Η Ελλάδα, ως νικήτρια χώρα στο πλευρό της Αντάντ κατά τη διάρκεια του Α΄
Παγκοσμίου Πολέμου, ανταμείφθηκε με παραχώρηση εδαφών από τη Βουλγαρία
και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, χώρες οι οποίες κατά τη διάρκεια του
πολέμου είχαν ταχθεί με τις κεντρικές δυνάμεις.
Ελληνοτουρκικός Πόλεμος 1919-1922
Το 1919, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η κυβέρνησή του, έχοντας την
υποστήριξη των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διέταξαν την απόβαση
ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία με "εντολή" την αποκατάσταση της
ειρήνης και της τάξης. Και ναι μεν ο τελικός στόχος των Ελλήνων ήταν η
προσάρτηση περιοχών της Μικράς Ασίας (κυρίως στα παράλια) όπου το
ελληνικό στοιχείο, είτε ως πλειοψηφία είτε όχι, ζούσε και
δραστηριοποιούνταν έντονα, πρωταρχική όμως μέριμνα της Κυβέρνησης
Βενιζέλου ήταν, όντως, η "προστασία των ελληνικών πληθυσμών" από την
τουρκική αυθαιρεσία καθώς και η ολοκλήρωση της επανανάκτησης εδαφών και
πληθυσμών από την πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία, δηλ. η
πραγματοποίηση της "Μεγάλης Ιδέας".
Το 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920), η οποία
καθόριζε μέχρι πού θα μπορούσαν να προχωρήσουν τα ελληνικά στρατεύματα.
Και ενώ ο Σουλτάνος εδέχθη την συνθήκη, οι Νεότουρκοι με επικεφαλής τον
Μουσταφά Κεμάλ ή Ατατούρκ (Γενάρχης των Τούρκων) όπως ονομάστηκε από
τους ομοεθνείς του στη συνέχεια δεν την αναγνώρισαν και άρχισαν να
προετοιμάζονται για πόλεμο ώστε να αντιμετωπίσουν την Αντάντ και τους
Έλληνες συμμάχους της. Αυτό οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση στην ανάληψη
δράσης προκειμένου να επιβάλει τα συμφωνηθέντα, με την προοπτική να
κερδίσει επιπλέον εδάφη, τα οποία θεωρούσε πλειοψηφούντα σε ελληνικό
πληθυσμό ("γραμμή Βενιζέλου"). Έτσι, τα ελληνικά στρατεύματα άρχισαν να
προελαύνουν στην ημιάναρχη Οθωμανική Αυτοκρατορία η οποία μαστιζόταν από
εμφύλιες διαμάχες μεταξύ του Σουλτάνου και των Κεμαλιστών.
Πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα ανέτρεψαν τον Βενιζέλο, αφού στις
εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 δεν εξελέγη ούτε καν βουλευτής, ενώ στην
Τουρκία ο Μουσταφά Κεμάλ εδραιωνόταν όλο και πιο γερά. Αυτό οδήγησε στην
αποδυνάμωση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία.
Το 1922 τα τουρκικά στρατεύματα άρχισαν την αντεπίθεση. Ο ελληνικός
στρατός αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την Μ.Ασία και ο πόλεμος είχε
ουσιαστικά τελειώσει. Με την Συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923),
καθορίστηκαν τα νέα εδαφικά καθεστώτα του ελληνικού και τουρκικού
κράτους αντίστοιχα.
Η κατάσταση στο Αιγαίο
Η αιτία για την έναρξη του πολέμου ήταν οι μυστικές συμφωνίες των
Δυτικών δυνάμεων για να διαμελύσουν την Οθωμανική αυτοκρατορία μετά τον
Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Συγκεκριμένα, η Αγγλία υποσχέθηκε στους Έλληνες
εδαφικές προεκτάσεις εις βάρος των Τούρκων αν συμμαχούσαν με τους
Συμμάχους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα εδάφη που υποσχέθηκαν οι Άγγλοι
ήταν η Ίμβρος, η Τένεδος και τα μικρασιατικά παράλια. Αυτή την περίοδο, ο
Μουσταφά Κεμάλ, στρατιωτικός και ηγέτης μίας ομάδας επαναστατών, ίδρυσε
το Τούρκικο Εθνικό Κίνημα στην Μικρά Ασία. Οι επαναστάτες θέλησαν να
ελευθερώσουν τα μέρη που είχαν παραδοθεί στην Ελλάδα με την απραξία της
Υψηλής Πύλης.
Άφιξη Ελληνικών στρατευμάτων
Στις 15 Μαΐου 1919 ελληνικά στρατεύματα έφθασαν στη Σμύρνη και κατέλαβαν
την πόλη και τις γύρω περιοχές, με την κάλυψη του Ελληνικού, Γαλλικού
και Βρετανικού ναυτικού. Ταυτόχρονα οι Έλληνες είχαν καταλάβει και την
Ανατολική Θράκη. Έλληνες και Αρμένιοι της Σμύρνης υποδέχτηκαν τους
Έλληνες ως σωτήρες. Οι Τούρκοι έβλεπαν τους Έλληνες ως κατακτητές στον
τόπο τους. Το μεγαλύτερο μέρος του Τούρκικου στρατού στην περιοχή
παραδόθηκε στα συμμαχικά στρατεύματα ή κατέφυγε στην ύπαιθρο. Οι Δυτικές
δυνάμεις συνέχισαν την κατάκτηση των γύρω περιοχών με σκοπό να
ενισχύσουν την θέση τους στην περιοχή της Σμύρνης. Σταδιακά, η Ελλάδα
είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος των παραλίων της Μικράς Ασίας.
Τον Μάιο του 1919 η Ελλάδα (εκ των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου)
εξασφάλισε από τις μεγάλες δυνάμεις της "Τριπλής Συνεννοήσεως"
(«Αντάντ») -και χάρις στις ενέργειες του πρωθυπουργού της Ελευθέριου
Βενιζέλου- την άδεια να αποβιβάσει στρατεύματα στη Σμύρνη, προκειμένου
να προστατεύσει τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Ιωνίας από δολιοφθορές
των Τούρκων ατάκτων. Η κατάληψη της πρωτεύουσας της Ιωνίας έγινε μέσα
σε πανηγυρικό κλίμα και χωρίς αντίσταση. Με τη συμφωνία των Σεβρών
(1920) που υπέγραψε η ηττημένη του πολέμου Οθωμανική Τουρκία
αναγνωρίσθηκε η επικυριαρχία του Σουλτάνου στην καταληφθείσα περιοχή,
πλην όμως το χρονοδιάγραμμα προέβλεπε Ελληνική διοίκηση για την επόμενη
πενταετία πέραν της οποίας παρεχόταν η δυνατότητα μέσω δημοψηφίσματος να
περιέλθει οριστικά στην Ελληνική επικράτεια. Παράλληλα, η Ανατολική
Θράκη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα έως τη γραμμή Αίνου-Μήδειας, ενώ με
ξεχωριστή συμφωνία η Ιταλία συναινούσε να αποδώσει και τα Δωδεκάνησα
στην Ελλάδα.
Ασταθής ισορροπία
Η συμφωνία των Σεβρών που υπεγράφη στις 28 Ιουλίου (σύμφωνα με το παλαιό
ημερολόγιο) του 1920 αποτέλεσε μια τεράστια διπλωματική επιτυχία του
Βενιζέλου, την οποία όμως δεν επικύρωσε επίσημα σχεδόν καμιά από τις
πλευρές που την υπέγραψαν και την οποία ουδέποτε αναγνώρισε ο Μουσταφά
Κεμάλ, μετέπειτα γνωστός και ως «Ατατούρκ».Ο Κεμάλ οργάνωσε ανταρτικό
στρατό και όρισε την έδρα της επαναστατικής του κυβέρνησης στην Άγκυρα
κηρύσσοντας αγώνα μέχρις εσχάτων. Από την άλλη πλευρά, ο Βενιζέλος,
συνειδητοποιώντας πως η συνθήκη των Σεβρών κινδύνευε να παραμείνει
"νεκρό γράμμα", αποφάσισε να την επιβάλει δια των όπλων και διέταξε το
καλοκαίρι του 1920, την εντατικοποίηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και
τη γενίκευση της σύγκρουσης στη Μικρασιατική ενδοχώρα, υπό το στρατηγό
Λεωνίδα Παρασκευόπουλο. Ο ελληνικός στρατός κατόρθωσε να καταλάβει μια
σειρά από πόλεις στις οποίες κατοικούσαν ελληνικής καταγωγής πληθυσμοί
και να δώσει το δικαίωμα στην πολιτική ηγεσία να ελπίζει σε περιορισμό
του τουρκικού στοιχείου στα οροπέδια της κεντρικής Ασίας.
Στην Ελλάδα ωστόσο (παρά την διαφαινόμενη καθιέρωση της χώρας ως μίας
περιφερειακής βαλκανικής δύναμης που εκτεινόταν γεωγραφικά σε δύο
ηπείρους και πέντε θάλασσες) η δυσαρέσκεια του κόσμου αυξήθηκε από τις
πολλές αυθαιρεσίες των βενιζελικών εναντίον των φιλομοναρχικών μετά τη
δολοφονική απόπειρα κατά του πρωθυπουργού στο σταθμό της Λυόν από δύο
απότακτους βασιλόφρονες αξιωματικούς. Παράλληλα, η οργισμένη και
συνασπισμένη αντιπολίτευση δήλωνε ότι θα φρόντιζε να εξασφαλίσει την
επιστροφή των ταλαιπωρημένων στρατιωτών που βρίσκονταν στα όπλα από το
1912 χωρίς σχεδόν καμία διακοπή. Ο Βενιζέλος αναγκάσθηκε να προσφύγει
στις κάλπες, όπου θριάμβευσαν παρότι υπολείπονταν σε ψήφους.
Ελληνική επέκταση
Τον Οκτώβριο του 1920, ο Ελληνικός στρατός προχώρησε στην Ανατολική
Μικρά Ασία . Οι ελληνικές δυνάμεις είχαν μία αποστολή. Να νικήσουν τον
στρατό του Ατατούρκ και να τον αναγκάσουν σε διαπραγματεύσεις.
Η Δύση ήθελε να επισπεύσει τον διπλωματικό διάλογο, φοβούμενη
χειροτέρευση της κατάστασης αλλά παρόλο που έφτασαν κοντά σε συμφωνία, η
Ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε να υπογράψει συνθήκη.
Ο Βενιζέλος απογοητευμένος από την έκβαση των γεγονότων αυτοεξορίστηκε
στο Παρίσι και το Νοέμβριο του 1920 ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στο θρόνο.
Στην Τουρκία, ο Κεμάλ συνέχιζε τον αγώνα του κατά του Σουλτάνου αλλά και
της ξενικής τριπλής κατοχής, ενώ στην απέναντι όχθη του Αιγαίου η
κυβέρνηση Γούναρη όχι μόνο δεν επανέφερε το στρατό, αλλά αποφάσισε να
κλιμακώσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Στις 25 Μαρτίου του 1921 (σε μία συμβολικά επιλεγμένη χρονική στιγμή,
εκατό ακριβώς χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση) ο βασιλιάς
Κωνσταντίνος αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη με στόχο την κατάληψη της Άγκυραςη.
Καθήλωση και αδράνεια
Η
προέλαση του τεράστιου για την εποχή εκστρατευτικού σώματος (220.000
άνδρες) μέσω της Αλμυρής Ερήμου έφερε τις Ελληνικές δυνάμεις στις όχθες
του Σαγγάριου ποταμού, προ των πυλών της Άγκυρας. Εκεί, στην κρίσιμη
μάχη που ακολούθησε τον Αύγουστο του 1921, ο Ελληνικός στρατός
αναγκάσθηκε να καθηλωθεί, καθώς οι Τούρκοι -συναισθανόμενοι ότι σε
περίπτωση ήττας θα έχαναν τα πάντα- προέβαλαν λυσσαλέα αντίσταση.
Παράλληλα, ο Κεμάλ -που σύμφωνα με τους βιογράφους του ήταν έτοιμος να
οπισθοχωρήσει- αναθάρρησε και συνέχισε τον ανεφοδιασμό, τη στρατολόγηση
νέων ανδρών.Μετά την εγκατάσταση του Ελληνικού Στρατού για ένα ολόκληρο
χρόνο η εξάντληση των στρατιωτών οδήγησαν στην διάρρηξη του μετώπου και
την οπισθοχώρηση.
Το Τέλος και η καταστροφή
Ο Ελληνικός στρατός συνέχισε να προχωράει μέχρι και 100 χλμ. έξω από την
Άγκυρα. Εκεί, τον Αύγουστο του 1921, ο Ατατούρκ με τον στρατό του
υπερασπίστηκε την πρωτεύουσα, πλέον, όχι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
αλλά της Τούρκικης Δημοκρατίας. Μετά από σκληρή μάχη με πολλούς νεκρούς,
οι Έλληνες οπισθοχώρησαν.
Ο στρατός του Ατατούρκ έφτασε στην Σμύρνη, την οποία και κατέλαβε.
Μπαίνοντας στην πόλη ο τουρκικός στρατός αλλά και οι άτακτοι «τσέτες»
κατακρεούργησαν εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων Μικρασιατών, άνδρες,
γυναίκες και δεν χαρίστηκαν ούτε στα παιδιά.
Στα τέλη Αυγούστου του 1922 ο Κεμάλ εξαπέλυσε την αναμενόμενη αντεπίθεση
και τα Ελληνικά στρατεύματα υποχρεώθηκαν είτε σε ομαδική παράδοση και
αιχμαλωσία, είτε σε άτακτη υποχώρηση προς τη θάλασσα και τη σωτηρία. Ο
Κεμάλ εισήλθε στη Σμύρνη στις αρχές Σεπτεμβρίου και εγκαταστάθηκε ως
απελευθερωτής στην πόλη. Οι νικητές προέβησαν σε εκτεταμένες
βιαιοπραγίες εις βάρος του χριστιανικού πληθυσμού όλης της Μικράς Ασίας.
Οι ελληνικές και αρμενικές συνοικίες της Σμύρνης παραδόθηκαν στις
φλόγες, ενώ οι κάτοικοί τους αναζητούσαν απεγνωσμένα τρόπο διαφυγής προς
το Αιγαίο, κάτω από τα αδιάφορα βλέμματα των πληρωμάτων των συμμαχικών
πλοίων τα οποία τηρούσαν στάση αυστηρής ουδετερότητας μπροστά στη
σφαγή.
Η αρνητική έκβαση της μικρασιαστικής εκστρατείας οδήγησε στη μεγάλη
καταστροφή, την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπινων ζωών και την
προσφυγοποίηση 1,5 εκατομμυρίου άλλων. Στα συντρίμμια της Σμύρνης
τερματίσθηκε η Ελληνική παρουσία 32.500 ετών στη Μικρά Ασία και
ενταφιάστηκε η ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας», η οποία είχε αποτελέσει
επί σχεδόν έναν αιώνα τον κεντρικό άξονα της ελληνικής εξωτερικής
πολιτικής και τη βασική πηγή τροφοδότησης της νεοελληνικής
αυτοσυνειδησίας.
Σχολιάστε:
Facebook
0 Σχόλια
Δεν υπάρχουν σχόλια.
Θα πρέπει πρώτα να συνδεθείτε για να υποβάλετε σχόλια.