गद्दाफीको ४१ वर्षे शासन अन्त्य

आफ्नै गृहनगर सिर्तमा मारिए गद्दाफी

एजेन्सी

त्रिपोली, ३ कात्तिक

लिबियाका सत्ताच्युत सैनिक शासक मुअमर अल गद्दाफी बिहीबार आफ्नै गृहनगर सिर्तमा मारिएका छन् । लिबियामा कण्र्ाेल गद्दाफी ४१ वर्षदेखि सत्तासीन थिए ।

राष्ट्रिय संक्रमण्ाकालीन परिषद् (एनटिसी)का अधिकारीलाई उद्धृत गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले गद्दाफी बिहीबार सिर्तमा मारिएको जनाएका छन् । लिबियाली अन्तरिम परिषद्का प्रधानमन्त्री मुहम्मद जिबि्रलले गद्दाफी मारिएको पुष्टि गरेका छन् । 

गद्दाफीसँगै उनका छोरा मुतासिम र इन्टेलिजेन्स ब्युरोका प्रमुख अब्दुल्लाह अल सेनुस्सी पनि मारिएको परिषद्का प्रवक्ता अनिस अल सारिफले बताएका छन् । अल जजिरा, सिएनएन र बिबिसीसहितका अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले गद्दाफीको सरकारका रक्षामन्त्री अबु बक्र युनिस पनि मारिएको र प्रवक्ता मौसा इब्राहिम समातिएको उल्लेख गरेका छन् । गद्दाफीको गृहनगर सिर्त लिबियाको राजधानी त्रिपोलीबाट तीन सय ६० किलोमिटर पूर्वमा पर्छ ।

अन्तरिम परिषद् एनटिसीका ११औँ बि्रगेड कमान्डर अब्दुल हाकिमले गद्दाफीको शव अबु बक्र युनिससँगै देखेको बताएका छन् । 'मैले आफ्नै आँखाले उनलाई मारेको देखेको हुँ,' हाकिमले बेलायती समाचार संस्था रोयटर्सलाई तस्बिर देखाउँदै भनेका छन् । राष्ट्रिय संक्रमण्ाकालीन परिषद्का कमान्डरबाट गृहनगरमै पक्राउ परेका उनी घाइते भएको समाचार आएको केहीवेरमै उनी मारिएको एजेन्सीहरूले जनाएका छन् ।

४१ वर्षदेखि सत्तासीन कर्णेल गद्दाफीको अन्र्तराष्ट्रिय न्यायिक अदालतले गिरफ्तारी जारी गरेको थियो । उत्तर एटलान्टिक सन्धि संगठन -नेटो) का सैनिकहरूले गद्दाफीको गृहनगरमा हमला सुरु गरेको झन्डै ६ महिनापछि उनी मारिएका हुन् । उनलाई सिर्तबाट 'गम्भीर घाइते' अवस्थामा समातिएको एनटिसीका अधिकारी मोहम्मद लेथलाई उद्धृत गर्दै एएफपीले जनाएको छ । बिबिसीका अनुसार पक्राउ गर्नेक्रममा गद्दाफी 'गोली नचलाऊ' भन्दै चिच्याइरहेका थिए । 

यसैबीच, गद्दाफी समातिएको खबरपछि विद्रोहीहरूले खुसीयाली मनाएका छन् । उनीहरूले हवाई फायरिङ गर्दै 'ईश्वर महान् छन्' भनिरहेका छन् । प|mान्स, बेलायत र अमेरिकालगायत पश्चिमा देशले परिषद्लाई मान्यता दिइसकेका छन् । तर, चीनले गद्दाफी शासनविरुद्धको आन्दोलन सुरु भएदेखि नै विरोध गर्दै आएको थियो । 

गद्दाफी मारिएपछि विश्वका विभिन्न मुलुकले प्रतिक्रिया दिने क्रम जारी छ । बेलायती प्रधानमन्त्री डेभिड क्यामरुनले भनेका छन्, 'गद्दाफीबाट पीडितका लागि आजको दिन सम्झनायोग्य रहनेछ । अब लिबियाली जनतालाई सुन्दर लोकतान्त्रिक भविष्य बनाउने बाटो खुलेको छ । बेलायतले खेलेको भूमिकाप्रति म सन्तुष्ट भएको छु ।' 

संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव वान कि मुनले लिबियाली जनतालाई एकताबद्ध भएर अघि बढ्न आग्रह गरेका छन् । उनले भनेका छन्, 'यो प्रतिशोध लिने वेला होइन, पुनर्निर्माण र संगठित हुने वेला हो । म लिबियाली जनतालाई धैर्य गर्न आग्रह गर्छु ।' प|mान्सेली राष्ट्रपति निकोलस सार्कोजी र विदेशमन्त्री अलाइन जुप्पेले लिबियामा ४१ वर्षदेखिको तानाशाही शासनको अन्त्य भएको जनाएका छन् । 

गद्दाफी सन् १९६९ देखि लिबियामा शासन गर्दै आएका थिए । उनी इजिप्टका तत्कालीन राष्ट्रप्रमुखको राजनीतिबाट प्रभावित थिए । उनको शासनविरुद्ध गत फेब्रुअरीदेखि आन्दोलन सुरु भएको थियो । अमेरिका, बेलायत, पन्स, युरोपेली देशलगायत अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको सहयोगमा विद्रोहीहरूको आन्दोलन सफल हुँदै गएपछि गद्दाफी सत्ता छाडेर लुकेका थिए । अन्तरिम परिषद् र नेटो गठबन्धनले गद्दाफीको व्यापक खोजी गर्दै आएका थिए ।

को हुन् गद्दाफी

कर्णेल मुअम्मर ग्ाद्दाफी ७ जुन १९४२ मा लिबियाको सिर्तमा जन्मेका थिए । उनले लिबियाको सवाहबाट प्रारम्भिक शिक्षा लिएका थिए । उनी इजिप्टका राष्ट्रप्रमुख गमाल अब्दुल नासिरबाट प्रभावित थिए । सन् १९५२ मा प्लोलेस्टानको पक्ष लिएर सुइज क्राइसिसको वेलामा इजरायलविरोधी आन्दोलनमा सहभागी भएका उनी सन् १९६१ मा बेंघाजीस्थित लिबियाली सैनिक एकेडेमीमा अध्ययनका लागि भर्ना भए । सो एकेडेमीबाट उनले १९६६ मा स्नातक सकेका थिए । उनले बेलायतबाट चारमहिने सैन्य तालिम पनि लिए । त्यसपछि उनी कमिसन्ड अफिसरका रूपमा सेनामा प्रवेश गरेका हुन् । 

कर्णेल गद्दाफीले सैन्य शक्तिको प्रयोग गरी सन् १९६९ मा सत्ता हत्याउन सफल भएका थिए । उनी सन् १९०० को दशकपछि अरब क्षेत्रकै सबैभन्दा धेरै समय शासन गर्ने चौथो शासकका रूपमा चिनिए । सन् १९६९ मा सत्ता हत्याएपछि उनले त्यहाँको संविधान अन्त्यको घोषणा गर्दै नयाँ कानुन देशमा ल्याए, जसलाई दि इन्टरनेसनल थ्योरी भनियो । 

गद्दाफीले 'दि गि्रन बुक' नामक पुस्तक पनि प्रकाशन गरेका छन् । उनले आफूलाई 'दि ब्रदर लिडर', 'गाइड अफ दिन रिभोलुसन' र 'किङ् अफ दि किङ्' का रूपमा मान्थे । उनको शासनकालमा लिबियाका जनताको प्रतिव्यक्ति आयमा समेत उल्लेख्य वृद्धि भयो । 

सन् २०११ मा मध्यपूर्वका अन्य छिमेकी देशहरू इजिप्ट, ट्युनिसिया, बहराइन र यमनमा सरकारविरोधी प्रदर्शन भएसँगै लिबियामा पनि सरकारविरोधी आन्दोलन चर्केको थियो । सो प्रदर्शनलाई प|mान्स, अमेरिका र बेलायतसहितका अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिकेन्द्रको समर्थन र सहयोग रह्यो । नेटो गठबन्धनको सेनालाई लिबिया आक्रमणमा खटाइयो । निरन्तर नेटो गठबन्धनले आक्रमण गर्दै गद्दाफीको शासनलाई कमजोर पार्दै लग्यो । गद्दाफीको गृहनगर सिर्तमा भएकै आक्रमणमा उनी मारिए ।