• Martxoaren 17a - Juliana Mujika, bizkaitar maistra (h. 1991).
• Martxoaren 17a - Alfonso Olaso, gipuzkoar futbolaria (h. 1937).
• Martxoaren 18a - Robert Donat, britainiar aktorea (h. 1958).
• Martxoaren 21a - Joan Coromines, kataluniar filologoa (h. 1997).
• Martxoaren 22a - Grigori Kozintsev, ukrainar-sobietar zinemagilea (h. 1973).
• Martxoaren 26a - Victor Emil Frankl, austriar psikoanalista, logoterapiako psikoanalisi eskolaren sortzailea (h. 1997).
• Martxoaren 27a - Raúl Soldi, argentinar margolaria, Argentinako espresionismoaren ordezkari nagusietako bat (h. 1994).
• Martxoaren 30a - Ignazio Gardella, italiar arkitektoa (h. 1999).
• Martxoaren 30a - Juan Gorostiaga, bizkaitar idazlea (h. 1988).
• Martxoaren 31 - Amadeo Labarta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1989).

Apirila

• Apirilaren 1a - Gaston Eyskens, Belgikako lehen ministroa (h. 1988).
• Apirilaren 4a - Shojiro Sugimura, japoniar futbolaria (h. 1975).
• Apirilaren 9a - James William Fulbright, estatubatuar hezitzaile eta politikaria (h. 1995).
• Apirilaren 11 - Attila József, hungariar idazlea, XX. mendeko hungariar poeta nagusietako bat (h. 1937).
• Apirilaren 14a - José Luis Arrese, bizkaitar arkitekto eta politikaria, nazionalkatolizismoaren ideologo nagusienetariko bat (h. 1986).
• Apirilaren 14a - Inger Hagerup, norvegiar poeta, antzerkigile eta eleberrigilea (h. 1985).
• Apirilaren 15a - Serge Lifar, ukrainar jatorriko frantziar dantzari eta koreografoa (h. 1986).
• Apirilaren 18a - George Herbert Hitchings, estatubatuar farmakologoa, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1998).
• Apirilaren 24a - Robert Penn Warren, estatubatuar idazlea (h. 1989).
• Apirilaren 26a - Jean Vigo, frantziar zinema zuzendaria (h. 1934).
• Apirilaren 27a - Pedro Uharte-Mendikoa, nafar hegazkinlari eta ingeniaria, Gerra Zibil garaian matxinoen alde egin zuena (h. 1991).

Maiatza

• Maiatzaren 4a - Garmendia Otaola, gipuzkoar filosofo, pedagogo eta psikologo jesuita (h. 1971).
• Maiatzaren 15a - Joseph Cotten, estatubatuar aktorea (h. 1994).
• Maiatzaren 15a - Isidoro Gaztañaga, Ibarrako mailua, euskal boxeolaria (h. 1944).
• Maiatzaren 16a - Henry Fonda, estatubatuar aktorea (h. 1982).
• Maiatzaren 23a - Ramiro Ledesma Ramos, espainiar eleberrigile, periodista eta ideologoa, nazionalsindikalismo mugimenduaren fundatzailea (h. 1936).
• Maiatzaren 24a - Mikhail Xolokhov, errusiar idazlea, 1965eko Literaturako Nobel Saria (h. 1984).
• Maiatzaren 27a - Pierre Ibarrondo, baxenafar euskaltzalea (h. 1970).

Ekaina

• Ekainaren 4a - Emilio García Gómez, espainiar idazle, filologo, historialari eta arabista (h. 1995).
• Ekainaren 14a - Joaquín Lucarini, euskal eskultorea (h. 1969).
• Ekainaren 20a - Lillian Hellman, estatubatuar antzerkigile eta zinema gidoilaria (h. 1984).
• Ekainaren 21a - Jean-Paul Sartre, frantziar idazle eta filosofoa, 1964ko Literaturako Nobel Saria (h. 1980).
• Ekainaren 23a - Isaac Schapera, britainiar antropologoa (h. 2003).
• Ekainaren 29a - Manuel Altolaguirre, espainiar poeta (h. 1959).
• Ekainaren 29a - Margarita Telleria, 104 urte eta hiru egun bizi izandako euskal herritarra (h. 2009).

Uztaila

• Uztailaren 10a - Ernestina Champourcin, 27ko belaunaldiko gasteiztar idazlea (h. 1999).
• Uztailaren 17a - Jacinto Quincoces, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1997).
• Uztailaren 23a - Otto Kippes, alemaniar apaiz katoliko eta astronomo zaletua (h. 1994).
• Uztailaren 25a - Elias Canetti, austriar-britainiar idazlea, 1981eko Literaturako Nobel Saria (h. 1994).
• Uztailaren 28a - William Stephen Finsen, hegoafrikar astronomoa (h. 1979).
• Uztailaren 29a - Dag Hammarskjöld, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (h. 1961).
• Uztailaren 29a - Stanley Kunitz, estatubatuar poeta (h. 2006).

Abuztua

• Abuztuaren 1a - Helen Sawyer Hogg, estatubatuar-kanadar astronomoa (h. 1993).
• Abuztuaren 2a - Myrna Loy, estatubatuar aktorea (h. 1993).
• Abuztuaren 3a - Lauaxeta, bizkatar idazle eta kazetaria (h. 1937).
• Abuztuaren 3a - Perpetua Saragueta, euskal idazlea (h. 1986).
• Abuztuaren 5a - Wassily Leontief, errusiar-estatubatuar ekonomialaria, 1973ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1999).
• Abuztuaren 8a - André Jolivet, frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1974).
• Abuztuaren 11 - Kurt Gerstein, alemaniar militarra (h. 1945).
• Abuztuaren 12a - Jose Maria Oriol, bizkaitar politikari frankista, enpresaburua eta finantzaria eta Bilboko alkatea (h. 1985).
• Abuztuaren 13a - Bruno Giorgi, brasildar eskultorea (h. 1993).
• Abuztuaren 15a - Marie Politzer, lapurtar militante komunista eta nazien kontrako erresistentziako kidea (h. 1943).
• Abuztuaren 25a - Faustina Kowalska, poloniar lekaime katolikoa, santu izendatua (h. 1938).

Iraila

• Irailaren 3a - Carl David Anderson, estatubatuar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria (h. 1991).
• Irailaren 5a - Arthur Koestler, hungariar eleberrigile, kazetari eta saiakeragilea (h. 1983).
• Irailaren 14a - Eduardo Blanco Amor, galiziar idazlea (h. 1979).
• Irailaren 16a - Vladimír Holan, txekiar poeta eta narratzailea (h. 1980).
• Irailaren 18a - Greta Garbo, suediar aktorea (h. 1990).
• Irailaren 22a - Paul Muni, estatubatuar aktorea (h. 1967).
• Irailaren 23a - Felix Markiegi, gipuzkoar apaiz, olerkari eta antzerkigilea (h. 1946).
• Irailaren 24a - Severo Ochoa, asturiar medikua, 1959ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1993).
• Irailaren 28a - Max Schmeling, alemaniar boxeolaria (h. 2005).
• Irailaren 30a - Nevill Francis Mott, ingeles fisikaria, 1977ko Fisikako Nobel Saria (h. 1990).
• Irailaren 30a - Michael Powell, ingeles antzezlea eta zinemagilea (h. 1990).

Urria

• Urriaren 12a - Henri Haget, euskal errugbilaria (h. 1967).
• Urriaren 14a - Pentti Haanpää, finlandiar eleberrigilea (h. 1955).
• Urriaren 22a - Karl Guthe Jansky, estatubatuar ingeniaria (h. 1950).
• Urriaren 23a - Felix Bloch, suitzar-estatubatuar fisikaria, 1952ko Fisikako Nobel Saria (h. 1983).
• Urriaren 29a - Alice Săvulescu, errumaniar botanikaria (h. 1970).

Azaroa

• Azaroaren 1a - Aldo Fabrizi, italiar aktorea (h. 1990).
• Azaroaren 1a - Genaro Riestra, asturiar politikaria (h. 1957).
• Azaroaren 2a - Georges Schehadé, frantsesezko poeta eta antzerkigile libanoarra (h. 1989).
• Azaroaren 3a - Lois Mailou Jones, estatubatuar margolaria eta irakaslea (h. 1998).
• Azaroaren 5a - Joel McCrea, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• Azaroaren 11 - Martin Itziar, euskal idazlea.
• Azaroaren 21a - Pilar Sansinenea, gipuzkoar maistra eta Emakume Abertzale Batzaren kidea (h. 1997).
• Azaroaren 23a - Guy Petit, lapurtar politikaria (h. 1988).
• Azaroaren 24a - Irving Allen, estatubatuar ekoizle eta zinemagilea (h. 1987).
• Azaroaren 25a - Gonzalo Nardiz, euskal herritar politikaria (h. 2003).
• Azaroaren 29a - Marcel Lefebvre, frantziar elizgizona (h. 1991).

Abendua

• Abenduaren 2a - Fernando Labourdette, euskal atleta.
• Abenduaren 2a - Osvaldo Pugliese, argentinar piano jotzaile, musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1995).
• Abenduaren 5a - Otto Preminger, austriar-estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1986).
• Abenduaren 7a - Gerard Peter Kuiper, holandar astronomoa (h. 1973).
• Abenduaren 9a - Dalton Trumbo, estatubatuar idazlea, gidoigilea eta zinemagilea (h. 1976).
• Abenduaren 12a - Mulk Raj Anand, indiar idazlea (h. 2004).
• Abenduaren 12a - Manès Sperber, frantziar filosofoa, soziologoa eta idazlea (h. 1984).
• Abenduaren 17a - Simo Häyhä, Herio Zuria, finlandiar gudari eta frankotiratzailea, historiako frankotiratzaile onena gisa joa (h. 2002).
• Abenduaren 17a - Erico Verissimo, basildar eleberrigilea eta literatura-historialari eta kritikaria (h. 1975).
• Abenduaren 24a - Howard Hughes, munduko gizon aberatsenetakoa, ingeniari autodidakta, pilotu, zinemagile, zinema-ekoizle eta industria-gizona (h. 1976).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Ignacia Zabalo, Nor-nai, gipuzkoar ilustratzailea eta marrazkilaria (h. 1939).
• Justino Urtzelai, Urtzelai II.a, euskal herritar pilotaria.
• Narciso Balentziaga, gipuzkoar margolaria (h. 1935).
• Ximon Ibarra, Zubikoa, nafar bertsolaria (h. 1979).
• Fernand Rigaux, belgiar astronomoa (h. 1962).
• Louis Charpentier, frantziar kazetari, bidaiari, idazle esoterikoa eta argitaratzailea (h. 1979).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 4a - Paul Henry, frantziar optikari eta astronomoa (j. 1848).
• Urtarrilaren 9a - Louise Michel, frantziar anarkista (j. 1830).
• Otsailaren 9a - Adolph Menzel, alemaniar margolaria (j. 1815).
• Otsailaren 26a - Marcel Schwob, frantziar idazle eta itzultzailea (j. 1867).
• Otsailaren 28a - Clément Juglar, frantziar medikua eta ekonomialaria (j. 1819).
• Apirilaren 14a - Otto Wilhelm von Struve, alemaniar-errusiar astronomoa (j. 1819).
• Apirilaren 18a - Juan Valera, espainiar idazlea eta diplomatikoa (j. 1824).
• Martxoaren 4a - Jules Verne, frantziar idazlea (j. 1828).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 4a - Élisée Reclus, frantziar geografoa eta anarkista (j. 1830).
• Uztailaren 9a - Rafael Murga Mugartegi, bizkaitar idazlea (j. 1840).
• Abuztuaren 5a - Anton Ažbe, esloveniar margolari errealista (j. 1862).
• Abuztuaren 8a - Morrochco Harriaga-Saint-Martin, lapurtar politikaria (j. 1849).
• Abuztuaren 21a - Julius Oppert, alemaniar jatorriko frantziar historialari, hizkuntzalari eta filologoa (j. 1825).
• Irailaren 23a - Martial Berdoly, baxenafar politikari eta abokatua (j. 1844).
• Urriaren 3a - José María de Heredia, kubatar jatorriko frantziar olerkaria (j. 1842).
• Urriaren 6a - Ferdinand Paul Wilhelm Richthofen, Richthofengo baroia, alemaniar geografo eta geologoa (j. 1833).
• Urriaren 26a - Frantzisko Laphitz, apaiz katolikoa eta euskal idazlea (j. 1832).
• Azaroaren 2a - Albert von Kölliker, suitzar anatomista, embriologo, fisiologo, zoologo eta botanikaria (j. 1817).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Antonio Elosegi Lizargarate, gipuzkoar industria-gizona (j. 1834).
• Jean Pierre Arbelbide, euskal idazle eta erlijiosoa (j. 1841).
• Charles Renard, frantziar ingeniari militarra (j. 1847).
• Juan Mari Zubizarreta Larrañaga, gipuzkoar bertsolaria (j. 1855).

Nobel saridunak:

• Fisika: Philipp Eduard Anton von Lenard
• Kimika: Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer
• Literatura: Henryk Sienkiewicz
• Medikuntza: Robert Koch
• Bakea: Bertha von Suttner.

---

Agintariak

[[Fitxategi:Kanada|10x10px|1905|link=]]

[[Fitxategi:Errusia|10x10px|1905|link=]]

Munduko agintariak 1905. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1905