Od 1 lipca 2017 roku w Małopolsce obowiązuje uchwała antysmogowa dla całego regionu. Oznacza to, że do jej przepisów muszą dostosować się wszyscy mieszkańcy województwa małopolskiego. Dotyczy to również osób mieszkających w Krakowie – uchwała antysmogowa dla tego miasta zacznie co prawda obowiązywać dopiero od 1 września 2019 roku, jednak do tego czasu należy stosować się do zapisów tzw. tymczasowej uchwały antysmogowej dla Krakowa. Co w praktyce oznaczają wprowadzone przepisy? Sprawdź, co się zmieniło.
Masz pytania? Napisz do nas na: lub zadzwoń: 12 63 03 100.
Chcesz wiedzieć więcej? Posłuchaj rozmów z ekspertami w Radiu Kraków.
Uchwały antysmogowe – sprawdź, co w praktyce oznaczają nowe przepisy
Od 1 lipca 2017 roku w całej Małopolsce obowiązuje zakaz stosowania mułów i flotów węglowych oraz zakaz spalania drewna i biomasy o wilgotności powyżej 20%. Ponadto, nie można też eksploatować nowego kotła na węgiel lub drewno lub kominka na drewno o parametrach emisji gorszych niż wyznaczone w unijnych rozporządzeniach w sprawie ekoprojektu. Dodatkowo do końca 2022 roku konieczna jest wymiana kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych, a do końca 2026 roku także kotłów, które obecnie spełniają podstawowe wymagania emisyjne, czyli posiadają klasę 3 lub 4 według normy PN-EN 303-5:2012.
Od 1 lipca 2017 roku na obszarze Krakowa obowiązuje zakaz stosowania w instalacjach, w których następuje spalanie paliw (kotły, piece, kominki) paliw złej jakości. Te przepisy wynikają z tzw. tymczasowej uchwały antysmogowej dla Krakowa. Będzie ona obowiązywać w okresie od 1 lipca 2017 roku do 31 sierpnia 2019 roku. Od 1 września 2019 roku na terenie Krakowa zacznie obowiązywać całkowity zakaz spalania paliw stałych. W kotłach, piecach i kominkach dopuszczone będzie stosowanie wyłącznie paliw gazowych tj. gazu ziemnego wysokometanowego lub zaazotowanego (w tym skroplonego gazu ziemnego), propan–butanu, biogazu rolniczego lub innych rodzajów gazu palnego, a z paliw ciekłych lekkiego oleju opałowego.
Wejście w życie uchwały antysmogowej dla całej Małopolski nie pociągnęło za sobą natychmiastowych konsekwencji dla osób, które obecnie korzystają z kotła, pieca lub kominka na węgiel lub drewno. Na dostosowanie się do jej przepisów mieszkańcy mają czas do końca 2022 roku, a w przypadku korzystania z kotła spełniającego wymagania emisyjne na poziomie co najmniej klasy 3, ten okres został wydłużony do końca 2026 roku. Osoby, które do ogrzewania swoich domów wykorzystują kotły klasy 5 mogą z nich korzystać bezterminowo.
Przepisy małopolskiej uchwały antysmogowej dotyczą użytkowników instalacji grzewczych (kotłów, pieców, kominków). Nie obejmują natomiast mieszkańców, którzy obecnie korzystają z ekologicznych źródeł ogrzewania: sieci ciepłowniczych, pieców elektrycznych, na gaz czy olej, a także pomp ciepła. Gdyby chcieli zamienić je na kocioł opalany węglem i drewnem, powinni koniecznie zaopatrzyć się w ten spełniający wymagania ekoprojektu.
Podobnie jak właściciele kominków – od lipca 2017 roku nowe urządzenia muszą spełniać wymagania ekoprojektu. Nie oznacza to jednak, że trzeba wymieniać już zamontowane kominki. Żeby spełniały wskazane poziomy sprawności cieplnej (co najmniej 80%) lub normy emisji wystarczy - począwszy od 2023 roku - doposażyć je w specjalne urządzenia, które ją zredukują, tzw. elektrofiltry.
Przepisy uchwały antysmogowej dla Małopolski nie dotyczą obszaru Krakowa, gdzie 1 września 2019 roku wchodzi w życie całkowity zakaz stosowania węgla i drewna w kotłach, piecach i kominkach. Do tego czasu mieszkańcy tego miasta muszą stosować się do zapisów tzw. „przejściowej” uchwały antysmogowej dla Krakowa. Dokument wprowadził od 1 lipca 2017 r. zakaz używania niskiej jakości węgla do ogrzewania domów i mieszkań. Te regulacje dotyczą terenu gminy miejskiej Kraków i będą obowiązywać do momentu wejścia w życie całkowitego zakazu palenia węglem, czyli do 1 września 2019 r.
W obu przypadkach maksymalna emisja pyłu z kotła przy jego pracy pełną mocą nie może być wyższa niż 40 mg/m³. Natomiast kotły zgodne z ekoprojektem gwarantują dotrzymanie tej samej emisji także w trakcie pracy przy niższym obciążeniu kotła. To ważne, gdyż kocioł rzadko pracuje na pełnej mocy, a przy niższym obciążeniu warunki spalania są gorsze co powoduje wyższą emisję pyłu. Wymagania ekoprojektu ograniczają również emisję toksycznych tlenków azotu z kotła. Ważny jest fakt, że wymagania ekoprojektu zostały wprowadzone jednolicie dla całej Unii Europejskiej i od 2020 roku obejmą wszystkie kotły dopuszczone do sprzedaży na obszarze UE.
Natomiast norma PN EN 303-5:2012, która określa wymagania dla kotłów 5 klasy jest normą dobrowolną, którą stosują tylko niektórzy producenci kotłów.
Zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym i benzo(a)pirenem ma ogromny wpływ na nasze zdrowie i może przyczynić się do:
- chorób układu oddechowego: astmy, raka płuc, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, częstych infekcji dróg oddechowych,
- chorób układu krwionośnego: zawału serca, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń rytmu serca, niewydolności serca,
- chorób układu nerwowego: problemów z pamięcią i koncentracją, wyższego poziomu niepokoju, stanów depresyjnych, zmian anatomicznych w mózgu, choroby Alzhaimera, przyspieszonego starzenia układu nerwowego, udaru mózgu,
- chorób układu rozrodczego: bezpłodności, przedwczesnego porodu, obumarcia płodu.
W Krakowie od 1 września 2019 roku wchodzi w życie całkowity zakaz stosowania węgla i drewna w kotłach, piecach i kominkach. Jako dopuszczone do stosowania rodzaje paliw przepisy określają gaz i lekki olej opałowy. Będzie możliwe również wykorzystanie do ogrzewania ciepła sieciowego, energii elektrycznej lub odnawialnych źródeł energii np. pomp ciepła.
Szczegóły dotyczące uchwały antysmogowej dla Krakowa - czytaj więcej: Kraków: zakaz dla węgla i drewna od 2019 roku
Jednak już teraz mieszkańców Krakowa obowiązują przepisy tzw. „przejściowej” uchwały antysmogowej dla Krakowa. Ten dokument wprowadził od 1 lipca 2017 r. zakaz używania niskiej jakości węgla do ogrzewania domów i mieszkań. Te regulacje dotyczą terenu gminy miejskiej Kraków i będą obowiązywać do momentu wejścia w życie całkowitego zakazu palenia węglem, czyli do 1 września 2019 r.
Więcej o „przejściowych” przepisach dla Krakowa czytaj tutaj: Tymczasowa uchwała antysmogowa dla Krakowa przyjęta
Muły i floty węglowe powstają w procesie uszlachetniania węgla kamiennego. Polega to na oddzieleniu „wartościowego” węgla od tzw. skały płonnej, czyli odpadu uważanego za nieużyteczny, i innych zanieczyszczeń. To właśnie z tych odpadów, w których drobinki węgla mają wielkość ok. 1-3 mm powstają floty (o nieco większej zawartości węgla) i muły węglowe. Ich spalanie powoduje dużą emisję zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłu, gdyż domowe kotły nie są przystosowane do spalania tak drobnych cząstek. Oprócz tego, zarówno muły, jak i floty węglowe mają dużą zawartość wody, co znacznie pogarsza warunki spalania, a tym samym zwiększa emisję zanieczyszczeń do powietrza.
Do sprawdzenia wilgotności drewna stosuje się urządzenia elektroniczne tzw. wilgotnościomierze do drewna. Ceny takich urządzeń rozpoczynają się od około 50 zł. Mieszkańcy, którzy spalają drewno powinni zwrócić przede wszystkim uwagę na okres jego suszenia. Sezonowanie drewna przez okres 2 lat daje możliwość uzyskania parametrów wilgotności drewna, które spełnią wymagania uchwały.
W związku z tym, że przyjęte uchwały są aktami prawa miejscowego, to uprawnionymi do kontroli mieszkańców są wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast oraz upoważnieni przez nich pracownicy urzędów gmin lub straży gminnych. Jeżeli stwierdzą oni, że dana osoba nie przestrzega przepisów uchwały antysmogowej, to mogą skierować wniosek do sądu o ukaranie karą grzywny do 5 tys. zł.
Uprawnienia do przeprowadzenia kontroli oraz nakładania mandatów karnych ma również Policja, a w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska.
Na podstawie przyjętej uchwały antysmogowej użytkownik kotła, pieca lub kominka powinien okazać kontrolerom dokumenty potwierdzające, że piec, kocioł lub kominek, z którego korzysta spełniają wszystkie wymogi określone w uchwale antysmogowej. Takim dokumentem może być np. instrukcja użytkowania urządzenia (jeśli zawiera wymagane dane) lub wyniki badań emisji z urządzenia. Od 2020 roku wszystkie instrukcje użytkowania urządzeń grzewczych będą musiały obowiązkowo zawierać informacje o wynikach badań emisji zanieczyszczeń.
Tak. Przepisy uchwały dotyczą wszystkich instalacji grzewczych, dla których nie jest wymagane pozwolenie na emisję, pozwolenie zintegrowane lub zgłoszenie emisji, a więc o mocy poniżej 1 MW.
MAŁOPOLANIE PYTAJĄ
O możliwość uzyskania dofinansowania należy zapytać w swoim urzędzie miasta lub urzędzie gminy. W zależności od gminy/miasta dofinansowanie można otrzymać na bardziej ekologiczne źródła ogrzewania (np. na kocioł gazowy, odnawialne źródła energii, niskoemisyjne kotły na węgiel, pelet lub drewno). Gminy mają możliwość przeznaczenia na dopłaty środków własnych lub pozyskania zewnętrznych pieniędzy ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego oraz z programu PONE oferowanego przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
W przypadku wymiany na nowe kotły na węgiel, drewno lub pelet zgodnie z obowiązującymi przepisami, dofinansowanie można otrzymać wyłącznie na urządzenia grzewcze spełniającego wymagania ekoprojektu (branżowo „ecodesign”). Lista kotłów spełniających te wymagania znajduje się na stronie internetowej: www. powietrze.malopolska.pl/ekoprojekt/.
W przypadku, gdy gmina nie oferuje dofinansowania do wymiany ogrzewania, można skorzystać z preferencyjnego kredytu na wymianę kotłów węglowych na kocioł gazowy lub olejowy udzielanego przez Bank Ochrony Środowiska i wybrane banki spółdzielcze.
Szczegółowe informacje dotyczące możliwości uzyskania dofinansowania dostępne są na stronach:
Pomiary jakości powietrza prowadzone na przestrzeni ostatnich lat przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie jednoznacznie wskazują na występowanie w Krakowie bardzo wysokich poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. Od wielu lat regularnie przekraczane są poziomy dopuszczalne i docelowe pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w powietrzu. Zatem, aby Kraków mógł pozbyć się smogu, konieczne było wprowadzenie radykalnych zmian poprzez zastosowanie całkowitego zakazu stosowania węgla i drewna w instalacjach grzewczych.
Szerszy niż przyjęty w uchwale antysmogowej dla Małopolski (Uchwała Nr XXXII/452/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 stycznia 2017 r.) katalog paliw, których stosowanie na terenie Krakowa będzie zakazane wynika z faktu, że z uwagi na szczególne warunki meteorologiczne i topograficzne miasta odnotowywane są wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza. Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza w Krakowie jest szczególnie istotne również ze względu na dużą koncentrację mieszkańców w mieście i konieczność zmniejszenia ich narażenia na jego złą jakość.
Kraków jako jedno z niewielu miast w Małopolsce posiada także potencjał techniczny zastosowania niskoemisyjnych źródeł ogrzewania – przede wszystkim możliwość podłączenia do scentralizowanej sieci ciepłowniczej lub gazowej. Wykorzystanie niskoemisyjnych źródeł ciepła jest możliwe na całym obszarze miasta.
Należy też pamiętać, że całkowitego zakazu spalania paliw stałych domagali się sami mieszkańcy. W ramach prowadzonych konsultacji projektu uchwały przesłane zostały liczne uwagi mieszkańców Krakowa, którzy domagali się radykalnych i szybkich działań na rzecz poprawy jakości powietrza i popierali wprowadzenie całkowitego zakazu spalania paliw stałych.
Ceny węgla od dłuższego czasu rosną na rynkach globalnych i to może być główną przyczyną, dla której ceny węgla rosną również w Polsce. Przykładowo, tona węgla w największym hubie węglowym w Rotterdamie w dniu 31sierpnia 2016 kosztowała 56,80 USD, a rok później tj. 31 sierpnia 2017 była o ponad 50% droższa (86,15 USD). Trudno zatem te globalne zmiany przypisywać wpływowi uchwał anytsmogowych w Małopolsce i na Śląsku.
Uchwały antysmogowe zakazują spalania odpadów węglowych – mułów i flotokoncentratów. Prawdą jest, że są to paliwa bardzo tanie – kosztujące około 300 zł za tonę. Jednak ich jakość jest również bardzo niska – charakteryzują się bardzo niską wartością opałową. Co to oznacza dla zwykłego mieszkańca Małopolski? Oznacza to, że żeby wyprodukować taką samą ilość energii trzeba zużyć dwa razy więcej paliwa tańszego niż paliwa droższego – bo kluczową kwestią jest właśnie wartość opałowa. W przypadku mułów i flotokoncentratów zawartość popiołu może dochodzić nawet do 50%. A więc połowa tego co wrzucamy do pieca po prostu nie odda żadnej energii.
Koszt ogrzewania odpadem węglowym w starym piecu lub kotle jest praktycznie taki sam, jak koszt ogrzewania wysokokalorycznym węglem w kotle nowoczesnym. W skali roku różnica ta to około 250 zł rocznie, czyli około 65 groszy dziennie. Zatem, koszt ogrzewania w przypadku wymiany starego kotła węglowego, na nowy, niskoemisyjny, pozostaje na niemal takim samym poziomie.
W ramach obowiązujących przepisów prawa, klient ma prawo otrzymać pełną informację produktową o sprzedawanym towarze, jego pochodzeniu, parametrach oraz cenie. Zgodnie z zasadą rzetelności kupieckiej sprzedawca węgla powinien na prośbę klienta przekazać certyfikat jakościowy określający parametry węgla i na żądanie kupującego okazać go.
Parametry węgla „zakazanego” do stosowania w Małopolsce od 1 lipca 2017 roku odnoszą się paliw sprzedawanych jako muły lub floty węglowe (drobinki węgla o wielkości do 3 mm). Spalanie zarówno mułu, jak i flotu węglowego powoduje dużą emisję zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłu, gdyż są to bardzo drobne cząstki, a kotły domowe nie są przystosowane do ich spalania. Poza tym mają dużą zawartość wody, co znacznie pogarsza warunki spalania, a tym samym zwiększa emisję zanieczyszczeń do powietrza.
Nadzór nad jakością węgla oferowanego na składach opałowych sprawuje Państwowa Inspekcja Handlowa. W przypadku otrzymania sygnału o nieprawidłowościach, może zastosować odpowiednie rozwiązania.
W związku z tym, że przyjęte uchwały są aktami prawa miejscowego, to uprawnionymi do kontroli mieszkańców są wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast oraz upoważnieni przez nich pracownicy urzędów gmin lub straży gminnych. Jeżeli stwierdzą oni, że dana osoba nie przestrzega przepisów uchwały antysmogowej, to mogą skierować wniosek do sądu o ukaranie karą grzywny do 5 tys. zł.
Uprawnienia do przeprowadzenia kontroli oraz nakładania mandatów karnych ma również Policja, a w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska.
Na podstawie przyjętej uchwały antysmogowej użytkownik kotła, pieca lub kominka powinien okazać kontrolerom dokumenty potwierdzające, że piec, kocioł lub kominek, z którego korzysta spełniają wszystkie wymogi określone w uchwale antysmogowej. Takim dokumentem może być np. instrukcja użytkowania urządzenia (jeśli zawiera wymagane dane) lub wyniki badań emisji z urządzenia. Przy zakupie wkładu kominkowego należy zwrócić się do sprzedawcy lub producenta o przekazanie dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań ekoprojektu wynikających z Rozporządzenia Komisji UE 2015/1185.
Obecnie wsparcie finansowe do termomodernizacji budynków jednorodzinnych możliwe jest w ramach programu JAWOR prowadzonego przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowe: www.wfos.krakow.pl/oferta/programy/jawor.
Wszystkie materiały informacyjne dostępne są do pobrania w wersji elektronicznej na stronie internetowej www.powietrze.malopolska.pl. Zalecamy jest również kontakt z ekodoradcą w gminie, który dysponuje takimi materiałami. Dane kontaktowe do ekodoradców są dostępne na stronie www.powietrze.malopolska.pl/ekodoradcy.
Przepisy przejściowej uchwały antysmogowej dla Krakowa wprowadzają zakaz stosowania w piecach paliw niskiej jakości, które uwalniają do atmosfery najwięcej toksycznych związków i pyłów. Oznacza to, że od przyszłej zimy do ogrzewania domu nie będzie można używać:
- paliw, w których udział masowy węgla kamiennego lub węgla brunatnego o uziarnieniu 0-5 mm wynosi powyżej 5%. Oznacza to zakaz stosowania miałów, mułów i flotów węglowych,
- paliw zawierających węgiel kamienny lub węgiel brunatny spełniających w stanie roboczym co najmniej jeden z następujących parametrów:
- wartość opałowa poniżej 26 MJ/kg,
- zawartość popiołu powyżej 10%,
- zawartość siarki powyżej 0,8%;
Oznacza to zakaz spalania węgla o niskiej wartości opałowej lub wysokiej zawartości popiołu lub siarki. - paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%, czyli w praktyce drewna, które nie było sezonowane co najmniej 2 lata.
Wykaz kotłów i ogrzewaczy pomieszczeń spełniających wymogi ekoprojektu dostępny jest na stronie: www.powietrze.malopolska.pl/kotly
Można też poprosić sprzedawcę lub producenta urządzenia o wyniki badań laboratoryjnych lub certyfikat potwierdzający spełnienie przez produkt wymagań ekoprojektu zgodnie z Rozporządzeniem Komisji UE 2015/1189 (w przypadku kotłów) lub zgodnie z Rozporządzeniem Komisji UE 2015/1185 (w przypadku pieców i kominków).
Zapisy uchwały antysmogowej nie odnoszą się do odbioru budynków lub uzyskania pozwolenia na budowę, ale do eksploatacji instalacji. Wymagania uchwały antysmogowej w pierwszym okresie dotyczą instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się po 1 lipca 2017 roku. Oznacza to, że jeżeli pierwsze uruchomienie instalacji w miejscu obecnego użytkowania nastąpiło po 1 lipca 2017 roku, powinna ona spełniać wymagania ekoprojektu.
