21 Ἰουνίου 1913. Ἡ μάχη τῆς Δοϊράνης.

Τὴν νύκτα τῆς 20ης Ἰουνίου πρὸς τὴν 21ην Ἰουνίου, τοῦ 1913, παρὰ τὴν διαταγὴ τοῦ Κωνσταντίνου, ἐλάχιστα ἑλληνικὰ τμήματα κατάφεραν νὰ καταδιώξουν τοὺς πανικοβλήτους Βουλγάρους, λόγῳ ὑπερβολικῆς κοπώσεως. Ἤδη τὸ Κιλκίς, ἡ Νιγρίτα καὶ ὁ Λαχανᾶς περνοῦν ἀπὸ τὸ μεσημέρι τῆς 21ης Ἰουνίου, στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων. Ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς Μακεδονίας ἐξακολουθεῖ.
Ὁ στρατηγὸς Ἰβανῶφ, ἐπὶ κεφαλῆς τῶν Βουλγάρων, μετὰ τὴν κατάληψι τοῦ Κιλκίς, τοῦ Λαχανᾶ καὶ τῆς Νιγρίτας ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων, διέταξε ἄτακτο ὑποχώρησιν. Μόνον ὅμως ἕνα σῶμα τῶν Ἑλλήνων κατεδίωξε τοὺς τραπέντες σὲ φυγὴ Βουλγάρους. Τὸ σῶμα τοῦ στρατηγοῦ Μανουσογιαννάκη. Ὅμως ἡ διαταγὴ τοῦ Μανουσογιαννάκη ἔλεγε ἀνασύνταξι τῶν δυνάμεῶν του στὰ μετόπισθεν. (Μάλλιστα, τὴν προηγουμένη, ἐπεὶ δὴ δὲν εἶχε διαταγή, κράτησε τὸ σῶμα στρατοῦ του ἀπὸ τὸ νὰ ἐπιτεθῇ καὶ νὰ καταδιώξῃ τοὺς πανικοβλήτους Βουλγάρους.)
Τελικῶς, καθ’ ὅλην τὴν διάρκεια τῆς νυκτός, κατόπιν συμβουλίου ποὺ ἔγινε μεταξὺ τῶν Γεωργίου Κολοκοτρώνου, ἐγγονοῦ τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνου, τοῦ Θεοδώρου Παγκάλου, τοῦ Γιάννη Βελισσαρίου καὶ τοῦ διοικητοῦ τοῦ εὐζωντικοῦ συντάγματος Παπαδοπούλου, οἱ Βούλγαροι κατεδιώχθησαν ἔως τῆς πεδιάδος τοῦ Στρυμῶνος, ἀλλὰ δίχως ὑποστήριξιν ἀπὸ τὸ ὑπόλοιπο στράτευμα, ἡ καταδίωξις ἔπαυσε συντόμως μὲ ἀποτέλεσμα νὰ βροῦν χρόνο οἱ Βούλγαροι, νὰ ἐπιστρέψουν τὴν ἐπομένη καὶ νὰ καταστρέψουν γέφυρες καὶ διαβάσεις, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δυσκολέψουν πολὺ τὴν πορεία τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, στὶς ἐπόμενες ἐπιχειρήσεις.

Στὶς 21 Ἰουνίου τοῦ 1913, ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς ὑποχωρῶντας  ταχύτατα, εἶχε καταστρέψῃ τὶς γέφυρες τοῦ Στρυμῶνος, εἶχε καύσῃ τὴν πόλι τῶν Σερρῶν καὶ εἶχε ἀποτραβηχθῇ στὰ Στενὰ τῆς Κούλας πασχίζοντας νὰ ἐμποδίσῃ τὶς Ἑλληνικὲς Μεραρχίες νὰ εἰσέλθουν στὴν κοιλάδα τοῦ Στρυμῶνος.

Στὸ μεταξύ, κατὰ τὴν 1η πρωϊνὴ τῆς 21ης Ἰουνίου, ὁ Παρασκευόπουλος, διοικητὴς τῆς Δεκάτης Μεραρχίας, καταδιώκοντας τοὺ Βουλγάρους, κι ἐν ᾦ εἶχε ἤδη καταλάβῃ τὸ Κιλιντίριον, ἦλθε σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν Τρίτη Μεραρχία καὶ τὸν Μέραρχο Δαμιανό. Ἀποφασίζουν ἀπὸ κοινοῦ νὰ κτυπήσουν, κατὰ τὶς ἑπτὰ τὸ πρωΐ, τὴνΔοϊράνη. (Ὁ ἐπιτελάρχης τοῦ Δαμιανοῦ ἦτο ὁ Νικόλαος Τρικούπης.)

Στὶς ἑπτὰ τὸ πρωΐ ὁ Παρασκευόπουλος κτυπᾶ τὶς θέσεις τῶν Βουλγάρων, ποὺ ὑπεστηρίζοντο ἀπὸ πολλὰ κανόνια. Χίλιοι τετρακόσιοι νεκροὶ καὶ τραυματίες οἱ ἀπώλειες. Ὁ Δαμιανός, ἴσως λόγῳ παρεξηγήσεως, ἐμφανίζεται τὸ μεσημέρι. Ὁ ταγματάρχης τοῦ πυροβολικοῦ Γουβέλης ὅμως κατάφερε ταχύτατα νὰ σιγήσῃ τὸ βουλγαρικὸ πυροβολικό.

Μὲ ἀποφασιστικὲς ἐφόδους οἱ εὔζωνοι καταφέρνουν νὰ ξετρυπώσουν τοὺς Βουλγάρους καὶ νὰ καταλάβουν πολλὰ ἀπὸ τὰ κανόνια τους. Ἡ Δοϊράνη κατελήφθῃ ὑπὸ τῆς Τρίτης Μεραρχίας.
Ὁ Παρασκευόπουλος μὲ τὴν Δεκάτη Μεραρχία του, κατεδίωξε τοὺς Βουλγάρους ἔως τὸ χωριὸ Κάλκοβο. Στὴν διαδρομή, κάθε μικρὴ ἤ μεγάλη ἑστία ἀντιστάσεως τῶν Βουλγάρων τὴν ἔπαυε.

Ἡ Δοϊράνη ἦτο τόσο καλὰ ἐξοπλισμένη ποὺ φαινόταν παράλογον στοὺς Βουλγάρους νὰ τὴν ἀπωλέσουν.
Αὐτὴ ὅμως ἡ ἀπώλεια στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἀλλαγῆς στάσεῶς τους. Τὸ ἠθικό τους διελύθῃ.
Κατόπιν τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Δοϊράνης, δίχως ἰδιαίτερες δυσκολίες, κατελήφθῃ καὶ ἡ πολὺ ὀχυρὴ θέσις Κωστουρίνου.
Ἡ ταχεία προέλασις τῆς Δεκάτης καὶ τῆς Τρίτης Μεραρχίας ἐμπόδισε τὴν ἀνασυγκρότησι τῶν δυνάμεων τῶν Βουλγάρων, ἀπέκοψε τὶς ἐφεδρίες καὶ ἀκύρωσε τὸν ἀνεφοδιασμό τους.  Δύο Βουλγαρικὲς Μεραρχίες, διὰ μέσου τῆς κοιλάδος τοῦ Στρυμῶνος δὲν ἔφθασαν ποτέ.

Ἐὰν δὲν εἶχαν δράσῃ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο οἱ δύο Μέραρχοι, οἱ δυσκολίες γιὰ τὴν κατάληψιν τῶν Στενῶν τῆς Κρέσνας θὰ ἦτο πολὺ μεγάλες.

Στὶς 24 Ἰουνίου τοῦ 1913 οἱ ἑλληνικὲς Μεραρχίες, σὲ γραμμικὴ παράταξι, ἀπὸ τὴν γραμμὴ Γευγελῆς, Δοϊράνης, Δοβατεπέ–δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Στρυμῶνος-κι ἔως τὸν κεντρικὸ δρόμο τῶν Σερρῶν στὸ Ὄρλιακο, ξεκινοῦσαν γιὰ τὴνΣτρώμνιτσα καὶ τὶς ὑπόλοιπες ὀχυρωμένες θέσεις τῶν  Βουλγάρων.

Φιλονόη

Πληροφορίες ἀπὸ τὸ «οἱ Πόλεμοι 1912-1913» τοῦ Σπυρίδωνος Μελᾶ.

φωτογραφία