1889 TARİHİNDE KAFKASYADAN (KARAÇAY ÇERKESK ÖZERK  BÖLGESİNDEN GÖÇ EDEN (AŞUWA) ABAZA KÖYLERİ

1. Adana-Tufanbeyli-BOLATPINAR KÖYÜ

Bolatpınar köyü ;Adana-Tufanbeyli ilçesine bağlı olup 1889 yılında bu gün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içersinde bulunan Gum Lo Kıt köyünden göç eden aileler tarafırdan kurulmuş bir Abaza köyüdür.

                         Köyün kurucu aileleri (Sülaleler):Acbek (Аджбакь)- Bala (Бала )- Bıc (Быджь )- Canbey=Canımbey (Джьанбей=джьанымбей  )- Candubey (джьандубей    )   Cmekul (Джьмакъвыл)-  Çko (Чква)- Dzug  (Дзугв )-  Edig ( Едигь)- Goga (Гвагва)        Hıs (Х1ыс  )- Kas (Къас ) - Latşış (Лачвыш )  Li (Ли )  Memhağ (Мемхьаг1)- Malux (Малыхв )- Muka (Мыква )- Muran (муран )-Napş (Напщ )-Sımha (Сымх1а)  Wraz (Ураз)- Zama (зама )

Köy nüfusu 2011 verilerine göre 191 kişidir.Köy halkının geçim kaynağı; tarım ve hayvancılıktır.Köy halkının çoğunluğu Türkiye nin çeşitli illerinde ve ilçelerinde yaşamakta ve yaşama çabası içinde bulunmaktadırlar.Örf,adet ve dillerini korumak için büyük bir çaba içersindedirler. Gerek köyde ve gerekse dışarıda yaşayanların 35-40 yaş üstünde olanlar Abazaca bilmekte ve konuş maktadadır.Ama Asimilasyon hızla ilerlemektedir.

                                                   -------------------------------

2. Adana –Tufanbeyli-İĞDEBEL KÖYÜ

İğdebel Köyü ;Adana ile Tufanbeyli ilçesine bağlı bir Abaza köyüdür,Adanaya 211 bağlı olduğu Tufanbeyli ilçesine 25 kilometre uzaklıktadır.İğdebel köyü 1889 yılında Rusya Fedarosyonuna bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan Gum Lo Kıt köyünden göç eden Abaza aileler tarafından kurulmuştur.

                        Coğrafi konumu itibariyle iki dağ arasında olması ve iğde ağaçlarının çokluğu yüzünden İğdebel adını aldığı tahmin edilmektedir.Köy halkının geçimi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.Köy nüfusu yaklaşık 100 kişidir.Köyde ve dışarıda yaşayanların 35 yaş üzerindeki kişiler Abazaca bilmekte ve konuşmaktadır.

                       Köyün kurucu aileleri: (Sülaleler): Bala (Бала)- Bıc (Быджь) -Candubey   (Джьадубей )  Koça=Keç (Квача=к1ач)  Latşış ( Лачвыш)- Muran (  (муран )  Muka (Мыква )-  Napşi (Напщ )

                                                  ------------------------------------

                  3) Eskişehir-Merkez-İMİŞEHİR=ODUNPAZARI KÖYÜ :

                       İmişehir Köyü ,Eskişehir iline bağlı olup ile 18 kilometre uzaklıkta bulunan Bir Abaza köyüdür.Bu köyün kurucusu Latşış (Lafij) ailesinden bir kişidir.Bu kişi,bu gün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan bir Abaza köyüne mensuptur.Türkiye ye göç etmek üzere ailesi ile birlikte Abhazya-Sohum a gelir.Burada daha önceden tanıştığı yada görüştüğü Copia ailesinden bir aile ile birlikte 1889 yılında Türkiye ye gelirler ve bu günkü yerleşim yerini kurarlar.

                      Bu gün  için her iki aile (Sülale) den köyde yaşılanlar vardır.Ben bizzat bu aileden olan kişiler ile görüştüm.Hatta büyüklerinin mezarlarını ziyaret edip Thaytsuh ile birlikte dua da bulunduk. İmişehir Köyü Eskişehir merkeze yakın olduğu için,Eskişehir li olup ekonomik durumu iyi olan kişi yada aileler bu köyden arazi ve arsa alıp köyü bir tatil yada dinlenme yeri haline getirmişlerdir.Köye dışarıdan gelenlerin sayısı köy kurucularının on misli…Köyde Abazaca bilen kimse kalmamış sadece Abaza olduğunu bilen 30 kişi var.Tıpkı Mısır örneği 1955 yıldıranda Kahire Radyosundan Cuma akşamları Çerkezce konuşmalar yapılır arkasından müzik çalınırdı.2012 yılında Mısar”a araştırma için gittim Abazaca bilen bir kişi bulamadım. Ama Kamyonların-Tırların arksaında ABAZA ismi yazılı…  Asimilasyon halkımızı kastı kavurdu.Bu köy için sözde kurucu aileler (Sülaleler) Laşış (Лачвыш )  -Copia (джопиа) Kendileri var ama dilleri yok.Dört duvarın dördüde yok yaşasın cumhuriyet…

                                                -----------------------------

4. Tokat-Zile-Uğurluören=Zehledin=KAMARDI KIT KÖYÜ

Kamardı Kıt=Uğurluören=Zehledin köyü Tokat iline 80 kilometre bağlı olduğu Zile ilçesine 13 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır.Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde kain Kılıç Kıt, bu günkü adıyla Psawçedahe köyünden göç eden aileler tarafından kurulmuştur.Köyün kurucu aileleri;Kamardı (къамарды )- Memhağ  (Мемхьаг1)           Şıbzıho(щыбзыхва)  Köy nüfusu 61 kişi olup,dışarıda yaşılanların sayısı köyde yaşayanlardan daha fazladır.Köyde Abaza ca bilen kimse kalmamıştır.Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayalıdır..Köy halkı Örf ve adetlerini devam ettirme çabası içindedir.

                  2012 yılında Mısır daki  Abaza ları araştırmak için Kahire ye gitmiştim.Abaza ca konuşacak tek Abaza bulamadım.Ama bizim Mısır da yaşayan halkımızın arabalarının arkasında ABAZA adı yazılı olduğunu gördüm.Aynı durum Kamardı köyü için de aynı durum söz konusudur. Abaza ca konuşamaz ve Abaza ca bilmez ise de Abaza olduğunu  unutmamış ve arabasının arkasına ABAZA adını yazmış…Asimilasyon halkımızı yok etmiş…Ölmüşüz ağlayanımız yok…

                                                ------------------------------------

                  5) Tokat-Yeşilyurt-Çırdak=DARMIC KIT KÖYÜ

                       Çırdak=Darmıc Kıt köyü Tokat iline 61 kilometre bağlı olduğu Yeşilyurt ilçesine 5 kilometre uzaklıkta kurulmuş bir Abaza ve Kabartay karışık  köydür. Çırdak köyü halkı ve Samsun Havza ilçesine bağlı Karameşe köyü halkı ile birlikte bu gün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları  içinde bulunan Kujdu yada Kujçkun köylerinden 1889 yılında göç eden Abaza (Şkarawa) ailelerinden kurulmuştur.Köyün kurucu aileleri (Sülaleleri) Agır (Агыр )- Bulat =Blat  (Булат=блат )-Darmıc (Дармыч)- Cibaba- (Джибаба )- Kadıj (Къадыжв ) Hanfen (Х1анфен )-Laga (Лага)- Taxun=Dakum (Тахун=даквын)

                    Köyde Abazaca bilen kalmamıştır.Yukarıda belirttiğimiz ailelerin (Sülalelerin) çoğunluğu Türkiye’nin çeşitli il ve ilçelerinde iş ve görev nedeniyle yaşamaktadır.Köyde kalan Abazaların sayısı yaklaşık 100 kişidir.Köyden göç edenlerin yerleri Kürtler tarafından satın alınmış olduğu için Kürt nüfusu Abaza nüfusunu aşmış bulunmaktadır.Parantez bilgi: Bu köyde birkaç hanede Kabartay ailesi vardır

                    Köyde kalan Abaza halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.Bu köyde doğup yetişen anılacak bir kişi: ZEKERİYA TEMİZEL.

                 Zekeriya Temizel (Hanfen)

Zekeriya Temizel (d. 1948, Çırdak, Yeşilyurt, Tokat, Türkiye), Türk siyasetçi.

Emekli T.M.O. Tartı Memurlarından Bilal Temizel'in oğludur. 1966 yılında Sivas Lisesi'nden, 1970 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olmuştur.

Kamu görevine Ocak 1971'de Gelirler Genel Müdürlüğü'nde stajyer memur olarak başlamış, Mayıs 1971'de Stajyer Gelirler Kontrolörlüğü görevine geçmiştir. 01.12.1972 tarihinde Maliye Müfettiş Yardımcılığı sınavını kazanarak Maliye Teftiş Kurulu'na girmiş, 19.02.1976 tarihinde Maliye Müfettişi olmuştur. Maliye Müfettişliği sırasında 1977-1979 yıllarında AİTİA Maliye Enstitüsü lisansüstü eğitim programında "Türk Vergi Sistemi" ve "Vergi Muhasebesi" dersleri vermiştir. 1980-1982 döneminde yurtdışı öğrenim ve staj için gönderildiği Fransa'da Strasburg Louis Pasteur Üniversitesi'nde "Avrupa Ekonomileri" dalında lisanüstü öğrenim görmüştür. Ayrıca, "Avrupa Ortak Tarım Politikası ve Avrupa Para Sistemi" konularında çalışmalar yapmıştır. 1984 yılında Maliye Müfettişiliği'nden idari göreve geçerek Gelirler Genel Müdürlüğü'nde Daire Başkanlığı (Haziran 1984-Eylül 1988) ve Genel Müdür Yardımcılığı (Eylül 1988-Eylül 1989) görevlerinde bulunmuştur. 1985 yılında O.E.C.D. nezdinde 6 ay süre ile "Çokuluslu Şirketlerin Vergilendirilmesi ve Transfer Fiyatları" konusundaki çalışmalar ile "Bilgisayar Stratejilerinin Belirlenmesi ve Yönetimde Kullanımı" konusundaki akademik eğitimlere katılmıştır. 1989 yılında İstanbul Defterdarı, 1992 yılında da Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürü olmuştur. 1993 yılında Maliye Bakanlığı Müşavirliğine atanmıştır. 1989-1992 yıllarında Tekel Danışma Kurulu Başkanlığı ile 1990-1994 yıllarında Basın İlan Kurumu Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerinde de bulunmuştur. 1995 yılında kamu görevinden istifa ederek ayrılmıştır.

1995 yılı Milletvekili Genel Seçimlerinde İstanbul Miletvekili seçilmiştir. Bütçe ve Plan Komisyonu Üyeliği ile 1997-1999 yılları arasında 55 ve 56. Hükümetlerde Maliye Bakanlığı yapmıştır. 18 Nisan 1999 seçimlerine DSP İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı olarak katılmış ancak kazanamamıştır. 31 Mart 2000 tarihinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na atanmış, 4 Mart 2001 tarihinde de bu görevden istifa suretiyle ayrılmıştır. Gazetelerde köşe yazarlığı yapmıştır.

Evli, iki çocuk babası olup, Fransızca ve Almanca bilmektedir.

____________________________________________________________

                  6) Samsun-Havza Karameşe (BULAT KIT KÖYÜ)

                     Karameşe=Bulat Kıt köyü Samsun iline 80 kilometre bağlı olduğu Havza ilçesine 14 kilometre uzaklıkta olan bir Abaza köyüdür.Karameşe köyü halkı Abazaların Aşuwa-Şkarawa kolundan olup Abazacanın Şkarawa diyalektiyle konuşmaktadırlar.

                    Karameşe köyü halkı 1889 yılında bugün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan Kujdu yada Kujçkün adlı iki köyden birinden göç etmişlerdir.Köyün kurucu aileleri: Dakum=Taxun ((Тахун=даквын)  Mamir  (мамир )-Labıça (тлабыча)-Hanfen (Х1анфен )-Tsikis-(Цикьис)

                     Köyde Abazaca bilen kimse kalmamıştır.Her ne kadar köyde yaşıysan insanlar Abazaca bilmiyorlar ise de Abaza olduklarını bilmekte örf ve adetlerini koruma çabası içersinde bulunmaktadırlar.

                      Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.Karameşe köyü halkının çoğunluğu Türkiyenin çeşitli il ve ilçelerinde yaşamakta olup şu anda köyde yaşıysan nüfus 42 kişidir.(2013 yılı verileri)

                                                             ------------------------

                       7) Sivas-Yıldızeli –Çırçır (KALADAS) KÖYÜ

                       Çırçır (Kaladas) Köyü Sivas ili Yıldızeli ileçine bağlı bir Abaza köyüdür. Bağlı olduğu Yıldızeli ilçesine 34 kilometre uzaklıktadır.

                        Köy halkı büyük göçten sonra 1878 büyük bir ihtimalle 1889 yılında Rusya Fedarasyonuna bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan Gum Lokıt köyünden göç etmiştir.Köyün ortasından geçen bir özün adı Gum dır Gerçekten Kaf- Kaya daki Gum Lokıt köyünün içinden de böyle bir öz geçmekte ve onunda adı Gum dır.

                        Köy halkı Abazaca bilmekte ve konuşmaktadır.Örf ve adetlerine bağlıdır. Kaladas adı Kafkasya daki Gum Lokıt köyünün bir mahallesinin yada köye yakın bir mahallin adıdır. Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır

                         Çırçır-Kaladas köyünün kurucu aileleri:Arxağ (Арха1г)- Buğaşe-(Буг1аща)         Dumey (Думей)-Ebey (Ебей  ) –Goga (Гвагва )-Hate (  Х1ате )-Hokgan (Х1вакъган    )- Huran (Х1выран   )- Karaşey (Къаращей   )-Karoha (  Къарoх1а)-Kardan (Къардан   )    Kakupş (Хъакъвыпш)- Kuc (К1выджь )- ( Mbaz (  Мбаз )-  Memhağ (Мемхаг1)- Meremkul (  Мемкъвыл)- Mıd (Мыд )- Noğay (   Ног1ай   )-Şavey ( Шавей ) –Tavuş (Тауыш    )

                          Sürekli ikamet etmekte olan köy halkının yanı sıra iş sahasının olmamamsı Tarım alanlarının zamanla ekonomik sebeplerden dolayı elden çıkartılması nedeniyle dışarıya giden genç nüfus çoğunlukla yurt dışı,yurt içinde Türkiye nin çeşitli illerine göç etmiş olup

bu yaklaşık olarak iki bin civarında olduğu tahmin ediliyor.Buna rağmen Nişan,Düğün,Bayram-Cenaze v.s de köy halkı bir araya gelmekte Abaza habzesi üst düzeyde yaşatılmaktadır.Kısacası,Kaladas köyü halkı yok olmamak için örf ve adetlerine sıkıca sarılıyorlar.Köyde yaşayanlardan otuz yaşın üzerinde olan kişiler gayet güzel Abazaca nın Tapanta diyalektiği ile konuşmaktadırlar. Köyde yaklaşık iki yüz kişi yaşamaktadır.

8)Yozgat-Sorgun-ÇERKEZ BURUNÖREN KÖYÜ:

Çerkez Burunören köyü Sorgun ilçesine 9 kilometre uzaklıkta bulanan 1889 yılında Bu gün Rusya Federasyona bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan Kubina Lo Kıt köyünden göç eden Abaza aileler tarafından kurulmuştur.Bu aileler Haştsa (Х1ашц1а)  Muka ( Мыква ) ve Şhamuz (Швх1амуз) sülalelerinden ibaret olup göç ettikleri köyde bir süre kaldıktan sonra Osmaniye köyüne göç etmişlerdir.

NOT:İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenciyim 3. sınıftayım.Bayram nedeniyle köye geldim. Bayramlaşma ve yaşlıları ziyaret nedeniyle Waz”ların gelini olan Letkuk isimli kadını ziyaret ettim ve bayramını kutladım.Letkuk kadın Kafkasyadan göç ettiğinde 13 yaşında olduğunu ve köyünün Kubina Lokıt olduğunu söyledi.Ben fakülte öğrencisi olmama rağmen sadece Çerkez olduğumu biliyor köyümüzün nereden geldiğini bilmiyordum.Ben bu gerçeği öğrendiğimde Abazaca okuma ve yazmayı iyi kötü biliyordum.O tarihlerde Prof .Dumezil ile birlikte Abazaca üzerinde çalışmalar yapıyorduk.

Durumu Rahmetli Beygua Ömer Amcaya bildirdim.Ömer Amca,Cır Hamit”e        yazmamı söyledi ve bir adres verdi.Yazdım ve Cır Hamit”den aldığım  bilgilerle gerçekleri de böylece öğrendim.Allah Letkuk”un  ve Cır Hamit”in ruhuna huzur ve sükun versin.                    

                                                   --------------------------        

                  9) Yozgat-Saraykent-KESİKKÖPRÜ (TAMBİKOYE ) KÖYÜ

                       Kesikköprü (Tambikoye) Köyü; Yozgat-İli Saraykent ilçesine bağlıdır.Yozgat iline 87 kilometre bağlı olduğu Saraykent ilçesine 26 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür.Köy halkı 1889 yılında bu günkü  Rusya Federasyonuna  bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyetinden göç etmiştir.Ancak köyde yaptığımız araştırmalara göre Kafkasya dan hangi köyden göç ettiklerine  dair bilgi alma olanağı olmamıştır.Köyün kurucu aileleri (Sülaleleri): Kabard =Kamardı (Къабард =къамарды)- Latşış (Лачвыш)- İvan (Иуан)- Pale=Pele (П1альа=пеле)-Tambi (Тамби)

                  Kesikköprü (Tambikoye) Köyü bir zamanlar saf  bir Abaza köyü iken,köyden kentlere göç başladığında iki ailenin arazilerini Kürtlere satmaları  sonucunda köydeki Abaza halk azalmaya ve Kürtler çoğalmaya başlamıştır.Kürtlerle evlenmeler sonucunda dil bilmez nerdeyse sadece Abaza olduğu aklında kalan bir köy haline gelmiştir.Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.

                  Kesikköprü (Tambikoye) Köyü bu gün 300 kişiyi barından bir köydür.Köy halkının tamamı Abaza iken Kürtlerin nüfusu 200 Abaza”ların sayısı 100 e düşmüştür.Köyde Abaza ca bilenlerin sayısı onu geçmez. İşte erime ve işte asimilasyon.

Dört duvarın dördü de yok. Yaşasın Cumhuriyet….

Kopsirgen Orhan Baran