Πορτογαλία

Πορτογαλική Δημοκρατία República Portuguesa
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικός ύμνος: A Portuguesa
Η θέση της Πορτογαλίας (σκούρο πράσινο)
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι) -στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Λισαβόνα 38°46′N 9°11′W
Επίσημες γλώσσες	Πορτογαλικά
Πολίτευμα	Ημιπροεδρική δημοκρατία
Πρόεδρος Πρωθυπουργός	Ανίμπαλ Καβάκο Σίλβα Πέδρο Πάσους Κοέλιου
Ανεξαρτησία - Κηρύχθηκε - Αναγνωρίστηκε Ισχύον Σύνταγμα	1128 και 1139 1143 από τον βασιλιά της Λεόν 1179 από τον Πάπα 2 Απριλίου 1976 (αναθεωρήθηκε στη συνέχεια)
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	92.090 km2 (111η) 0,5 1.214 km 1.793 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2013   • Απογραφή 2011   • Πυκνότητα	10.427.301 (84η)  10.561.614   113 κατ./km2 (100η)
Α.Ε.Π. (PPP)  • Ολικό  (2009)  • Κατά κεφαλή	232,538 δισ. $ (49η)   21.848 $ (40η)
Α.Ε.Π. (Ονομαστικό)  • Ολικό  (2009)  • Κατά κεφαλή	219,844 δισ. $ (38η)   20.655 $ (34η)
ΔΑΑ (2014)	0,822 (41η) – πολύ υψηλή
Νόμισμα	Ευρώ 1 (€ EUR)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	WET (UTC 0) (UTC +1)
Internet TLD	.pt και .eu ως μέλος της ΕΕ
Κωδικός κλήσης	+351
1Πριν το ευρώ το πορτογαλικό εσκούδο.

Η Πορτογαλική Δημοκρατία (Πορτογαλικά: República Portuguesa) βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου στη νοτιοδυτική Ευρώπη. Βόρεια και ανατολικά συνορεύει με την Ισπανία, ενώ νότια και δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό. Η χώρα περιλαμβάνει και δύο αρχιπελάγη στον Ατλαντικό, τις Αζόρες και την Μαδέρα. Έχει έκταση 92.090 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 10.427.301 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις του 2013. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Λισαβόνα.

Ονομασία

Πήρε αυτή την ονομάσια κατά τον 11ο αιώνα μ.Χ. από την παλιότερη ονομασία της πόλης Πόρτο που ήταν Portus Cale ή Portucale ή Portucalia

Ιστορία

Από την αρχαιότητα μέχρι τη συγκρότησή της σε ανεξάρτητο βασίλειο

Η χώρα στην αρχαιότητα αναφερόταν ως Λουζιτανία και οι ελληνικές πηγές ανέφεραν τους κατοίκους ως Βακκαιούς, Καλλαικούς, Ουετονούς και Καρπετανούς. Επίσης οι κάτοικοι αναφέρονταν και ως Λουσιτανοί. Οταν επικράτησαν οι Καλλαικοί, η χώρα ονομάστηκε Καλλαικία -είναι η σημερινή Γαλικία, στο βορά, που ανήκει τώρα στην Ισπανία. Τα παράλια της χώρας είχαν αποικισθεί από τους Φοίνικες και τους Καρχηδόνιους. Η χώρα κατακτήθηκε ύστερα από σκληρή αντίσταση, από τους Ρωμαίους, που την κράτησαν στην κατοχή τους περίπου 500 χρόνια. Οι Ρωμαίοι την ονόμασαν "επαρχία Λουσιτανίας".

Το 409 μ.Χ. η χώρα κατακτήθηκε από βόρειους λαούς, τους Αλανούς, τους Σουηβούς και τελικά τους Βησιγότθους. Τον 8ο αιώνα μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Σαρακηνούς και αποτέλεσε χαλιφάτο.

Το 953 μ.Χ. οι ηγεμόνες της Αστουρίας έδιωξαν τους κατακτητές και απελευθέρωσαν την Λισαβώνα. Ο Φερδινάνδος της Καστίλης κατάκτησε όλη τη χώρα και της έδωσε το όνομα "Πορτογαλία". Γύρω στο 1110 ο Αλφόνοσος ο ΣΤ βασιλιάς της Καστίλλης παραχώρησε την Πορτογαλία ως κομητεία στον γαμπρό του, δηλαδή το σύζυγο της κόρης του, Ερρίκο της Βουργουνδίας. Ο Ερρίκος σταδιακά ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως και ο διάδοχός του, δηλαδή ο γιος του Αλφόνσος, όταν νίκησε τους Άραβες το 1136 ανακηρύχθηκε από το στράτευμα βασιλιάς.

Από τότε ξεκινά η ανεξάρτητη ιστορία της Πορτογαλίας, που γρήγορα εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική και αποικιοκρατική δύναμη Ανακάλυψαν το νησί Μαδέρας στις Καναρίους Νήσους, το Πράσινο Ακρωτήριο στην Αφρική και το 1480 το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανέπτυξαν αποικιακό κράτος στην Αφρική, την Ινδία και τη Νότια Αμερική, ενώ θαλασσοπόροι της χώρας έφτασαν μέχρι την Ιαπωνία και την Κίνα.

Το 1526 εδραιώθηκε στην Πορτογαλία η Ιερά Εξέταση και αυτό ανέστειλε την πολιτισμική άνθιση της χώρας, αλλά προκάλεσε και κοινωνικά προβλήματα, που σε συνδυασμό με την παραμέληση της γεωργίας και την άνοδο των ισπανικών δυνάμεων, οδήγησε στην κατάληψη της χώρας από τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο Β΄ και μέχρι το 1640 η Πορτογαλία κυβερνιόταν από αντιβασιλέα, εκπρόσωπο του βασιλιά της Καστίλης. Οι πίεση των ισπανικών συμφερόντων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του ολλανδικού κράτους στη θάλασσα και στο εμπόριο, έφερε το μαρασμό στην οικονομία της Πορτογαλίας. Οι Ολλανδοί κατέκτησαν τότε τις περισσότερες αποικίες των Πορτογάλων.

Το 1640, με την ευκαιρία της επανάστασης της Καταλωνίας, επαναστάτησαν εναντίον των Ισπανών και οι Πορτογάλοι. Ανέκτησαν την ανεξαρτησία τους, αλλά ακολούθησε 25ετής πόλεμος με την Ισπανία. Ανέκτησε τη Βραζιλία και τις αφρικανικές της αποικίες, αλλά αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη Βομβάη των Ινδιών στη Βρετανία και τη Θέουτα, στα βόρεια παράλια του Μαρόκου, στην Ισπανία. Το 1775 η Πορτογαλία ταύτισε την εξωτερική της πολιτικής με της Αγγλίας και συμμετείχε σε όλους τους πολέμους εναντίον της Γαλλίας με αποτέλεσμα το 1807 να κατακτηθεί από τα νικηφόρα τότε γαλλοϊσπανικά στρατεύματα.

Οταν αποχώρησαν τα γαλλοϊσπανικά στρατεύματα στην Πορτογαλία άρχισε μια μακρά περίοδος κοινωνικών και δυναστικών ταραχών, με βασικότερο αίτιο του τριγμού της οικονομίας την ανεξαρτησία της Βραζιλίας το 1822. Η χώρα ταλανίστηκε επί σχεδόν ένα αιώνα.

20ός αιώνας

Η είσοδος στον 20ο αιώνα σημαδεύεται από οικονομική αστάθεια που έχει πολλαπλές συνέπειες τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνική ζωή της χώρας: πολιτικές ταραχές, αναστατώσεις και στις ένοπλες δυνάμεις, εξάρτηση από ξένα οικονομικά κέντρα και μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική και τις Αφρικανικές αποικίες. Το 1908 ο βασιλιάς της Πορτογαλίας ανέθεσε έκτακτες εξουσίες στον Φράνκο καταλύοντας τη συνταγματική νομιμότητα, γεγονός που προκάλεσε επαναστατικά κινήματα και οδήγησε στη δολοφονία του βασιλιά Καρόλου Α' και του διαδόχου του Λουδοβίκου. Το 1910 η βασιλεία, είχε περάσει στον Μαναουήλ Β΄, ανατράπηκε και ανακηρύχθηκε προεδρική δημοκρατία: πρώτος πρόεδρος της χώρας αναδείχθηκε ο Εμανουέλ ντε Αριάγκα. Όμως αυτό δεν έδωσε τέλος στις εξεγέρσεις και μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο: η πολιτική κατάσταση ήταν ρευστή, κυριαρχούσε η βία των πολιτοφυλακών και ένας γενικά μεσοαστικός ελιτίστικος αυταρχισμός. Επίσης, πολλές κυβερνήσεις αλληλοδιαδέχονταν η μια την άλλη-σημειώνοντας την υψηλότερη κυβερνητική αστάθεια στην Ευρώπη- και τέσσερις φορές άλλαξαν οι αρχηγοί του κράτους. Το 1911 επήλθε χωρισμός κράτους και εκκλησίας γεγονός που έφερε σε ρήξη το νεαρό δημοκρατικό καθεστώς με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της χώρας και το Βατικανό. Θα λάβει μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο παρά το πλευρό της Αντάντ. Στην διάρκεια του πολέμου ο πρόεδρος Μπερναντίνο Λουίς Ματσάντο Γκουιμαράες ανατρέπεται με πραξικόπημα από τον στρατηγό Σιντόνιο Μπερναντίνο Καρντόζο ντα Σίλβα Πάις τον Δεκέμβριο του 1917 για να δολοφονηθεί μετά ένα χρόνο ο πραξικοπηματίας. Νέες μορφές δεξιού αυταρχισμού αναδύθηκαν μεταπολεμικά: οργανώσεις της ριζοσπαστικής δεξιάς με ελιτίστικο χαρακτήρα όπως η ‘’Integralismo Lusitano’’, ή η ‘’Crusada Nun’ Alvares Pereira’’ πιο πραγματιστική στη στοχοθεσία της ήθελε ένα εθνικιστικό αυταρχικό καθεστώς. Το 1921 θα λάβει χώρα ένα πραξικόπημα, το οποίο θα αποτύχει, από ομάδα αξιωματικών οι οποίοι είχαν ιδρύσει το ‘’Εθνικό Ρεπουμπλικανικό Προεδρικό Κόμμα’’. Στην χώρα, η οποία πλήττονταν από υψηλό πληθωρισμό, μεγάλο δημόσιο χρέος και χαμηλότατη οικονομική ανάπτυξη, εδραιώθηκε τελικά, τον Μάιο του 1926 η δικτατορία του Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ: το εξαιρετικά αυταρχικό αυτό καθεστώς επιβίωσε για σαράντα οκτώ χρόνια. Επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς, απαγόρευσε τα εργατικά συνδικάτα και καθιέρωσε κορπορατιστικό κράτος. Επίσης υπήρξε ανεκτική απέναντι σε άλλες φυλές μέσα στις αποικίες της,είχε υπό την προστασία του την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα αρνήθηκε για πρώτη φορά να ταυτιστεί με την εξωτερική πολιτική της Βρετανίας και έμεινε ουδέτερη. Μετά το τέλος του πολέμου άντεξε σε εσωτερικούς κλυδωνισμούς που προκάλεσαν απεργίες και αντιμετώπισε επιτυχώς στρατιωτικό κίνημα το 1947. Το καθεστώς Σαλαζάρ, υπήρξε ανθεκτικό επειδή οι αντίπαλοί του ήταν διαιρεμένοι και εξορίσθηκαν ή φυλακίσθηκαν. Το καθεστώς ενισχύθηκε το 1949 όταν έγινε μέλος του ΝΑΤΟ.

Το 1963, στη Λισαβόνα, 1.000 φοιτητές αψήφησαν την απαγόρευση του καθεστώτος Σαλαζάρ και συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του Πανεπιστημίου, διεκδικώντας το αυτονόητο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δικαίωμα να συστήνουν φοιτητικούς συλλόγους. "Κάτω το 044032" έγραφε ένα από τα πανό. Ο αριθμός ανταποκρινόταν στο διάταγμα που απαγόρευε τους συλλόγους και τις φοιτητικές εκδηλώσεις, ακόμη και τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Φοιτητών, ένα ακόμη αίτημα των Πορτογάλων φοιτητών. Όλα αυτά δεν φάνηκαν να συγκινούν τους δύο γηραιούς, σκληρούς και επί δεκαετίες δικτάτορες της Ιβηρικής Χερσονήσου, τον Φρανθίσκο Φράνκο της Ισπανίας και τον Σαλαζάρ της Πορτογαλίας, οι οποίοι συναντήθηκαν στις 15 Μαΐου του 1963 για να συζητήσουν "διεθνή και εσωτερικά προβλήματα". Η ώρα της αποχώρησής τους απείχε ακόμη αρκετά.

Από το 1961 έως το 1974 η Πορτογαλία προσπάθησε να διατηρήσει με πολέμους τις αποικίες που της είχαν απομείνει. Στη δεκαετία του 1970 ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι οι οποίοι προσπαθούσαν να κρατηθούν με τη βία στην Αφρική. Η διαδικασία της αποαποικιοποίησης των Πορτογαλικών αποικιών ήταν αποτέλεσμα του υψηλού οικονομικού και έμψυχου κόστους-το 25% της Πορτογαλικής νεολαίας υπηρετούσε στις ένοπλες δυνάμεις- αλλά και των πτώσης της δικτατορίας το 1974 Τον Απρίλιο του 1974 έγινε η "Επανάσταση των Γαρυφάλλων" όπως ονομάστηκε το αναίμακτο πραξικόπημα από αριστερούς στρατιωτικούς, οι οποίοι και οδήγησαν τη χώρα στη δημοκρατία. Παράλληλα η χώρα απέδωσε την ανεξαρτησία στις αποικίες της και επέστρεψαν στην Πορτογαλία πάνω από ένα εκατομμύριο Πορτογάλοι μετανάστες -κυρίως από την Ανγκόλα και τη Μοζαμβίκη. Η τελευταία αποικία που παρέδωσαν ήταν το Μακάου, που αποδόθηκε στην Κίνα το 1999. Το 2002 οι Πορτογάλοι αναγνώρισαν και επίσημα την ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ.

Το 1986 η Πορτογαλία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε Ε.Ο.Κ.) και το 1999 μπήκε στη ζώνη του ευρώ.

Πολιτικά

Η Πορτογαλία είναι Ημιπροεδρική δημοκρατία όμως με υπερ-αυξημένες αρμοδιότητες του πρωθυπουργού. Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.

Από το 1910, αρχηγός κράτους είναι ο εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Σημερινός πρόεδρος είναι ο Ανίμπαλ Καβάκο Σίλβα. Ο Σίλβα εξελέγη για πρώτη φορά το 2006 από τον πρώτο γύρο και επανεξελέγη τον Ιανουάριο του 2011. Πρωθυπουργός ο Πέδρο Πάσους Κοέλιου.

Διεθνείς σχέσεις

Η κυβέρνηση της ιβηρικής χώρας αναγνώρισε επισήμως την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου στις 7 Οκτωβρίου του 2008.

Περιφέρειες

Διοικητικά η Πορτογαλία χωρίζεται σε πέντε περιφέρειες:

• Αλεντέζου
• Αλγκάρβε
• Κέντρο
• Λισαβώνα και Κοιλάδα του Τάγου
• Βορράς

Δημογραφία

Σύμφωνα με εκτιμήσεις για το 2014, το προσδόκιμο ζωής στους άνδρες είναι 75,76 χρόνια, στις γυναίκες 82,47 χρόνια και στο σύνολο του πληθυσμού τα 79,01 χρόνια.

Πόλεις

Δείτε: Κατάλογος πόλεων της Πορτογαλίας (αλφαβητικά) Οι μεγαλύτερες πόλεις με τον πληθυσμό τους είναι:

• Λισαβώνα - 2.547.665
• Πόρτο - 1.509.958
• Μπράγκα - 754.830
• Αβέιρο - 460.157
• Κοΐμπρα - 430.845
• Φάρο - 391.819

Μεταφορές

Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Πηγές

• John W. Young, Η Ευρώπη του ψυχρού πολέμου, 1945-1991-πολιτική ιστορία, μτφρ.Γιώργος Δεμερτζίδης, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 2004 , σελ.315-328
• Όθων Τσουνάκος, «Πορτογαλία», στο: Συλλογικό: Παγκόσμια Ιστορία τομ.24,Β, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1990, σελ.238-244
• Στάνλεϊ Πέιν , Η ιστορία του φασισμού: 1914-1945, μτφρ.Κώστας Γεώρμας, εκδ.φιλίστωρ, Αθήνα, 2000, σελ.210-212, 438-444
• Eυάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2004

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κυβέρνηση της Πορτογαλίας (Αγγλικά)
• Κοινοβούλιο της Πορτογαλίας (Αγγλικά)
• Πορτογαλικός Οργανισμός Τουρισμού (Αγγλικά)
• Πορτογαλία στο Open Directory Project