افغانستان؛ دستاوردها و چالشهای 'نشست بن'

هشت سال پس از برگزاری کنفرانس بن، که منجر به برقراری نظام سیاسی جدید در افغانستان شد، وضعیت این کشور چگونه است و افغانها به روند پس از اجلاس بن چگونه می نگرند؟

این اجلاس در دسامبر سال ۲۰۰۱ میلادی/۱۳۸۰ خورشیدی در شهر بن آلمان با شرکت برخی از شخصیت های سیاسی افغان، تحت نظر سازمان ملل برگزار شد.

شاید مهمترین پیامد این اجلاس بیرون شدن افغانستان از انزوای سیاسی بین المللی و تحولات عمده در عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی باشد.

عمر صافی، کارشناس مسائل سیاسی بنیانگذاری نظام سیاسی جدید و اعاده جایگاه از دست رفته بین المللی افغانستان را دستاورد اساسی نشست بن می داند.

آقای صافی گفت: "این کنفرانس توانست که برای افغانستان اعتبار بین المللی را، که در جریان سی سال جنگ از دست داده بود، دوباره بدهد. در نتیجه این کنفرانس نظام نسبی در افغانستان تشکیل شد."

تصویب قانون اساسی (۱۳۸۲)، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری (۱۳۸۳ و ۱۳۸۸)، انتخابات پارلمانی و شوراهای ولایتی (۱۳۸۴)، تشکیل ارتش و پلیس ملی، اجرای برنامه خلع سلاح گروه های مسلح غیرقانونی، حضور نیروهای بین المللی برای تامین امنیت، تلاش برای بازسازی افغانستان به کمک جامعه جهانی، از موارد مهمی است که کارشناسان افغان از آن به عنوان دست آوردهای نشست بن یاد می کنند.

'عجله'؟

اما برخی به این نظرند که مشکلاتی در خود این نشست و همچنین تصمیم های اتخاذ شده در این نشست وجود داشته که باعث بروز مشکلاتی در تحولات پس از این اجلاس شده است.

عمر صافی گفت: "متاسفانه در برگزاری این نشست از تدبر و تعمق کار گرفته نشد و جامعه بین المللی اکثریت خاموش افغانستان را نادیده گرفت و تنها به حضور کسانی اکتفا کرد که سبب بحران و ادامه جنگ در این کشور بودند."

آقای صافی همچنین به این باور است که این نشست با "عجله" برگزار شد و ساز و کار درستی برای اجرای توافقات به دست آمده در این نشست به گونه لازم مورد توجه قرار نگرفت. به گفته او، وضعیت پیچیده کنونی ناشی از همین اقدام پرشتاب جامعه جهانی است.

در مقابل، برخی از شرکت کنندگان نشست بن می گویند که در آن زمان افغانستان پیش از همه به برقراری نظام دموکراتیک نیاز داشت و برگزاری این نشست خود برای برقراری چنین نظامی "یک نیاز عاجل" شمرده می شد.

آمنه افضلی، از شرکت کنندگان کنفرانس بن با اشاره به نبود نظام مردمسالار در افغانستان، می گوید وضعیت جاری در آن زمان ایجاب می کرد که این نشست به صورت فوری برگزار شود. خانم افضلی تاکید دارد که برای برگزاری این کنفرانس از قبل کارهای مقدماتی صورت گرفته بود.

خانم افضلی گفت: "با توجه به مشکلاتی که مردم افغانستان داشتند، از چند سال به این سو مقدماتی برای برگزاری این کنفرانس گرفته شده بود. به عنوان مثال، کنفرانس رم، چندین نشست در قبرس و این گونه نشست ها همه به منظور بیرون رفت از بحران افغانستان برگزار شد و این ها مقدمه ای بود برای برگزاری یک نشست بین المللی پیرامون حل مسایل افغانستان."

'اشتباه'؟

با این حال، برخی از وجود "اشتباههایی" در تصمیم های اتخاذ شده در نشست بن سخن می گویند که به نظر آنها مشکلات کنونی افغانستان ناشی از همین اشتباه ها است.

وکیل احمد متوکل، وزیر خارجه رژیم طالبان می گوید بزرگترین اشتباه در نشست بن، عدم حضور تمام جناح های دخیل در قضایای افغانستان بود.

آقای متوکل گفت: "در آن زمان بزرگترین اشتباه این بود که نه تنها برخی از جریان های اصیل افغان در آن شامل نبودند، بلکه دعوت هم نشده بودند. آنان فراموش شدند و چنین تلقی شد که به آنان نیازی نیست و دیگر باید حذف شوند. من فکر می کنم این اشتباه بزرگی است."

او که اکنون در کابل بسر می برد، افزود: "یک موضوع فروپاشی نظام یا از بین بردن نظام است و دیگر از بین بردن یک جریان است. من فکر می کنم این دو موضوع در این نشست تفکیک نشد."

اما پاچا خان زدران، یکی دیگر از شرکت کنندگان کنفرانس بن اظهارات آقای متوکل را نمی پذیرد. آقای زدران به بی بی سی گفت که گروه طالبان و حزب اسلامی هم به این نشست دعوت شده بودند، اما آنان حضور در این نشست را رد کردند.

با این همه، بسیاری از آگاهان امور می گویند در حالی هشت سال از تشکیل نظام جدید می گذرد که به گفته آنان، جامعه جهانی همچنان در قبال مسائل افغانستان "ضعیف" برخورد می کند و با سیاست های "غیرشفاف" به کار خود ادامه می دهد.

همچنین برخی از کارشناسان می گویند کنفرانس بن به دولت آینده افغانستان قدرتی نبخشید که نیازمندی های آینده آن را رفع کند. به نظر آنها، بیشتر بخش های نظامی و اقتصادی در دایره صلاحیت های جامعه جهانی قرار داشته که به گفته آنها، منجر به ایجاد فاصله میان دولت افغانستان و مردم این کشور شده است.

به همین دلیل بسیاری، حکومت افغانستان را "اداره ای ضعیف" تلقی می کنند و می گویند که زمامداران افغان تحت فشارهای شدید داخلی و خارجی کار می کنند.